Ὁ Ἅγιος Ἰωάνης ὁ Δαμασκηνός κοιμήθηκε τό 749 μ.Χ. Μέ τήν εὐκαιρία συμπλήρωσης 1260 χρόνων ἀπό τήν Κοίμησή του δημοσιεύουμε σέ συνέχειες τό ἔργο του «Ἔκδοσις ἀκριβής Ὀρθοδόξου Πίστεως». Ἡ μετάφραση εἶναι τοῦ Ἀρχ.Δωροθέου Πάπαρη, καί εἶναι παρμένη ἀπό τήν ἰστοσελίδα www.phys.uoa.gr. Ἡ μετατροπή στό σύστημα πολυτονικῆς γραφῆς εἶναι δική μας.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 54
Γιά τόν Τρισάγιο Ὕμνο
Γι’ αὐτό τό λόγο καί χαρακτηρίζουμε βλάσφημη τήν προσθήκη πού ἔκανε στόν Τρισάγιο Ὕμνο ὁ ἀνόητος Πέτρος ὁ Κναφέας• διότι εἰσάγει ἐσφαλμένα τέταρτο πρόσωπο (στήν Τριάδα) καί διακρίνει τόν Υἱό τοῦ Θεοῦ, τήν ἐνυπόστατη δύναμη τοῦ Πατέρα, ἀπό τόν Ἐσταυρωμένο, ὅτι τάχα εἶναι ἄλλος ἀπό τόν ἰσχυρό (Θεό)• ἤ θεωρεῖ ὅτι ἡ Ἁγία Τριάδα πάσχει καί ὅτι μαζί μέ τόν Υἱό σταυρώνεται καί ὁ Πατέρας καί τό Ἅγιο Πνεῦμα. Ἄς ἀφήσουμε στήν ἄκρη αὐτή τή βλάσφημη καί πρωτοφανῆ φλυαρία. Διότι ἐμεῖς θεωροῦμε ὅτι τό «Ἅγιος ὁ Θεός» ἀναφέρεται στόν Πατέρα, χωρίς νά περιορίζουμε τό ὄνομα τοῦ Θεοῦ μόνο σ’ αὐτόν, ἀλλά ἀναγνωρίζουμε (ὡς Θεό) καί τόν Υἱό καί τό Ἅγιο Πνεῦμα. Τό «Ἅγιος ἰσχυρός» τό ἀπευθύνουμε στόν Υἱό χωρίς ν’ ἀπογυμνώνουμε ἀπό τή δύναμη τόν Πατέρα καί τό Ἅγιο Πνεῦμα. Καί τό «Ἅγιος ἀθάνατος» τό ἀπευθύνουμε στό Ἅγιο Πνεῦμα, χωρίς ν’ ἀποκλείουμε ἀπό τήν ἀθανασία τόν Πατέρα καί τόν Υἱό, ἀλλά ἀποδίδουμε σέ κάθε ὑπόσταση ὅλα τά ὀνόματα τοῦ Θεοῦ μέ ἁπλό καί κατηγορηματικό τρόπο• μιμούμαστε τό θεῖο ἀπόστολο πού λέει: «Γιά μᾶς ἕνας εἶναι ὁ Θεός, ὁ Πατέρας, ἀπό τόν ὁποῖο προῆλθαν τά πάντα καί ἐμεῖς, καί ἕνας Κύριος Ἰησοῦς Χριστός, μέ τόν ὁποῖο ἔγιναν ὅλα καί ἐμεῖς ἀπ’ αὐτόν, καί ἕνα τό Ἅγιο Πνεῦμα, μέσα στό ὁποῖο ζοῦν ὅλα καί ἐμεῖς ἐπίσης». Δεχόμαστε, ἐπίσης, καί τά λόγια του ἁγίου Γρηγορίου τοῦ θεολόγου: «Γιά μᾶς ἕνας εἶναι ὁ Θεός, ὁ Πατέρας, πού ἔκανε τά πάντα, ἕνας ὁ Κύριος Ἰησοῦς Χριστός, μέ τόν ὁποῖο ἔγιναν ὅλα, καί ἕνα τό Ἅγιο Πνεῦμα, μέσα στό ὁποῖο εἶναι ὅλα»• οἱ φράσεις «ἀπό τόν ὁποῖο», «μέ τόν ὁποῖο» καί «μέσα στό ὁποῖο» δέν κάνουν ξεχωριστές φύσεις διότι δέν θά μεταβαλλόταν οἱ προθέσεις ἤ ἡ σειρά τῶν ὀνομάτων ἀλλά ἀποδίδουν τίς ἰδιότητες τῆς μίας καί ἀδιαίρετης φύσεως. Καί εἶναι φανερό αὐτό• διότι ἑνώνονται πάλι σέ μία φύση, ἐάν διαβαστεῖ μέ προσοχή ἐκεῖνο πού λέει ὁ ἴδιος ἀπόστολος, ὅτι «ὅλα προέρχονται ἀπ’ αὐτόν καί γίνονται μ’ αὐτόν καί ἀπευθύνονται σ’ αὐτόν• σ’ αὐτόν ἀνήκει ἡ αἰώνια δόξα. Ἀμήν».
