Ὁ Ἅγιος Ἰωάνης ὁ Δαμασκηνός κοιμήθηκε τό 749 μ.Χ. Μέ τήν εὐκαιρία συμπλήρωσης 1260 χρόνων ἀπό τήν Κοίμησή του δημοσιεύουμε σέ συνέχειες τό ἔργο του «Ἔκδοσις ἀκριβής Ὀρθοδόξου Πίστεως». Ἡ μετάφραση εἶναι τοῦ Ἀρχ.Δωροθέου Πάπαρη, καί εἶναι παρμένη ἀπό τήν ἰστοσελίδα www.phys.uoa.gr. Ἡ μετατροπή στό σύστημα πολυτονικῆς γραφῆς εἶναι δική μας.
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ 43 (Α)
Γιά τήν Πρόνοια
Πρόνοια εἶναι ἡ φροντίδα πού δείχνει ὁ Θεός γιά τά δημιουργήματα. Καί ἀκόμη: Πρόνοια εἶναι ἡ θέληση τοῦ Θεοῦ, ἐξαιτίας τῆς ὁποίας ὅλα τά ὄντα ἐκπληρώνουν τόν κατάλληλο προορισμό τους. Ἐάν ἡ πρόνοια εἶναι θέληση τοῦ Θεοῦ, εἶναι ἐντελῶς ἀπαραίτητο ὅλα ὅσα κάνει ἡ πρόνοια σύμφωνα μέ τή λογική, νά γίνονται ὅλο καί πιό ὡραία καί θεοπρεπῆ καί ὅσο γίνεται καλύτερα. Διότι εἶναι ἀνάγκη τό ἴδιο πρόσωπο νά εἶναι καί δημιουργός καί προνοητῆς τῶν ὄντων. Δέν εἶναι πρέπον καί λογικό ἄλλος νά εἶναι ὁ δημιουργός τῶν ὄντων καί ἄλλος ὁ προνοητῆς. Διότι ἔτσι καί οἱ δύο θά εἶναι ἐλλιπεῖς, ὁ ἕνας σχετικά μέ τή δημιουργικότητα καί ἄλλος μέ τήν πρόνοια.
Ὁ Θεός, λοιπόν, εἶναι ὁ δημιουργός καί προνοητῆς καί ἡ ἀγαθή θέλησή του ἀποτελεῖ τή δημιουργική, συντηρητική καί προνοητική του δύναμη• «διότι, ὅλα ὅσα θέλησε ὁ Κύριος, τά δημιούργησε καί στόν οὐρανό καί στή γῆ», καί κανείς δέν ἀντιστάθηκε στό θέλημά του. Θέλησε νά γίνουν ὅλα, καί ἔγιναν• θέλει νά ὑπάρχει ὁ κόσμος, καί ὑπάρχει• ὅλα, ὅσα θέλει, γίνονται. Μπορεῖ κανείς νά κάνει πολύ ὀρθές σκέψεις γιά τήν πρόνοια τοῦ Θεοῦ, καί μάλιστα ὅτι εἶναι καλή. Νά σκεφθεῖ, δηλαδή, ὅτι μόνον ὁ Θεός εἶναι ἀπό τή φύση τοῦ ἀγαθός καί σοφός• καί ἐπειδή εἶναι ἀγαθός, προνοεῖ (διότι αὐτός πού δέν προνοεῖ δέν εἶναι ἀγαθός• ἀπόδειξη ἀποτελεῖ ὅτι καί οἱ ἄνθρωποι καί τά ζῷα προνοοῦν ἀπό τή φύση τους γιά τά παιδιά τους, ἐνῷ αὐτός πού δέν τά φροντίζει κατηγορεῖται)• καί ἐπειδή (ὁ Θεός) εἶναι σοφός, φροντίζει γιά τά δημιουργήματα μέ τόν καλύτερο τρόπο.
