Δευτέρα 12 Ἀπριλίου 2010
Ὁ Ἀστέριος, σύγχρονος τοῦ Μ. Βασιλείου, ἦτο κατ’ ἀρχὰς ρήτωρ. Ἀπό τοῦ ἔτους 385 περίπου ἐχειροτονήθη ἐπίσκοπος Ἀμασείας τοῦ Πόντου. Σώζονται ἀρκετοὶ λόγοι του, εἰς τοὺς ὁποίους φαίνεται ἡ ρητορική του ἱκανότης καὶ ἡ ἄλλη μόρφωσίς του, ἀλλὰ καὶ ἡ βαθεῖα γνῶσις τῶν Ἁγίων Γραφῶν. Παραθέτομεν κατωτέρω ἀπόσπασμα ἀπό λόγον του εἰς τὸν ε΄ φαλμόν, ὡς καὶ μετάφρασιν. Εἶναι τὸ ἀπόσπασμα αὐτὸ γλαφυρὸς ὕμνος πρὸς τὸν ἀναστάντα Κύριον, τὸν νικητὴν τοῦ θανάτου καὶ θριαμβευτὴν τοῦ Ἅδου.
ΚΕΙΜΕΝΟ
«Εὐφραινέσθω ἡ κληρονόμος Ἐκκλησία• ὁ γὰρ ταύτης νυμφίος Χριστὸς παθῶν ἀνέστη. Ἐπένθησεν ἐπὶ τῷ παθόντι, εὐφραινέσθω ἐπὶ τῷ ἀναστάντι. Εὐφραινέσθω ἡ κληρονόμος• ἠσχύνθη γὰρ ἡ ἀποκληρονόμος, ὅτι ἀπέκτεινε τὸν κληρονόμον, καὶ ἀπώλεσε τὴν κληρονομίαν. Ἀνέστη ὁ νυμφίος, καὶ ἤσχυνθη ὁ τῆς νύμφης ἀντίδικος Ἰουδαῖος. Καὶ διατὶ ἠσχύνθη ὁ Ἰουδαῖος; Ὅτι τὴν ἀνάστασιν Χριστοῦ ἐσυκοφάντησεν, εἰπών: Οἱ μαθηταὶ τοῦ Κυρίου ἔκλεψαν. Εἰ ἐκ τοῦ τάφου ἔκλεψαν, πῶς ἐν τῷ ὀνόματι τοῦ νεκροῦ τὸν χωλὸν οἱ ἀπόστολοι ἤγειραν; Νεκρὸς χωλὸν οὐκ ἐγείρει, νεκρὸς πόδας οὐ χαρίζεται, νεκρὸς περιπατεῖν οὐ διδάσκει• ὅ οὐκ οἶδεν αὐτός, ἄλλον οὐ διδάσκει. Ἀνέστη ὁ νυμφίος, καὶ ὡς δικαστῇ συνήγοροι, οἱ ἅγιοι προφῆται καὶ ἀπόστολοι ὑπὲρ τῆς κληρονομούσης Ἐκκλησίας αὐτῷ προσέρχονται. Εὐφραίνου, ὢ Ἐκκλησία νύμφη, ἡ γὰρ τοῦ νυμφίου ἀνάστασις ἀνέστησέ σε χαμαὶ κειμένην καὶ πατουμένην. Οὐκ ἔτι βωμοὶ δαιμονίων τὰ σά τέκνα μερίζονται, ἀλλά ναοὶ Χριστοῦ τοὺς νεοφωτίστους ἐναγκαλίζονται. Οὐκ ἔτι εἰδωλεῖα τυραννοῦσιν, ἀλλά θυσιαστήρια Χριστοῦ βασιλεύουσιν. Οὐκ ἔτι αὐλοὶ τῇ χρυσῇ εἰκόνι προσκυνεῖν ἀναγκάζουσιν, ἀλλά ψαλμοὶ τῷ Θεῷ προσκυνεῖν διδάσκουσιν. Οὐκ ἔτι πόδες πόρνης ὀρχοῦνται Ἰωάννου θάνατον, ἀλλά πόδες Ἐκκλησίας πατοῦσι τὸν θάνατον. Ἐπαύσαντο αἱ ἀποστασίαι, καὶ ἤκμασαν αἱ γονυκλισίαι• ἤργησαν αἱ τραγωδίαι, καὶ ἤνθησαν αἱ ψαλμωδίαι. Οὐκ ἀναβαίνει καπνὸς ἀπό κνίσης, ἀλλά τῶν προσευχῶν τὸ θυμίαμα. Κατευθυνθήτω ἡ προσευχή μου ὡς θυμίαμα ἐνώπιόν σου. Οὐκ ἐνεργοῦσιν ἀλόγων σφαγαί• ἔσφαγη γὰρ ὁ ἀμνὸς ὁ αἴρων τὴν ἁμαρτίαν τοῦ κόσμου.
