Ἅγιος Ἰωάνης ὁ Δαμασκηνός.
Κεφάλαιο 21ο
Γιὰ τὸ φῶς, τὴ φωτιά, τοὺς φωστῆρες, δηλαδὴ τὸν ἥλιο, τὴ σελήνη καὶ τὰ ἄστρα.
«Ἡ φωτιὰ εἶναι ἕνα ἀπὸ τὰ τέσσερα στοιχεῖα, ἐλαφρὺ καὶ ἀνυψωτικὸ σὲ σχέση μὲ τὰ ὑπόλοιπα· καυστικὴ καὶ συγχρόνως φωτιστική· τὴ δημιούργησε ὁ Δημιουργὸς τὴν πρώτη ἡμέρα. Διότι λέει ἡ Ἁγία Γραφή: «Καὶ εἶπε ὁ Θεός· νὰ δημιουργηθεῖ φῶς, καὶ δημιουργήθηκε». Καθόσον, ἡ φωτιὰ δὲν εἶναι κάτι τὸ διαφορετικὸ ἀπὸ τὸ φῶς, ὅπως λένε μερικοί. Ἄλλοι πάλι λένε ὅτι τὸ «κοσμικὸ πῦρ» εἶναι πάνω ἀπὸ τὸν ἀέρα καὶ τὸ ὀνομάζουν αἰθέρα. Στὴν ἀρχή, λοιπόν, τὴν πρώτη ἡμέρα δημιούργησε ὁ Θεὸς τὸ φῶς, σὰν στολίδι καὶ κόσμημα ὄλου τοῦ ὁρατοῦ κόσμου. Διότι, ἂν ἀφαιρέσεις τὸ φῶς, ὅλα μένουν μέσα στὸ σκοτάδι ἄγνωστα, ἐπειδὴ δὲν μποροῦν νὰ φανερώσουν τὴν ὀμορφιά τους. «Καὶ ὀνόμασε ὁ Θεὸς τὸ φῶς ἡμέρα, ἐνῶ τὸ σκοτάδι νύχτα». Καὶ τὸ σκοτάδι δὲν εἶναι κάποια ὕπαρξη, ἀλλὰ κάποιο συμβάν· εἶναι ἀπουσία τοῦ φωτός. Διότι ὁ ἀέρας δὲν ἔχει μέσα στὴν οὐσία τοῦ τὸ φῶς. Ὀνόμασε, λοιπόν, ὁ Θεὸς σκοτάδι τὴ στέρηση τοῦ ἀέρα ἀπὸ τὸ φῶς. Καὶ ἡ οὐσία τοῦ ἀέρα δὲν εἶναι σκοτάδι, ἀλλὰ ἡ στέρησή του ἀπὸ τὸ φῶς, πράγμα τὸ ὁποῖο δηλώνει ἕνα γεγονὸς ποὺ συμβαίνει παρὰ μία οὐσία. Καὶ δὲν ὀνόμασε πρῶτα τὴ νύχτα, ἀλλὰ τὴν ἡμέρα· ἔτσι, πρῶτα εἶναι ἡ ἡμέρα καὶ τελευταῖα ἡ νύχτα. Ἡ νύχτα, λοιπόν, ἀκολουθεῖ τὴν ἡμέρα, καὶ ἀπὸ τὴν ἀρχὴ μιᾶς ἡμέρας ἕως τὴν ἄλλη ἡμέρα σχηματίζεται ἕνα ἡμερόνυχτο. Καὶ τὸ εἶπε ἡ Ἁγία Γραφή: «Ἔγινε βράδυ, ἔγινε πρωΐ, σχηματίσθηκε ἕνα ἡμερόνυχτο». Στὶς τρεῖς, λοιπόν, ἡμέρες καθὼς τὸ φῶς διαχεόταν καὶ συστελλόταν μὲ θεία ἐντολή, ἔγινε ἡ ἡμέρα καὶ ἡ νύχτα. Καὶ τὴν τέταρτη ἡμέρα ὁ Θεὸς δημιούργησε τὸ μεγάλο ἀστέρι, δηλαδὴ τὸν ἥλιο, γιὰ νὰ ὁρίζει τὴν ἀρχὴ καὶ τὴ διεύθυνση τῆς ἡμέρας· διότι αὐτὸς συνιστᾶ τὴν ἡμέρα, καθὼς ἡμέρα ἔχουμε ὅταν ὁ ἥλιος εἶναι πάνω στὴ γῆ· καὶ διάρκεια ἡμέρας εἶναι ἡ διαδρομὴ τοῦ ἥλιου πάνω στὴ γῆ ἀπὸ τὴν ἀνατολὴ μέχρι τὴ δύση του. Δημιούργησε