Ἁγίου Νικοδήμου τοῦ Ἁγιορείτου
Ἑρμηνεία στόν Κανόνα τῆς "Ἁγίας καί Μεγάλης Κυριακῆς τοῦ Πάσχα"
(Ὁ Κανόνας τῆς "Λαμπροφόρου Ἀναστάσεως τοῦ Κυρίου" πού εἶναι ἔργο τοῦ Ἁγίου Ἰωάννη τοῦ Δαμασκηνοῦ, ἑρμηνεύτηκε ἀπό τόν Ἅγιο Νικόδημο τόν Ἁγιορείτη, ὁ ὁποῖος μέ τό γλαφυρό του ὕφος μᾶς βοηθεῖ νά εἰσδύσουμε στά ὑπέροχα νοήματα τοῦ κανόνα. Σάν ἐλάχιστη προσφορά στούς ἐπισκέπτες τῆς ἱστοσελίδας μας τήν ἀναστάσιμη περίοδο πού διερχόμαστε, δημοσιεύουμε σέ συνέχειες τήν ὑπέροχη αὐτή ἑρμηνεία.)
Ὠδή α΄ Ὁ Εἱρμός
"Ἀναστάσεως ἡμέρα, λαμπρυνθῶμεν λαοί, Πάσχα Κυρίου Πάσχα• ἐκ γὰρ θανάτου πρὸς ζωήν, καὶ ἐκ γῆς πρὸς οὐρανόν, Χριστὸς ὁ Θεός, ἡμᾶς διεβίβασεν, ἐπινίκιον ἄδοντας."
Ἑρμηνεία.
"Συνειθίζουν οἱ ρήτορες νὰ μὴ μεταχειρίζωνται προοίμια εἰς μερικοὺς πανηγυρικοὺς λόγους, ἀλλ’ εὐθὺς νὰ ἀρχίζουν τὴν προκειμένην ὑπόθεσίν των ὅθεν καὶ ὁ χαριτώνυμος Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός, τούτους μιμούμενος, ὁ ρήτωρ τοὺς ρήτορας, καὶ ὁ πανηγυριστὴς τοὺς πανηγυριστάς, χωρὶς ἀκροστιχίδα, ἥτις τρόπον τινὰ ἔχει τάξιν Προοιμίου ἐν τοῖς Κανόσιν, ἀρχίζει τὸν παρόντα Κανόνα τῆς Λαμπροφόρου ἡμέρας. Μὲ δύο δὲ λαμπρὰ πράγματα ἠθέλησε νὰ λαμπρύνη τὴν λαμπράν Ἀνάστασιν τοῦ Κυρίου ἀξίως τῆς ἰδικῆς του λαμπρότητος ὁ λαμπρὸς τῷ βίῳ καὶ λαμπρότερος τῷ λόγῳ καὶ λαμπρότατος τὴν ψυχὴν Ἰωάννης• πρῶτον μὲν γὰρ ἐλάμπρυνε τὴν λαμπράν ἡμέραν ταύτην ὄχι μὲ ἄλλον ἦχον, ἀλλὰ μὲ τὸν πρῶτον διότι αὐτὸς εἶναι ἦχος ὅπου ἔχει τὸ μέλος ὀρθὸν τε, σύντονον καὶ γενναῖον αὐτὸς ἔλαβε τὴν ἀρχὴν νὰ ἄδεται ἀπὸ τοὺς Δωριεῖς, οἵτινες εἶναι οἱ νῦν ἐν Πελοποννήσῳ Μονεμβασῖται· ὅθεν καὶ Δώριος ὀνομάζεται αὐτός, κατὰ τοὺς Μουσικούς, Τετράφωνος καὶ Νάος διὰ τοὺς λόγους καὶ τὰς αἰτίας ὁπού αὐτοὶ φιλοσοφοῦσι• καὶ διὰ νὰ εἰπῶ καθολικῶς, καθὼς ἡἡμέρα τοῦ Πάσχα εἶναι ἡ ἑορτὴ τῶν ἑορτῶν καὶ ἡ πανήγυρις τῶν πανηγύρεων, καὶ ἡ λαμπρότερα ἡμέρα τῶν ἄλλων οὕτω καὶ ὁ πρῶτος ἦχος ὁ ἐν αὐτῇ ψαλλόμενος εἶναι ὁ ἦχος ὅλων τῶν ἄλλων ἤχων ὁ λαμπρότερος• διὸ καὶ μὲ τὴν κοινὴν γνώμην πάντων τῶν Μουσικῶν αὐτὸς ἐκρίθη ἄξιος νὰ λάβη τὴν πρώτην τάξιν ἀνάμεσα εἰς ὅλων τοὺς ἤχους, καθὼς καὶ τὸ εἰς αὐτὸν ἐπιγραμμα μαρτυρεῖ.