Ὢ τοῦ θαύματος! ὁ ἅδης κατέπιε τὸν Δεσπότην Χριστόν, καὶ οὐκ ἔπεψεν. Ὁ λέων κατέπιε τὸν ἀμνόν καὶ ἀπεστομαχίσθη. Ὁ θάνατος κατέπιε τὴν ζωὴν καὶ ναυτιάσας ἤμεσε καὶ τοὺς προκαταποθέντας. Ὁ γίγας τὸν ἀποθανόντα Χριστὸν βαστάςαι οὐκ ἴσχυσεν ὁ νεκρὸς φοβερὸς τῷ γίγαντι γέγονε• ζῶντι ἐπάλαισε, καὶ ὑπὸ νεκροῦ νικηθείς ἔπεσεν. Εἰ ὑπὸ ζῶντος ἐνικήθη ὁ διάβολος, εἶχε προφασίζεσθαι, ὅτι Θεῷ παλαίειν οὐκ ἴσχυσα- ἀλλά ζῶντι ἐπάλαισε καὶ ἀποθανόντι ὑπέπεσε, καὶ πᾶσαν πρόφασιν ἀπώλεσεν. Εἷς κόκκος ἐσπάρη, καὶ ὅλος ὁ κόσμος ἐτράφη. Ὡς ἄνθρωπος ἐσφάγη, καὶ ὡς Θεὸς ἐζωοποίηθη, καὶ ἐζωοποίησε τὴν οἰκουμένην. Ὡς ὄστρεον ἐπατήθη, καὶ ὡς μαργαρίτης ἐκόσμησε τὴν Ἐκκλησίαν. Ὡς πρόβατον ἐτύθη, καὶ ὡς ποιμὴν ράβδῳ τῷ σταυρῷ ἐδίωξε τὴν τῶν δαιμόνων ἀγέλην. Ὡς λύχνος ἐπί λυχνίαν τῷ σταυρῷ ἐσβέσθη, καὶ ὡς ἥλιος ἀνέτειλεν ἐκ τοῦ τάφου. Ἦν ἰδεῖνν θέαμα διπλοῦν σταυρουμένου Χριστοῦ, ἡ ἡμέρα ἐσκοτίζετο, καὶ ἀνισταμένου αὐτοῦ, ἡ νὺξ ὡς ἡμέρα ἐφωτίζετο. Διατὶ ἡ ἡμέρα ἐσκοτίζετο; Ἐπειδὴ περὶ αὐτοῦ γέγραπται• Ἔθετο σκό¬τος ἀποκρυφήν αὐτοῦ. Διατὶ δὲ ἡ νὺξ ὡς ἡμέρα ἐφωτίζετο; ὅτι αὐτῷ ὁ προφήτης ἔλεγεν· Ὅτι σκότος οὐ σκοτισθήσεται ἀπό σοῦ, καὶ νὺξ ὡς ἡμέρα φωτισθήσεται. Ὢ νὺξ ἡμέρας λαμπρό¬τερα! Ὢ νὺξ ἡλίου λαμπρότερα! Ὢ νὺξ χιόνος λευκότερα! Ὤ νὺξ λαμπάδων διαυγεστέρα! Ὢ νὺξ παραδείσου τερπνότερα! Ὢ νὺξ σκότους ἀπηλλαγμένη! Ὢ νὺξ ἡ τὸν ὕπνον διώκουσα! Ὢ νὺξ ἡ ἀγρυπνεῖν μετὰ ἀγγέλων διδάσκουσα! Ὢ νὺξ φοβερὰ τοῖς δαίμοσιν! Ὢ νὺξ ἐνιαυτοῦ ἐπιθυμία! Ὢ νὺξ νυμφαγωγὸς τῆς Ἐκκλησίας! Ὢ νὺξ τῶν νεοφώτιστων μήτηρ! Ὤ νὺξ ἐν ἧ νυστάξας ὁ διάβολος γεγύμνωται! Ὢ νὺξ ἐν ἧ ὁ κληρονόμος εἰς τὴν κληρονομίαν τὴν κληρονόμον εἰσήγαγε!»