ἀκόμη τὸ μικρότερο ἀστέρι, δηλαδὴ τὴ σελήνη, καὶ τὰ ἀστέρια γιὰ νὰ ὁρίζουν τὴν ἀρχὴ καὶ τὴ διεύθυνση τῆς νύχτας φωτίζοντας τὴν. Νύχτα ἔχουμε ὅταν ὁ ἥλιος εἶναι κάτω ἀπὸ τὴ γῆ καὶ διάρκεια τῆς νύχτας εἶναι ἡ διαδρομὴ τοῦ ἥλιου κάτω ἀπὸ τὴ γῆ ἀπὸ τὴ δύση ἕως τὴν ἀνατολὴ τοῦ. Ἡ σελήνη, λοιπόν, καὶ τὰ ἀστέρια ὁρίσθηκαν γιὰ νὰ φωτίζουν τὴ νύχτα· αὐτὸ δὲν σημαίνει ὅτι αὐτὰ τὴν ἡμέρα εἶναι κάτω ἀπὸ τὴ γῆ, διότι ὑπάρχουν καὶ τὴν ἡμέρα ἀστέρια πάνω ἀπὸ τὴ γῆ· ἀλλὰ ὁ ἥλιος μὲ τὸ λαμπρότερο φῶς τοῦ σκεπάζει καὶ τ’ ἀστέρια καὶ τὴ σελήνη, καὶ δὲν τὰ ἀφήνει νὰ φαίνονται. Σ’ αὐτὰ τ’ ἀστέρια ὁ Δημιουργὸ ἔδωσε τὸ πρωτοδημιούργητο φῶς του, ὄχι διότι δὲν εἶχε ἄλλο φῶς, ἀλλὰ γιὰ νὰ μὴν παραμείνει ἐκεῖνο τὸ φῶς ἄχρηστο. Διότι τὸ ἀστέρι δὲν εἶναι τὸ ἴδιο τὸ φῶς, ἀλλὰ δοχεῖο τοῦ φωτός. Λένε ὅτι ἀπ’ αὐτὰ τ’ ἀστέρια προέρχονται οἱ ἑπτὰ πλανῆτες, οἱ ὁποῖοι κινοῦνται ἀντίθετα ἀπὸ τὴν κίνηση τοῦ οὐρανοῦ· γι’ αὐτὸ καὶ τοὺς ὀνόμασαν πλανῆτες. Λένε, δηλαδή, ὅτι ὁ οὐρανὸς κινεῖται ἀπὸ τὴν ἀνατολὴ στὴ δύση, ἐνῶ οἱ πλανῆτες ἀπὸ τὴ δύση στὴν ἀνατολή· λένε ἀκόμη ὅτι ὁ οὐρανὸς μὲ τὴν ταχύτητα τῆς κινήσεώς του συμπαρασύρει τοὺς ἑπτὰ πλανῆτες. Τὰ ὀνόματα τῶν ἑπτὰ πλανητῶν εἶναι τὰ ἑξῆς: Ἥλιος, Σελήνη, Ζεύς, Ἑρμῆς, Ἄρης, Ἀφροδίτη καὶ Κρόνος. Καὶ σὲ κάθε ζώνη τοῦ οὐρανοῦ ὑπάρχει καὶ ἕνας ἀπὸ τοὺς ἑπτὰ πλανῆτες. Στὴν πρώτη καὶ ψηλότερη ζώνη ὁ Κρόνος, στὴ δεύτερη ὁ Δίας, στὴν τρίτη ὁ Ἄρης, στὴν τέταρτη ὁ Ἥλιος, στὴν πέμπτη ἡ Ἀφροδίτη, στὴν ἕκτη ὁ Ἑρμῆς καὶ στὴν ἕβδομη καὶ χαμηλότερη ἡ Σελήνη. Διανύουν ἀτέλειωτη διαδρομή, ποὺ ὁ Δημιουργός τους ὅρισε, καθὼς ἔθεσε τὰ θεμέλιά τους, ὅπως τὸ λέει ὁ προφήτης Δαβίδ: «Τὴ Σελήνη καὶ τὰ ἄστρα, τῶν ὁποίων Ἐσὺ ἔθεσες τὰ θεμέλια». Λέγοντας «θεμελίωσες», ἐννοεῖ τὴ σταθερὴ καὶ ἀμετάβλητη τάξη καὶ σειρά, ποὺ τοὺς ἔδωσε ὁ Θεός. Διότι τὰ ἔχει τάξει νὰ ὁρίζουν τὶς ἐποχές, τὶς ἡμέρες καὶ τὰ ἔτη. Ἀπὸ τὸν ἥλιο δηλαδὴ σχηματίζονται οἱ τέσσερις ἐποχές.»