Πρέπει, λοιπόν, ἔχοντας στραμμένη τήν προσοχή μᾶς σ’ αὐτά, ὅλα τά ἔργα τῆς θείας πρόνοιας νά τά θαυμάζουμε, νά τά ἐπαινοῦμε, νά τά ἀποδεχόμαστε χωρίς νά τά ἐξετάζουμε, ἀκόμη κι ἄν φαίνονται στούς πολλούς ἄδικα• διότι ἡ πρόνοια τοῦ Θεοῦ μᾶς εἶναι ἄγνωστη καί ἀκατανόητη, καί μόνον αὐτός γνωρίζει τούς λογισμούς, τίς πράξεις μας καί τά μέλλοντα. Καί μέ ὅλα αὐτά ἐννοῶ ὅσα δέν ἐξαρτῶνται ἀπό μας• ὅσα ἐξαρτῶνται ἀπό μας, δέν εἶναι ἔργο τῆς προνοίας του, ἀλλά τῆς ἐλεύθερης βουλήσεώς μας. Καί ἀπ’ αὐτά πού ἀνήκουν στήν πρόνοιά Του, ὁ Θεός ἄλλα τά κάνει μέ εὐχαρίστηση καί ἄλλα μέ παραχώρηση. Μέ εὐχαρίστηση κάνει ὅσα ἀναντίρρητα εἶναι καλά, ἐνῷ μέ παραχώρηση ὅσα εἶναι κακά. Ἐπιτρέπει, δηλαδή, πολλές φορές καί ὁ δίκαιος νά πέσει σέ συμφορές, γιά νά φανερώσει στούς ἄλλους τήν ἀρετή πού εἶναι κρυμμένη μέσα του, ὅπως συνέβη μέ τόν Ἰώβ. Ἄλλοτε ἐπιτρέπει νά συμβεῖ ἕνα παράδοξο γεγονός, γιά νά πετύχει μ’ αὐτό κάτι σπουδαῖο καί θαυμαστό, ὅπως μέ τόν σταυρό πραγματοποίησε τή σωτηρία τῶν ἀνθρώπων.
Σέ ἄλλη περίπτωση ἐπιτρέπει νά ὑποφέρει ὁ ὅσιος, γιά νά μήν ξεφύγει ἀπό τήν ὀρθή συνείδηση ἤ γιά νά μήν παρασυρθεῖ σέ ἀλαζονεία ἀπό τή δύναμη καί τή χάρη πού τοῦ δόθηκε, ὅπως στήν περίπτωση τοῦ Παύλου. Ἐγκαταλείπεται κάποιος γιά ὁρισμένο χρονικό διάστημα γιά νά διορθωθεῖ ὁ ἄλλος, γιά νά διδάσκονται δηλαδή οἱ ἄλλοι βλέποντας τή δυστυχία του, ὅπως ἔγινε μέ τό Λάζαρο καί τόν πλούσιο• διότι εἶναι ἀπό τή φύση μας, ὅταν βλέπουμε κάποιους νά ὑποφέρουν, νά ζαρώνουμε ἀπό φόβο.
Ἐγκαταλείπεται κάποιος ὄχι ἐξαιτίας τῶν ἁμαρτιῶν του ἤ τῶν ἁμαρτιῶν τῶν γονέων του, ἀλλά γιά νά δοξασθεῖ ἕνας ἄλλος, ὅπως ὁ ἐκ γενετῆς τυφλός ἐγκαταλείφθηκε γιά νά δοξασθεῖ ὁ υἱός τοῦ ἀνθρώπου. Παραχωρεῖ πάλι ὁ Θεός νά κακοπαθήσει κάποιος γιά ν’ αὐξηθεῖ ὁ ζῆλος ἄλλου, μέ σκοπό ἀπό τό μεγαλεῖο της δόξας τοῦ παθόντος νά γίνουν καί οἱ ἄλλοι ἀτρόμητοι στό μαρτύριο, μέ τήν ἐλπίδα τῆς μελλοντικῆς δόξας καί τῶν μελλοντικῶν ἀγαθῶν, ὅπως γίνεται μέ τούς μάρτυρες. Ἐπιτρέπει, ἐπίσης, νά πέσει κάποιος ἀκόμη καί σέ αἰσχρή πράξη, γιά νά διορθώσει τό χειρότερο πάθος κάποιου ἄλλου• γιά παράδειγμα, ὑπερηφανεύεται κάποιος γιά τίς ἀρετές καί τά κατορθώματά του• παραχωρεῖ ὁ Θεός νά πέσε σέ πορνεία, ὥστε ἀφοῦ συναισθανθεῖ μέ τήν πτώση τήν ἀδυναμία του, νά ταπεινωθεῖ καί νά προσέλθει νά ἐξομολογηθεῖ στόν Κύριο.