ΕΡΜΗΝΕΙΑ – ΣΧΟΛΙΟ
«Ἄς εὐφραίνεται ἡ κληρονόμος Ἐκκλησία, διότι ὁ νυμφίος της Χριστὸς ὕστερα ἀπό τὸ πάθος ἀνέστη. Ἐπένθησεν, ὅταν Ἐκεῖνος ἔπαθε. Ἄς χαίρεται τώρα ποὺ ἀνέστη. Ἄς εὐφραίνεται ἡ κληρονόμος· ἐντροπιάσθη ἡ ἀποκληρωμένη (ἡ ἄπιστος δηλαδὴ συναγωγὴ τῶν Ἰουδαίων), διότι ἐφόνευσε τὸν κληρονόμον (τὸν ἐνανθρωπήσαντα δηλαδὴ Υἱόν τοῦ Θεοῦ) καὶ ἔχασε τὴν κληρονομίαν. Ἀνέστη ὁ Νυμφίος καὶ ἐντροπιάσθη ὁ ἐχθρός τῆς νύμφης (Ἐκκλησίας) Ἰουδαῖος. Καὶ διατὶ ἐντροπιάσθη ὁ Ἰουδαῖος; Διότι ἐσυκοφάντησε τὴν Ἀνάστασιν τοῦ Χριστοῦ, ἐφ’ ὅσον εἶπε: "Οἱ μαθηταὶ ἔκλεψαν τὸ σῶμα τοῦ Κυρίου". Ἀλλ’ ἐάν ὁ Κύριος δὲν ἀνέστη καὶ ἔκλεψαν τὸ σῶμα Του οἱ μαθηταὶ ἐκ τοῦ τάφου, πῶς ἐν τῷ ὀνόματι τοῦ νεκροῦ οἱ Ἀπόστολοι ἤγειραν τὸν χωλόν; (Πράξ. γ’ 6). Νεκρὸς δὲν στήνει ὀρθὸν ἄνθρωπον χωλόν. Νεκρὸς πόδια δὲν χαρίζει. Νε-κρὸς δὲν διδάσκει τὸ περπάτημα. Ἐκεῖνο ποὺ ὁ ἴδιος δὲν ἠμπορεῖ νὰ κάμη δὲν τὸ μεταδίδει εἰς ἄλλον.