Ὅτι ὁ τρισάγιος Ὕμνος δέν ἀποδίδεται μόνο στόν Υἱό, ἀλλά στήν Ἁγία Τριάδα, μάρτυρας εἶναι ὁ θεῖος καί ἱερός Ἀθανάσιος, ὁ Βασίλειος, ὁ Γρηγόριος καί ὅλη ἡ χορεία τῶν θεοφόρων πατέρων• τά ἅγια Σεραφείμ μέ τήν τριπλῆ ἁγιότητα φανερώνουν τίς τρεῖς ὑποστάσεις τῆς ὑπερουσίου θεότητος, καί μέ τήν μία κυριότητα γνωρίζουν σέ μας τή μία οὐσία καί βασιλεία τῆς θεαρχικῆς Τριάδος. Λέει πράγματι ὁ θεολόγος Γρηγόριος: «Ἔτσι, λοιπόν, τά ἅγια τῶν ἁγίων, τά ὁποία κρύβονται καί ἀπό τά Σεραφείμ καί δοξάζονται μέ τριπλό ἁγιασμό, ὁδηγοῦν σέ μία κυριότητα καί θεότητα• αὐτό ἔχει μελετηθεῖ πολύ καλά καί πολύ σοβαρά καί ἀπό κάποιον ἄλλον ἀπό τούς προηγουμένους μας».
Αὐτοί πού ἔγραψαν τήν ἐκκλησιαστική ἱστορία διηγοῦνται ὅτι, ὅταν κάποτε ὁ λαός στήν Κωνσταντινούπολη ἔκανε λιτανεία ἐξαιτίας κάποιος θεόσταλτης ἀπειλῆς, τήν ἐποχή πού ἦταν πατριάρχης ὁ Προκλός, συνέβη ἕνα παιδί τοῦ λαοῦ νά ἁρπαγεῖ καί νά διδαχθεῖ ἀπό ἀγγέλους τόν τρισάγιο ὕμνο «Ἅγιος ὁ Θεός, Ἅγιος ἰσχυρός, Ἅγιος ἀθάνατος, ἐλέησον ἐμᾶς»• καί ὄταντο παιδί ἐπανῆλθε στόν ἑαυτό τοῦ καί ἀνήγγειλε αὐτό πού διδάχθηκε, τότε ὅλος ὁ λαός ἔψαλε τόν ὕμνο κι ἔτσι ἡ ἀπειλή σταμάτησε. Ἐπίσης, ἡ παράδοση λέει ὅτι ὁ τρισάγιος αὐτός ὕμνος ψάλθηκε καί στήν ἁγία καί μεγάλη τέταρτη Οἰκουμενική Σύνοδο τῆς Χαλκηδόνος• διότι ἔτσι ἀναφέρουν τά πρακτικά τῆς ἴδιας αὐτῆς Ἁγίας Συνόδου. Ἑπομένως, ἀποτελεῖ ὄντως γελειότητα καί λογοπαίγνιο ἡ τρισάγια ᾠδή πού φανερώνει τήν τρισυπόστατη θεότητα, πού τήν δίδαξαν οἱ ἄγγελοι καί καθιερώθηκε μέ τή λήξη τῆς λιτανείας καί ἐπικυρώθηκε καί πιστοποιήθηκε ἀπό τή Σύνοδο τόσων Ἁγίων Πατέρων καί ὑμνήθηκε προηγουμένως ἀπό τά Σεραφείμ, (ἡ τρισάγια αὐτή ᾠδή) νά καταπατηθεῖ ἀπό τήν ἀνόητη ἀλαζονεία τοῦ Κναφέως καί νά διορθωθεῖ τάχα, σάν νά εἶναι ἀνώτερος ἀπό τά Σεραφείμ. Ἀλίμονο στήν αὐθάδεια, γιά νά μήν πῶ τήν ἀνοησία! Ἐμεῖς ὅμως, ἀκόμη κι ἄν οἱ δαίμονες σκάζουν ἀπό τό κακό τους, ἔτσι λέμε: «Ἅγιος ὁ Θεός, Ἅγιος ἰσχυρός, Ἅγιος ἀθάνατος, ἐλέησον ἐμᾶς».
