Μεγάλου Βασιλείου «Εἰς τό πρόσεχε σεαυτῷ» παρ.7 (συνέχεια Ζ)
Ἡ μετάφραση εἶναι παρμένη ἀπό τόν 6ο τόμο τῶν ἔργων Μ.Βασιλείου, Ἔκδοση ΕΠΕ.
«7. Ἐάν προσέχης τὸν ἑαυτόν σου, αὐτὰ καὶ πολὺ περισσότερα θὰ εὕρης γύρω σου. Καὶ τὰ μὲν παρόντα θὰ ἀπολαύυσης, δὲν θὰ στενοχωρηθῆς δὲ δι’ αὐτὸ ποὺ λείπει. Παντοῦ ὅπου καὶ ἂν εὑρίσκεσαι τὸ παράγγελμα αὐτὸ θὰ σοῦ προσφέρη μεγάλην βοήθειαν. Παραδείγματος χάριν ἡ ὀργή σου ἐκυριάρχησεν εἰς τὰ λογικὰ καὶ ὁδηγεῖσαι ἀπό τὸν θυμὸν εἰς λόγια ἄσχημα καὶ εἰς πράξεις δυσάρεστους καὶ θηριώδεις; Ἐάν προσέχης τὸν ἑαυτόν σου, θὰ καταστείλης τὸν θυμόν, ὡσὰν κάποιο δύστροπον καὶ δυσκολοχαλίνωτον πουλάρι, προσβαλλόμενος, σὰν μὲ μαστίγιον, μὲ τὸ πλῆγμα τοῦ λόγου. Θὰ κρατᾶς καὶ τὴν γλῶσσαν καὶ δὲν θὰ χειροδικῆς ἐναντίον αὐτοῦ ποὺ σὲ ἐξώργισεν. Ἐπίσης ἐπιθυμίαι ποὺ κάμνουν μανιώδη τὴν ψυχὴν τὴν ρίχνουν εἰς βιαίας ὁρμάς καὶ ἀκόλαστους. Ἐάν λοιπὸν προσέχης τὸν ἑαυτόν σου καὶ ἐνθυμηθῆς ὅτι τὸ εὐχάριστον τοῦτο παρὸν διὰ σὲ θὰ κατάληξη εἰς τέλος πικρὸν καὶ ὁ γαργαλισμὸς ποὺ προκαλεῖται τώρα εἰς τὸ σῶμα ἀπό τὴν ἡδονήν, αὐτὸς θὰ γεννήση τὸ φαρμακερὸ σκουλήκι ποὺ θὰ σὲ τιμωρῆ αἰώνια εἰς τὴν κόλασιν καὶ ἡ φλόγωσις τῆς σαρκὸς θὰ γίνη μητέρα τοῦ αἰωνίου πυρός, εὐθὺς ἀμέσως θὰ φυγαδευθοῦν αἱ ἡδοναί καὶ κάποια θαυμαστὴ ἐσωτερικὰ γαλήνη ἀπό τὴν ψυχὴν καὶ ἡσυχία θὰ ἐπικρατήση, ὅπως μὲ τὴν παρουσίαν κάποιας σώφρονος κυρίας κατασιγάζει ὁ θόρυβος τῶν ἀκολάστων ὑπηρετριῶν. Πρόσεχε λοιπὸν τὸν ἑαυτόν σου. Καὶ γνώριζε ὅτι τὸ μὲν λογικὸν εἶναι καὶ νοερὸν μέρος τῆς ψυχῆς, τὸ δὲ παθητικὸν εἶναι καὶ ἄλογον. Καὶ εἰς τὸ μὲν λογικὸν ὑπάρχει ἐκ φύσεως ἡ ἐγκράτεια, εἰς δὲ τὸ παθητικὸν καὶ ἄλογον ἡ ὑπακοὴ καὶ ἡ πειθὼ γίνεται διὰ τοῦ λόγου. Μὴ λοιπὸν ἀφήσης, ἂν ποτὲ ὁ νοῦς ὑποδουλώθη, νὰ γίνη δοῦλος τῶν παθῶν. Μήτε πάλιν νὰ ἐπιτρέψης εἰς τὰ πάθη νὰ ξεσηκωθοῦν ἐναντίον τοῦ λογικοῦ καὶ νὰ διατηρήσης τὴν κυριαρχίαν τῆς ψυχῆς ἐπάνω εἰς αὐτά. Καὶ γενικῶς