Ἀνέστη ὁ Νυμφίος καὶ οἱ ἅγιοι Προφῆται καὶ Ἀπόστολοι προσέρχονται εἰς αὐτὸν ὡσὰν συνήγοροι πρὸς τὸν δικαστήν, χάριν τῆς κληρονομούσης Ἐκκλησίας. Εὐφραίνου, ὢ νύμφη Ἐκκλησία, διότι ἡ ἀνάστασις τοῦ Νυμφίου σὲ ἀνύψωσεν, ἐνῶ ἦσο κάτω πεσμένη καὶ ἐπατεῖσο. Βωμοὶ δαιμόνων δὲν μοιράζονται πλέον τὰ τέκνα σου, ἀλλὰ ναοὶ Χριστοῦ ἀγκαλιάζουν τοὺς βαπτιζομένους. Εἰδωλολατρικοὶ ναοὶ δὲν ἐπικρατοῦν πλέον, ἀλλὰ θυσιαστήρια Χριστοῦ βασιλεύουν. Σάλπιγγες δὲν ἀναγκάζουν πλέον κανένα νὰ προσκυνῆ τὴν χρυσῆν εἰκόνα (ὅπως ἐκείνη τοῦ Ναβουχοδονόσορ), ἀλλά ψαλμοὶ διδάσκουν νὰ προσκυνοῦμεν τὸν Θεόν. Πόδια πόρνης δὲν χορεύουν πλέον, διὰ νὰ ζητήσουν τὸν θάνατον τοῦ Ἰωάννου, ἀλλὰ πόδες Ἐκκλησίας καταπατοῦν τὸν θάνατον. Ἐσταμάτησαν αἱ ἀποστασίαι (ἀπὸ τὸν ἀληθῆ Θεόν) καὶ ἐπληθύνθησαν αἱ γονυκλισίαι. Ἔπαυσαν αἱ (εἰδωλολατρικαί) τραγωδίαι καὶ ἄνθισαν αἱ χριστιανικαὶ ψαλμωδίαι. Δὲν ἀναβαίνει εἰς τὸν οὐρανόν καπνὸς ἀπό τὴν κνῖσαν τῶν θυσιαζομένων κρεάτων, ἀλλά τὸ θυμίαμα τῶν προσευχῶν. "Κατευθυνθήτω ἡ προσευχή μου ὡς θυμίαμα ἐνώπιόν σου" (Ψαλμ. ρμ’ 2), Δὲν φέρουν κανένα ἀποτέλεσμα αἱ σφαγαὶ ἀλόγων ζώων, διότι ἐσφάγη ὁ ἀμνὸς τοῦ Θεοῦ, ποὺ ἐσήκωσε καὶ ἐξήλειψε μὲ τὴν θυσίαν Του τὴν ἁμαρτίαν καὶ ἐνοχήν τοῦ κόσμου.
Ὢ τοῦ θαύματος! Ὁ Ἅδης κατέπιε τὸν Δεσπότην Χριστὸν, ἀλλά δὲν Τὸν ἐχώνεψεν. Ὁ λέων κατέπιε τὸν ἀμνόν τοῦ Θεοῦ, ἀλλά δὲν ἠμπόρεσε νὰ Τὸν κρατήση εἰς τὸ στομάχι του. Ὁ θάνατος κατέπιε τὴν ζωήν, ἀλλ’ ἐστάθη ἀδύνατον νὰ τὴν κράτηση, μαζὶ δὲ μὲ τὸν Κύριον ἀπέδωκε καὶ ὅσους εἶχε πρὶν καταπιεῖ. Ὁ γίγας (Ἅδης) δὲν ἠμπόρεσε νὰ κρατήση τὸν ἀποθανόντα Χριστὸν·ὁ νεκρὸς Κύριος ἔγινε φοβερὸς εἰς τὸν γίγαντα. Ὅταν ἔζη ὁ Κύριος, ἐπάλαισε πρὸς αὐτὸν ὁ Ἅδης, ἀλλ’ ὑπὸ τοῦ νεκροῦ Κυρίου νικηθείς ἔπεσεν. Ἐάν ὁ διάβολος ἐνικᾶτο ἀπό ζωντανόν, ἠμποροῦσε νὰ προφασίζεται ὅτι δὲν κατώρθωσα νὰ παλεύω μὲ τὸν Θεόν. Ἀλλ’ ἐφ’ ὅσον μὲν ἔζη, ἐπάλαισε μαζί Του, καὶ τώρα ποὺ ὁ Κύριος ἀπέθανεν, ἀπό ἀποθα¬νόντα ἐνικήθη εἰς τὴν πάλην καὶ δι’ αὐτὸ ἔχασε κάθε δικαιολογίαν. Ἕνας κόκκος ἐσπάρη, καὶ ὅλος ὁ κόσμος ἐτροφοδοτήθη. Ὡς ἄνθρωπος ἐσφάγη ὁ Κύριος, καὶ ὡς Θεὸς ἐζωοποιήθη καὶ ἐζωοποίησε τὴν οἰκουμένην. Ὡσὰν στρείδι κατεπατήθη, καὶ ὡς μαργαρίτης ἐστόλισε τὴν Ἐκκλησίαν. Ὡς πρόβατον ἐθυσιάσθη, καὶ ὡς ποιμήν, μὲ ποιμενικὴν ράβδον τὸν σταυρόν, ἔδιωξε τὸ κοπάδι τῶν δαιμόνων. Ὅπως ὁ λύχνος σβήνει ἐπάνω εἰς τὸν λυχνοστάτην, ἔτσι καὶ ὁ Κύριος ἀπέθανεν ἐπὶ τοῦ σταυροῦ καὶ ὡσὰν ἥλιος ἀνέτειλεν ἀπό τὸν τάφον.