Τέχνη μελουργὸς σοὺς ἀγασθεῖσα κρότους,
Πρώτην νέμει σοι τάξιν ὢ τῆς ἀξίας!
Δεύτερον δὲ ἐλάμπρυνε τὴν Λαμπράν ὁ λαμπρὸς Μελῳδὸς μὲ τὰς λαμπρὸς ρήσεις τοῦ λαμπροτάτου πανηγυριστοῦ Γρηγορίου τοῦ Θεολόγου, ἵνα ἐκ λαμπροῦ Πανηγυριστοῦ, ὑπὸ λαμπροῦ Μελῳδοῦ, διὰ λαμπροῦ ἤχου, μὲ λαμπράς ρήσεις, λαμπρῶς τὸ λαμπρόν της λαμπρᾶς ἡμέρας συγκροτῆται μέλος κατὰ τὴν δὶς διὰ πασῶν συμφωνίαν καὶ τὸ θαυμαστὸν εἶναι, ὅτι ὄχι μόνον τὰς ὑποθέσεις ἐκ τοῦ Θεολόγου λαμβάνει, ἀλλὰ καὶ αὐτολεξεὶ τὰς ἐκείνου μεταχειρίζεται λέξεις• ὅρα γὰρ ὅτι εὐθὺς ἡ ἀρχὴ τῆς πρώτης ᾠδῆς ξηρὰ καὶ γυμνὴ ἀρύεται ἀπὸ τὰς θεολογικάς ἐκείνου πηγάς• οὕτω γὰρ ἐν μὲν τῷ εἰς τὴν Βραδύτητα λὸγῳ αὐτοῦ ταύτην ποιεῖται τὴν ἀρχὴν «Ἀναστάσεως ἡμέρα»• εἴτα φησί• «Καὶ λαμπρυνθῶμεν τῇ πανηγύρει»• ἐν δὲ τῷ εἰς τὸ Πάσχα λὸγῳ αὐτοῦ οὕτω γράφει αὐτολεξεί• «Πάσχα Κυρίου Πάσχα»• καὶ πάλιν ἐν τῷ αὐτῷ λόγω, ἐξηγῶν τί θέλει νὰ εἰπῆ Πάσχα, οὕτω λέγει• «Δηλοῖ δὲ ἡ φωνὴ (τοῦ Πάσχα δηλ.) τὴν διάβασιν, ἱστορικῶς μὲν διὰ τὴν ἐξ Αἰγύπτου πρὸς τὴν Χαναναίαν φυγὴν καὶ μετανάστασιν, πνευματικῶς δὲ διὰ τὴν ἐκ τῶν κάτω πρὸς τὰ ἄνω καὶ εἰς τὴν γῆν τῆς Ἐπαγγελίας πρόοδον καὶ ἀνάβασιν». Ταῦτα λοιπὸν τὰ τρία συνάψας ὁ Μελῳδὸς εἰς ἕνα Εἱρμόν, τὴν μὲν πρότασιν τοῦ ἀνωτέρω θεολογικοῦ λόγου κάμνει πρότασιν τοῦ ἰδικοῦ του Εἱρμοῦ, οὕτω λέγων Ἀναστάσεως ἡμέρα• διὰ τοῦτο ἂς λαμπρυνθῶμεν κατὰ τὴν ἡμέραν ταύτην ὅλοι οἱ ὀρθόδοξοι τῆς Ἐκκλησίας λαοί." (Τό κείμενο εἶναι παρμένο ἀπό τό "ΕΟΡΤΟΔΡΟΜΙΟΝ" τοῦ Ἁγίου Νικοδήμου τοῦ Ἁγιορείτου, τόμος Β΄, τῶν ἐκδόσεων "ΟΡΘΟΔΟΞΟΣ ΚΥΨΕΛΗ τίς ὁποῖες καί εὐχαριστοῦμε)