ἡ σωστὴ κατανόησις τοῦ ἑαυτοῦ σου θὰ προσφέρη ἀρκετήν χειραγωγίαν διὰ νὰ ἐννοήσης τὸν Θεόν. Ἐάν δηλαδὴ προσέχης τὸν ἑαυτόν σου δὲν θὰ σοῦ λείψη τίποτε διὰ νὰ ἐξιχνιάσης ἀπό τὴν δημιουργίαν τῶν ὅλων τὸν δημιουργόν, ἀλλ’ εἰς τὸν ἑαυτόν σου, ὡσὰν εἰς μικρὸν διάκοσμον, θὰ ἰδῆς τὴν μεγάλην σοφίαν τοῦ κτιστοῦ. Νὰ ἀντιλαμβάνεσαι τὸν Θεὸν ἀσώματον ἀπό τὴν ἀσώματον ψυχὴν ποὺ ὑπάρχει μέσα σου, καὶ ὡς κάτι ποὺ δὲν περιορίζεται τοπικῶς. Ἀφοῦ καὶ ὁ νοῦς σου δὲν ἔχει προηγουμένην διαμονὴν εἰς τόπον, ἀλλά προσδιορίζεται τοπικῶς διὰ τῆς συνδέσεώς του μὲ τὸ σῶμα. Νὰ πιστεύης ὅτι ὁ Θεὸς εἶναι ἀόρατος, ἀφοῦ ἐννοήσης τὴν φύσιν τῆς ψυχῆς σου, διότι καὶ αὐτὴ δὲν γίνεται ἀντιληπτὴ μὲ τὰ σωματικὰ μάτια. Διότι οὔτε ἔχει χρωματισθῆ, οὔτε ἔχει σχηματισθῆ οὔτε ἔχει περιληφθῆ σὲ κάποιο σωματικὸν σχῆμα, ἀλλά γίνεται γνωστὴ μόνον ἀπό τάς ἐνεργείας. Ὥστε νὰ μὴ ἐπιδιώξης εἰς τὴν περίπτωσιν τοῦ Θεοῦ νὰ τὸν ἴδης μὲ τὰ μάτια, ἀλλά ἀφοῦ ἐπιτρέψης εἰς τὴν διάνοιαν τὴν πίστιν νὰ ἔχης νοητὴν ἀντίληψιν περὶ αὐτοῦ. Νὰ θαυμάζης τὸν τεχνίτην, πῶς συνέδεσε τὴν δύναμιν τῆς ψυχῆς μὲ τὸ σῶμα, ὥστε, ἐνῶ φθάνει μέχρι τὰ πέρατά του, νὰ ὁδηγῆ εἰς σύμπνοιαν καὶ κοινωνίαν τὰ μέλη ποὺ ἀπέχουν πάρα πολὺ μεταξὺ των. Σκέψου ποὶα εἶναι ἡ δύναμις τῆς ψυχῆς ποὺ χορηγεῖται εἰς τὸ σῶμα, ποὶα εἶναι ἡ συμπάθεια ποὺ ἀπό τὸ σῶμα ἐπανέρχεται εἰς τὴν ψυχήν, πὼς δέχεται μὲν ἀπό τὴν ψυχὴν τὸ σῶμα τὴν ζωὴν καὶ πὼς δέχεται ἀπό τὸ σῶμα πάλιν ἡ ψυχὴ τοὺς πόνους. Ποίας ἀποθήκας διαθέτει διὰ τάς γνώσεις, διατὶ ἡ προσθήκη τῶν νέων γνώσεων δὲν καλύπτει τὴν γνῶσιν τῶν προηγουμένων, ἀλλά διαφυλάσσονται ἀσύγχυτοι καὶ ξεκάθαροι αἱ ἐντυπώσεις, χαραγμένοι ὡσὰν εἰς χαλκίνην στήλην εἰς τὸ λογικὸν μέρος τῆς ψυχῆς. Πῶς χάνει τὸ κάλλος της μὲ τὸ νὰ γλυστρᾶ εἰς τὰ σαρκικὰ πάθη καὶ πῶς πάλιν ὅταν ἀποκαθάρη τὸ αἶσχος ποὺ προέρχεται ἀπό τὴν κακίαν, βαδίζει διὰ τῆς ἀρετῆς τὴν πορείαν τῆς ὁμοιώσεώς της πρὸς τὸν κτίστην.»
