Ἑρμηνεία στόν Κανόνα τῆς "Ἁγίας καί Μεγάλης Κυριακῆς τοῦ Πάσχα"
(Ὁ Κανόνας τῆς "Λαμπροφόρου Ἀναστάσεως τοῦ Κυρίου" πού εἶναι ἔργο τοῦ Ἁγίου Ἰωάννη τοῦ Δαμασκηνοῦ, ἑρμηνεύτηκε ἀπό τόν Ἅγιο Νικόδημο τόν Ἁγιορείτη, ὁ ὁποῖος μέ τό γλαφυρό του ὕφος μᾶς βοηθεῖ νά εἰσδύσουμε στά ὑπέροχα νοήματα τοῦ κανόνα. Σάν ἐλάχιστη προσφορά στούς ἐπισκέπτες τῆς ἱστοσελίδας μας τήν ἀναστάσιμη περίοδο πού διερχόμαστε, δημοσιεύουμε σέ συνέχειες τήν ὑπέροχη αὐτή ἑρμηνεία.)
Συνέχεια ἑρμηνείας τοῦ εἱρμοῦ τῆς α΄ Ὠδῆς
"Εἶτα ἀκολούθως λέγει καὶ τὴν αἰτίαν τοῦ τοιούτου λαμπρυσμοῦ· ἐπειδή, φησί, εἶναι Πάσχα τοῦ Κυρίου. Διπλασιάζει δὲ τὴν λέξιν Πάσχα ὁ Μελῳδὸς διὰ νὰ δείξη τὸ περιχαρές της ψυχῆς του• οἱ γὰρ ἔχοντες χαρὰν διπλασιάζουσιν ἐκεῖνα τὰ πράγματα καὶ ὀνόματα διὰ τὰ ὁποῖα χαίρουσιν, ἐκ τῆς ὑπερβαλλούσης χαρᾶς εἰς τοῦτο κινούμενοι• ὁ δὲ Θεολόγος τριπλασιάζει τὴν λέξιν Πάσχα διὰ τὴν τιμὴν τῆς Ἁγίας Τριάδος, ὡς τὸ λέγει ὁ ἴδιος• «Πάσχα Κυρίου Πάσχα, πάλιν ἐρῶ Πάσχα τιμὴ τῆς Τριάδος». Εἶτα ἀκολούθως φέρει ὁ Μελῳδὸς τὴν ἐξήγησιν τῆς λέξεως Πάσχα τὴν ὁποίαν βάλλει ὡς αἰτίαν διὰ τὴν ὁποίαν πρέπει νὰ λαμπρυνθῶμεν, καὶ λέγει τρόπον τινά• Δικαίως ἡμεῖς οἱ ὀρθόδοξοι πρέπει νὰ λαμπρυνώμεθα σήμερον, καὶ τὸ Πάσχα νὰ πανηγυρίζωμεν, ἐπειδὴ ὁ Δεσπότης Χριστὸς δὲν διεπέρασεν ἡμᾶς ἀπὸ γῆν εἰς γῆν, ἤγουν ἀπὸ τὴν γῆν τῆς Αἰγύπτου εἰς τὴν γῆν τῆς Ἐπαγγελίας, καὶ ἀπὸ κατοικούμενον τόπον εἰς τὴν ἔρημον τοῦ Σινᾶ, καθὼς τὸν παλαιὸν τὸν Ἰσραὴλ διεπέρασεν, ἀλλὰ διεπέρασεν ἡμᾶς ἀπὸ τὸν θάνατον εἰς τὴν ζωήν, καὶ ἀπὸ τὴν γῆν καὶ τὰ ἐπίγεια διεβίβασεν ἡμᾶς εἰς τὸν Οὐρανόν καὶ τὰ ἐπουράνια• διὰ τοῦτο ἄδομεν εἰς τὸν οὕτως εὐεργετήσαντα ἡμᾶς Κύριον τὸν ὄντως ἐπινίκιον ἐκεῖνον ὕμνον ὅπου ἔψαλλον οἱ Ίσραηλῖται ὅταν διεπέρασαν τὴν Ἐρυθράν θάλασσαν «Τῷ Κυρίῳ ἄσωμεν ἐνδόξως γὰρ δεδόξασται».
