Ἑρμηνεία στόν Κανόνα τῆς "Ἁγίας καί Μεγάλης Κυριακῆς τοῦ Πάσχα"
(Ὁ Κανόνας τῆς "Λαμπροφόρου Ἀναστάσεως τοῦ Κυρίου" πού εἶναι ἔργο τοῦ Ἁγίου Ἰωάννη τοῦ Δαμασκηνοῦ, ἑρμηνεύτηκε ἀπό τόν Ἅγιο Νικόδημο τόν Ἁγιορείτη, ὁ ὁποῖος μέ τό γλαφυρό του ὕφος μᾶς βοηθεῖ νά εἰσδύσουμε στά ὑπέροχα νοήματα τοῦ κανόνα. Σάν ἐλάχιστη προσφορά στούς ἐπισκέπτες τῆς ἱστοσελίδας μας τήν ἀναστάσιμη περίοδο πού διερχόμαστε, δημοσιεύουμε σέ συνέχειες τήν ὑπέροχη αὐτή ἑρμηνεία.)
Ὠδή α´ Τροπάριον α´ (συνέχεια)
Τί λέγω; Ἐὰν καθαρισθῶμεν οὐ μόνον κατὰ τὰς δύο ταύτας αἰσθήσεις τὴν ὅρασιν καὶ τὴν ἀκοήν, ἀλλὰ καθ’ ὄλας ὁμοῦ, θέλομεν ἀπολαύσει τὰς νοητάς χάριτας τοῦ ἀναστάντος Κυρίου• ἡ νοερὰ γὰρ ὄσφρησις ἡμῶν κεκαθαρμένη οὖσα ἔχει νὰ ὀσφραίνεται τὴν νοητὴν ὀσμὴν καὶ εὐωδίαν τοῦ μύρου τοῦ ἀποπνέοντος ἐκ τοῦ ἀναστάντος Δεσπότου, καθὼς γέγραπται• «Ὀσμή μύρων σου ὑπὲρ πάντα τὰ ἀρώματα» (Ἆσ. α’ 3)• ὁμοίως καὶ ἡ νοερὰ ἡμῶν γεῦσις ἔχει νὰ γεύεται τὴν νοητὴν χρηστότητα τοῦ ἐκ νεκρῶν ἐγερθέντος, κατὰ τὸ «Γεύσασθε καὶ ἴδετε ὅτι χρηστὸς ὁ Κύριος» (Ψαλ. λγ’ 9)• ἀλλά καὶ ἡ νοερὰ ἡμῶν ἀφή θέλει αἰσθάνεται τῆς νοητῆς τοῦ ἀναστάντος περιλήψεως, κατὰ τὸ γεγραμμένον «Εὐώνυμος αὐτοῦ ὑπὸ τὴν κεφαλήν μου, καὶ ἡ δεξιὰ αὐτοῦ περιλήψεταί με» (Ἆσμ. β’ 6)• ὅθεν ὁ Σιναΐτης εἶπε θεῖος Γρηγόριος• «Ὁ μὴ ὁρῶν καὶ ἀκούων καὶ αἰσθανόμενος πνευματικῶς, νεκρός ἐστι» (Κεφ. πζ’)• ἀλλά καὶ ὁ πνευματοφόρος ἐκεῖνος καὶ ὑψηλόνους ἅγιος Κάλλιστος ἕνα ὁλόκληρον ἐξοδευύει ἐν χειρογράφοις σωζόμενον, ἐν ᾧ ἀποδεικνύει ὅτι παντὶ αἰσθητήριῳ νοερῷ ληπτὸς ὁ Θεὸς διὰ φιλανθρωπίαν γίνεται.
