Ἑρμηνεία στόν Κανόνα τῆς "Ἁγίας καί Μεγάλης Κυριακῆς τοῦ Πάσχα"
(Ὁ Κανόνας τῆς "Λαμπροφόρου Ἀναστάσεως τοῦ Κυρίου" πού εἶναι ἔργο τοῦ Ἁγίου Ἰωάννη τοῦ Δαμασκηνοῦ, ἑρμηνεύτηκε ἀπό τόν Ἅγιο Νικόδημο τόν Ἁγιορείτη, ὁ ὁποῖος μέ τό γλαφυρό του ὕφος μᾶς βοηθεῖ νά εἰσδύσουμε στά ὑπέροχα νοήματα τοῦ κανόνα. Σάν ἐλάχιστη προσφορά στούς ἐπισκέπτες τῆς ἱστοσελίδας μας τήν ἀναστάσιμη περίοδο πού διερχόμαστε, δημοσιεύουμε σέ συνέχειες τήν ὑπέροχη αὐτή ἑρμηνεία.)
Ὠδή α´ Τροπάριον α´
« Καθαρθῶμεν τὰς αἰσθήσεις καὶ ὀψόμεθα, τῷ ἀπροσίτῳ φωτί τῆς ἀναστάσεως, Χριστὸν ἐξαστράπτοντα, καὶ χαίρετε φάσκοντα, τρανῶς ἀκουσόμεθα, ἐπινίκιον ἀδοντες.»
Ἑρμηνεία
Ἐπειδὴ ὁ ἄνθρωπος εἶναι σύνθετος ἐκ ψυχῆς καὶ σώματος, ἔχει διπλᾶς τὰς αἰσθήσεις, πέντε τῆς ψυχῆς καὶ πέντε τοῦ σώματος• καὶ αἱ μὲν τῆς ψυχῆς εἶναι αὗται: νοῦς, διάνοια, δόξα, φαντασία, αἴσθησις• αἱ δὲ τοῦ σώματος εἶναι αὗται: ὅρασις, ἀκοή, ὄσφρησις, γεῦσις, ἀφή. Παραγγέλει λοιπὸν εἰς ἡμᾶς ὁ Ἱερὸς Μελωδός νὰ φυλάττωμεν καθαράς τὰς νοεράς αἰσθήσεις τῆς ψυχῆς ἀπὸ κακάς ἐπιθυμίας καὶ θυμούς, ἀπὸ λογισμοὺς βλασφήμους, πονηροὺς καὶ αἰσχρούς, καὶ ἁπλῶς εἰπεῖν, ἀπὸ ὅλα τὰ πάθη τὰ καλούμενα ψυχικά• ὁμοίως νὰ φυλάττωμεν καθαράς καὶ τὰς αἰσθήσεις τοῦ σώματός μας• καὶ τὰ μὲν ὀμμάτιά μάς πρέπει νὰ φυλάττωμεν καθαρὰ ἀπὸ θέατρα καὶ χοροὺς καὶ παιγνίδια καὶ ἀπὸ ἄλλας αἰσχράς καὶ πονηράς θεωρίας αἱ ὁποῖαι προξενοῦσι κέντρα τῶν σαρκικῶν ἡδονῶν τὰς δὲ ἀκοάς μας πρέπει νὰ φυλάττωμεν καθαράς ἀπὸ τὸ νὰ μὴ ἀκούουν τραγούδια, αἰσχρολογίας• ὡσαύτως δὲ παραγγέλλει εἰς ἡμᾶς νὰ φυλάττωμεν καὶ τὰς ἄλλας αἰσθήσεις μας ἀπὸ τὰ βλαπτικὰ ἀντικείμενα, ἐπειδὴ ἀπὸ τὰς αἰσθήσεις ὡς ἀπὸ τινας θυρίδας ἀναβαίνει ὁ τῆς ψυχῆς θάνατος, κατὰ τὸ γεγραμμένον «Ἀνέβη θάνατος διὰ τῶν θυρίδων» (Ἱερ. θ’ 21).
Φαίνεται δὲ ὅτι ἐρανίσθη τὰ λόγια ταῦτα ὁ Μελωδός ἀπὸ τὸν Θεολόγον Γρηγόριον λέγοντα• «Διατηρεῖται δὲ εἰς πέμπτην ἡμέραν (τὸ πρόβατον τὸ ἐν τῷ Πάσχᾳ θυόμενον δηλαδὴ καὶ τὸν Χριστὸν προτυποῦν), ἴσως ὅτι καθαρτικὸν αἰσθήσεων τὸ ἐμόν θῦμα, ἐξ ὧν τὸ πταίειν, καὶ περὶ ἅς ὁ πόλεμος, εἰσδεχομένας τὸ κέντρον τῆς ἁμαρτίας» (Λόγος εἰς τὸ Πάσχα). Ἐὰν λοιπὸν καθαρθῶμεν κατὰ τὰς αἰσθήσεις τῆς ψυχῆς καὶ τοῦ σώματος, μάλιστα δὲ κατὰ τὸν νοῦν καὶ τὴν ὅρασιν, βέβαια θέλομεν ἀξιωθῆ νὰ εἰδῶμεν μὲ τοὺς νοεροὺς ὀφθαλμοὺς τῆς ψυχῆς τὸν Δεσπότην Χριστόν, ὅστις ἀνιστάμενος ἀπὸ τὸν τάφον, ἐξαστράπτει ὑπὲρ τὸν ἥλιον μὲ τόσον πολὺ καὶ ὑπερβολικὸν φῶς τῆς ἀναστάσεως, ὥστε αὐτὸ διὰ τὴν ὑπερβολὴν εἶναι ἀπλησίαστον οὕτω γὰρ καὶ ὁ Κύριος ἐβεβαίωσεν εἰπών• «Μακάριοι οἱ καθαροὶ τὴ καρδίᾳ, ὅτι αὐτοὶ τὸν Θεὸν ὄψονται» (Ματθ. ε’ 8). Τὸ δὲ «Ἀπρόσιτον» ἐρανίσθη ὁ Μελωδός ἀπὸ τὸν Παῦλον λέγοντα• «Ὁ μόνος ἔχων ἀθανασίαν, φῶς οἰκῶν ἀπρόσιτον» (α’ Τιμ. στ’ 16). Ὁμοίως, ἐὰν καθαρισθῶμεν κατὰ τὴν ἐσωτερικὴν καὶ νοεράν ἀκοήν τῆς ψυχῆς, καὶ κατὰ τὴν ἐξωτερικὴν ἀκοήν του σώματος, βέβαια θέλομεν ἀκούσει καὶ ἡμεῖς τρανῶς τε καὶ καθαρῶς τὸν ἀναστάντα Χριστὸν νὰ λέγη καὶ πρὸς ἡμᾶς καθὼς εἰς τὰς Μυροφόρους τὸ «Χαίρετε». (Τό κείμενο εἶναι παρμένο ἀπό τό "ΕΟΡΤΟΔΡΟΜΙΟΝ" τοῦ Ἁγίου Νικοδήμου τοῦ Ἁγιορείτου, τόμος Β΄, τῶν ἐκδόσεων "ΟΡΘΟΔΟΞΟΣ ΚΥΨΕΛΗ τίς ὁποῖες καί εὐχαριστοῦμε)