Βλέπε δέ, ἀγαπητὲ ἀναγνῶστα, καὶ θαύμασον τὴν σοφὴν μέθοδον ὅπου μεταχειρίζεται εἰς τὸν παρόντα Εἱρμόν ὁ θεσπέσιος Μελῳδός• τὸν γὰρ Εἱρμόν τοῦτον ἐσυγκρότησε καὶ ἀπὸ τὴν ὑπόθεσιν τῆς ἀναστάσιμου ἡμέρας, καὶ ἀπὸ τὴν ὑπόθεσιν τῆς πρώτης Ὠδῆς• ἀφ’ οὗ γὰρ αὐτὸς εἶπε «Λαμπρυνθῶμεν λαοί», ἐπίτηδες ἔφερε τὴν λέξιν Πάσχα καὶ ταύτην ὠνόμασε διάβασιν, ἵνα ἐκ τούτου ἀναγκασθῆ νὰ ἐνθυμηθῆ καὶ τὴν διάβασιν ὅπου ἐποίησαν οἱ Ίσραηλῖται διὰ τῆς Ἐρυθρᾶς θαλάσσης, καὶ οὕτω νὰ συνάψη μέ τήν ἑορτήν τοῦ Πάσχα τὴν πρώτην Ὠδήν, καὶ νὰ δώση εἰς ἡμᾶς νὰ καταλάβωμεν ὅτι ἡ αἰσθητὴ διάβασις ἐκείνη τῶν Ἰσραηλιτῶν ἦτον τύπος τῆς νοητῆς ἡμῶν διαβάσεως, καὶ ὅτι τὸ ἐκείνων Φάσκα ἦτον τύπος τοῦ ἡμετέρου Πάσχα• ἀπό τοῦ Φάσκα γάρ, ὅ δηλοῖ διάβασις, μετωνομάσθη Πάσχα τροπῇ τοῦ δασέως Φ. εἰς τὸ ἀντίστοιχον ψιλὸν Π. καὶ τοῦ ψιλοῦ Κ. εἰς τὸ ἀντίστοιχον δασὺ Χ. ὡς λέγει ὁ Θεολόγος Γρηγόριος• «Τοῦ δὲ σωτηρίου πάθους ὄνομα τοῦτο (ἤγουν τό, Πάσχα, ἀπό τοῦ πάσχειν δηλαδὴ ὑπὲρ ἡμῶν τὸν Χριστὸν) εἶναί τινες νομίσαντες, εἶτα ἐξελληνίζοντες τὴν φωνὴν κατὰ τὴν τοῦ Φ. πρὸς τὸ Π. καὶ τοῦ Κ. πρὸς τὸ Χ. μεταποίησιν, Πάσχα τὴν ἡμέραν προσηγορεύκασι• παραλαβοῦσα δὲ ἡ συνήθεια τὴν φωνήν, ἰσχυροτέραν ἐποίησε, προστρεχούσης τῆς τῶν πολλῶν ἀκοῆς ὡς εὐσεβεστέρα) τῷ ρήματι» (Λόγος εἰς τὸ Πάσχα).
Ὡραῖα δὲ εἶναι καὶ πανηγυρικὰ τὰ εἰς τὸ ὄνομα τοῦ Πάσχα ἐγκώμια Ἰωσὴφ τοῦ Βρυεννίου λέγοντος• «Πάσχα διάβασις ἀπὸ τοῦ σκότους εἰς φῶς• Πάσχα ἐξέλευσις ἀπὸ τοῦ ᾅδου εἰς γῆν· Πάσχα ἀνάβασις ἀπὸ τῆς γῆς εἰς τοὺς Οὐρανούς• Πάσχα μετάβασις ἀπὸ θανάτου εἰς τὴν ζωὴν· Πάσχα ἀνάστασις τῶν πεπτωκότων βροτῶν· Πάσχα ἀνάκλησις τῶν ἐξόριστων Ἐδέμ• Πάσχα ἀνάρρυσις τῶν αἰχμαλώτων φθορᾷ• Πάσχα πιστῶν ἡ ὄντως ζωή• Πάσχα παντός τοῦ Κόσμου τρυφή• Πάσχα Τριάδος θείας τιμή. Ἀκόρεστος ἡ τοῦ Πάσχα προσηγορία, ὅτι πολλαπλάσιος ἡ διὰ τούτου δηλουμένη χάρις• τοῦτο καὶ γὰρ ψυχῶν ἡ ἀναψυχή, τοῦτο τῶν νόων ἡ χαρμονή, τοῦτο σωμάτων ὁ κουφισμός, τοῦτο ὀμμάτων ὁ φωτισμός, τοῦτο λαρύγγων ὁ γλυκασμός, τοῦτο θυμηδία, τοῦτο θερμότης, τοῦτο εἰρήνη, τοῦτο χαρὰ» (Λόγῳ εἰς τὴν Λαμπράν Τόμος Γ’). (Τό κείμενο εἶναι παρμένο ἀπό τό "ΕΟΡΤΟΔΡΟΜΙΟΝ" τοῦ Ἁγίου Νικοδήμου τοῦ Ἁγιορείτου, τόμος Β΄, τῶν ἐκδόσεων "ΟΡΘΟΔΟΞΟΣ ΚΥΨΕΛΗ τίς ὁποῖες καί εὐχαριστοῦμε)