Ἐπειδὴ δὲ ὁ ἄνθρωπος δύναται νὰ ἀπολαύση τὰς νοητάς χάριτας τοῦ ἀναστάντος Χριστοῦ μὲ ὅλας τὰς νοεράς καὶ σωματικάς αἰσθήσεις, πῶς ἐδῶ ὁ θεῖος Ἰωάννης ἀναφέρει μόνας τὰς δύο, τὴν ὅρασιν τῆς ψυχῆς (ἤτοι τὸν νοῦν ὅπερ γὰρ ἐστὶν ὀφθαλμὸς τῷ σώματι, τοῦτο νοῦς τῇ ψυχῇ κατὰ τὸν θεῖον Δαμασκηνὸν) καὶ τὴν ὅρασιν τοῦ σώματος, ὁμοίως καὶ τὴν ἀκοήν τὴν ψυχικὴν καὶ τὴν σωματικήν; Εἰς λύσιν τῆς ἀπορίας ταύτης λέγομεν ὅτι τὰς δύο μόνον ἀνέφερεν ὁ Μελωδός, πρῶτον, διότι αὗται εἶναι αἱ πρῶται καὶ κύριαι καὶ κορυφαιόταται τῶν ἄλλων, δεύτερον, διότι αὗται μόναι αἱ δύο ἐνεργήθησαν ὑπὸ τῶν Μυροφόρων ἐν τὴ ἀναστάσει τοῦ Κυρίου• διὰ τῆς ὁράσεως γὰρ τῶν ὀφθαλμῶν εἶδον τὸν ἀναστάντα Χριστόν, καὶ διὰ τῆς ἀκοῆς ἤκουσαν τὰ γλυκύτατα λόγια ὅπου εἶπε πρὸς αὐτάς μετὰ τὴν Ἀνάστασιν ὁ ἀναστάς Ἰησοῦς• διότι ἂν καὶ ἡ ἀφή ἐτολμηήθη παρὰ τῆς Μαρίας νὰ ἐνεργηθῆ, ἔμεινεν ὅμως πάλιν ἀνενέργητος• ἤκουσε γὰρ αὕτη νὰ τὴν ἐμποδίση ὁ Κύριος, λέγων «Μαρία μὴ μου ἅπτου» (Ἰω. κ’ 17).
Ἐὰν λοιπὸν καθαρισθῶμεν κατὰ τὰς αἰσθήσεις, καὶ μάλιστα κατὰ τὰς δύο, θέλομεν ἀπολαύσει τὰς χάριτας τοῦ ἀναστάντος, ὡς εἴπομεν ἀνωτέρω• ἐὰν δὲ ἢμεθα ἀκάθαρτοι κατ’ αὐτάς, δὲν θέλομεν ἀξιωθῆ οὔτε τὸν Χριστὸν νὰ ἰδῶμεν, οὔτε τὴν φωνὴν αὐτοῦ νὰ ἀκούσωμεν ἐπειδή, κατὰ τὸν Σολομῶντα, «Εἰς κακότεχνον ψυχὴν οὐκ εἰσελεύσεται σοφία, οὐδὲ κατοικήσει ἐν σώματι καταχρέω ἁμαρτίας» (Σοφ. α’ 4)• καὶ κατὰ τὸν Θεολόγον Γρηγόριον, «Μῦρον δοχεῖον σαπρὸν οὐ πιστεύεται»• καὶ πάλιν «Καθαροῦ γὰρ ἅπτεσθαι οὐ θέμις μὴ καθαρῶ", καὶ αὖθις• «Διὰ τοῦτο καθαρτέον πρῶτον ἑαυτόν, εἶτα τῷ καθαρῷ προσομιλητέον» (Λόγος α’ περὶ Θεολογίας). Τί λέγω; ὄχι μόνον ἀκάθαρτοι ὄντες κατὰ τὴν ὄψιν καὶ ἀκοήν δὲν θέλομεν ἰδεῖ τὸ ὑπέρλαμπρον καὶ παντοπόθητον πρόσωπον τοῦ ἀναστάντος Δεσπότου, οὔτε θέλομεν ἀκούσει τὴν γλυκυτάτην αὐτοῦ φωνήν, ἀλλὰ καὶ θέλομεν ἐλεγχθῆ παρ’ αὐτοῦ πρὸς ἡμᾶς λέγοντος ἐκεῖνα τὰ τοῦ Ἡσαΐου• «Ἀκοὴ ἀκούσετε καὶ οὐ μὴ συνῆτε, καὶ βλέποντες βλέψετε καὶ οὐ μὴ ἴδητε» (Ἡσ. στ’ 9), ὁ γὰρ ἀκάθαρτος ὤν κατὰ τὰς αἰσθήσεις τῆς ψυχῆς καὶ τοῦ σώματος, αὐτὸς εἶναι ἀκάθαρτος καὶ κατὰ τὴν καρδίαν• ἀκάθαρτος δὲ καρδία μυστήρια Θεοῦ οὐ παραδέχεται• ὅθεν εἶπεν ὁ Κύριος ὅτι οὐχὶ οἱ ἀκάθαρτον ἔχοντες τὴν καρδίαν, ἀλλ’ οἱ καθαροὶ τῇ καρδίᾳ, αὐτοὶ τὸν Θεὸν ὄψονται (Ματθ. ε’ 8). (Τό κείμενο εἶναι παρμένο ἀπό τό "ΕΟΡΤΟΔΡΟΜΙΟΝ" τοῦ Ἁγίου Νικοδήμου τοῦ Ἁγιορείτου, τόμος Β΄, τῶν ἐκδόσεων "ΟΡΘΟΔΟΞΟΣ ΚΥΨΕΛΗ τίς ὁποῖες καί εὐχαριστοῦμε)