Διπλοῦν θέαμα ἠμποροῦσε νὰ ἴδη τότε κανείς. Ὅταν ἐσταυρώνετο ὁ Χριστός, ἡ ἡμέρα ἐσκοτίζετο· καὶ ὅταν ἀνίστατο, ἡ νύκτα ὡς ἡμέρα ἐφωτίζετο. Διατὶ ἡ ἡμέρα ἐσκοτίζετο; Ἐπειδὴ δι’ Αὐτὸν ἔχει γραφῆ ἀπό τὸν θεόπνευστον Ψαλμωδόν: "Ἔθετο σκότος ἀποκρυφήν αὐτοῦ" (Ψαλμ. ιζ’ 12). (Σὲ σκότος δηλαδὴ μυστηρίου ἐκρύβη τὸ ἀπρόσιτον καὶ ἄφθαστον μεγαλεῖον Του). Διατὶ δὲ ἡ νύκτα ὡσὰν ἡμέρα ἐφωτίζετο; Διότι δι’ Αὐτὸν ὁ Προφήτης ἔλεγε: "Σκότος οὐ σκοτισθήσεται ἀπό σοῦ, καὶ νὺξ ὡς ἡμέρα φωτισθήσεται" (Ψάλμ. ρλη’ 12). (Τὸ σκότος δηλαδὴ δὲν θὰ μείνη ἀθέατον καὶ ἀφώτιστον ἀπό Σέ, καὶ ἡ νύκτα θὰ εἶναι φωτισμένη ἐνώπιόν Σου ὡσὰν ἡμέρα).
Ὢ νύκτα, λαμπροτέρα ἀπό τὴν ἡμέραν! Ὢ νύκτα, λαμπροτέρα ἀπὸ τὸν ἥλιον! Ὢ νύκτα, λευκοτέρα ἀπὸ τὸ χιόνι! Ὢ νύκτα, περισσότερον φωτεινὴ ἀπὸ λαμπάδες! Ὢ νύκτα, περισσότερον εὐχάριστη ἀπὸ περιβόλι! Ὢ νύκτα, ἀπηλλαγμένη ἀπὸ σκότος! Ὢ νύκτα, ἡ ὁποία ἀπομακρύνει τὸν ὕπνον! Ὢ νύκτα, πού μᾶς διδάσκει νὰ ἀγρυπνοῦμεν μαζὶ μὲ τοὺς ἀγγέλους! Ὢ νύκτα, φοβερὰ εἰς τοὺς δαίμονας! Ὢ νύκτα, ποὺ σὲ ἐπιθυμοῦμεν καθ’ ὅλον τὸ ἔτος! Ὢ νύκτα, νυμφαγωγὲ τῆς Ἐκκλησίας! Ὢ νύκτα, ποὺ εἶσαι ἡ μητέρα τῶν νεοφωτίστων! (Τῶν βαπτιζομένων δηλαδή, ποὺ γίνονται τοιουτοτρόπως τέκνα τῆς Ἐκκλησίας). Ὢ νύκτα, κατὰ τὴν ὁποίαν ἐνύσταξεν ὁ διάβολος· καὶ ἀπεγυμνώθη ἀπὸ τὴν δύναμίν του! Ὢ νύκτα, κατὰ τὴν ὁποίαν ὁ κληρονόμος Χριστὸς ὡδήγησεν εἰς τὴν κληρονομίαν τὴν κληρονόμον Ἐκκλησίαν!» ( Ἀπό τό βιβλίο τοῦ Ἀρχ.Χριστοφόρου Παπουτσοπούλου «Χριστός ἀναστάς», ἔκδοση «Ο ΣΩΤΗΡ»).
