Ἅγιος Ἰωάνης ὁ Δαμασκηνός.
Κεφάλαιο 13ο Β΄
Γιὰ τὸν τόπο τοῦ Θεοῦ καὶ ὅτι τὸ θεῖο εἶναι ἀπεριόριστο
Συλλογὴ χωρίων γιὰ τὸ Θεό, δηλαδὴ γιὰ τὸν Πατέρα, τὸν Υἱὸ καὶ τὸ Ἅγιο Πνεῦμα καὶ σχετικὰ μὲ τὸ Λόγο καὶ τὸ Πνεῦμα.
«Τὸ θεῖο εἶναι τελείως ἀμετάβλητο καὶ ἀναλλοίωτο· διότι ὅλα αὐτὰ ποὺ δὲν ἐξαρτῶνται ἀπό μας τὰ ἀποφάσισε προηγουμένως μὲ τὴ πρόγνωσή του, τὸ καθένα στὸν ἰδιαίτερο καὶ κατάλληλο καιρὸ καὶ τόπο. Καὶ σύμφωνα μ’ αὐτό, «ὁ Πατέρας δὲν κρίνει κανέναν, ἀλλὰ ἔδωσε ὅλη τὴ κρίση στὴν ἐξουσία του Υἱοῦ»· διότι εἶναι φανερὸ ὅτι ἡ κρίση ἀνῆκε στὸν Πατέρα καὶ τὸν Υἱὸ ὡς Θεὸ καὶ στὸ Ἅγιο Πνεῦμα. Ὁ ἴδιος μάλιστα ὁ Υἱὸς θὰ κατέβει στὴ γῆ, ὡς ἄνθρωπος μὲ σῶμα, καὶ θὰ καθίσει σὲ ἔνδοξο θρόνο ἡ κατάβαση καὶ ὁ θρόνος ἀφοροῦν περιορισμένο σώμα καὶ ἀπὸ κεῖ θὰ κρίνει ὅλη τὴν οἰκουμένη μὲ δικαιοσύνη. Ὅλα ἀπέχουν ἀπὸ τὸ Θεό, ὄχι τοπικά, ἀλλὰ ἀπὸ τὴ φύση τους. Σέ μας ἡ σύνεση, ἡ σοφία καὶ ἡ σκέψη ὑπάρχουν καὶ μᾶς ἐγκαταλείπουν ὡς συνήθεια· δὲν συμβαίνει ὅμως ἔτσι μὲ τὸ Θεό. Γι’ Αὐτόν, τίποτε δὲν γίνεται καὶ τίποτε δὲν χάνεται· διότι εἶναι ἀναλλοίωτος καὶ ἀμετάβλητος, καὶ δὲν πρέπει νὰ τοῦ ἀποδίδουμε κάποιο συμβάν. Ὁ Θεὸς ἔχει συνυφασμένο στὴν οὐσία τοῦ τὸ ἀγαθό. Ὅποιος ἐπιθυμεῖ διαρκῶς τὸ Θεό, αὐτὸς τὸν βλέπει. Διότι ὁ Θεὸς ὑπάρχει σὲ ὅλα· καθόσον τὰ κτίσματα ἐξαρτῶνται ἀπὸ τὸ Θεὸ ποὺ ὑπάρχει, καὶ δὲν εἶναι δυνατὸν νὰ ὑπάρχει κάτι, ἐὰν δὲν ἐξαρτᾶ τὴν ὕπαρξή του ἀπὸ τὸ Θεό. Ο Θεὸς ἀναμειγνύεται μὲ ὅλα, διότι συγκρατεῖ τὴ φύση τους· καὶ μάλιστα ὁ Θεὸς Λόγος ἑνώθηκε μὲ τὴν ἁγία σάρκα τοῦ ὑποστατικὰ καὶ ἀναμίχθηκε χωρὶς συγχώνευση μὲ τὴ δική μας φύση. Κανεὶς δὲν βλέπει τὸν Πατέρα παρὰ μόνον ὁ Υἱὸς καὶ τὸ Πνεῦμα. Ὁ Υἱὸς εἶναι ἡ βούληση, ἡ σοφία καὶ ἡ δύναμη τοῦ Πατέρα. Καὶ δὲν πρέπει ν’ ἀποδίδουμε στὸ Θεὸ ποιότητα, γιὰ νὰ μὴν τὸν θεωρήσουμε σύνθετο, ἀπὸ οὐσία καὶ ποιότητα. Ὁ Υἱὸς προέρχεται ἀπὸ τὸν Πατέρα, καὶ ὅλα, ὅσα ἔχει, τὰ ἔχει ἀπ’ αὐτόν. Γι’ αὐτὸ καὶ δὲν κάνει τίποτε ἀπὸ μόνος του· δὲν ἔχει ἰδιαίτερη ἐνέργεια ἀπ’ αὐτὴν τοῦ Πατέρα. Ὁ Θεὸς εἶναι ἀπὸ τὴ φύση τοῦ ἀόρατος καὶ γίνεται ὁρατὸς μὲ τὶς ἐνέργειες τοῦ· αὐτὸ τὸ γνωρίζουμε ἀπὸ τὴν κατασκευὴ καὶ διακυβέρνηση τοῦ κόσμου. Ὁ Υἱὸς εἶναι εἰκόνα τοῦ Πατέρα, τὸ Πνεῦμα τοῦ Υἱοῦ· ὅταν ὁ Χριστὸς μὲ τὸ Πνεῦμα κατοικεῖ μέσα στὸν ἄνθρωπο, τοῦ δίνει τὸ κατ’ εἰκόνα. Τὸ Ἅγιο Πνεῦμα εἶναι Θεός, ἐνδιάμεσό του ἀγέννητου καὶ τοῦ γεννητοῦ· συνάπτεται μὲ τὸν Πατέρα μέσῳ τοῦ Υἱοῦ.Λέγεται Πνεῦμα Θεοῦ, Πνεῦμα Χριστοῦ, νοῦς Χριστοῦ, Πνεῦμα Κυρίου, Αὐτοκύριος, Πνεῦμα υἱοθεσίας, ἀλήθειας, ἐλευθερίας, σοφίας (διότι τὰ δημιουργεῖ ὅλα αὐτά). Εἶναι Πνεῦμα ποῦ τὰ γεμίζει ὅλα μὲ τὴν οὐσία του, ὅλα τὰ συνέχει, ποὺ μπορεῖ νὰ γεμίσει τὸν κόσμο μὲ τὴν οὐσία του, ἀλλὰ στὴ δύναμή του δὲν χωρᾶ στὸν κόσμο. Ὁ Θεὸς εἶναι οὐσία αἰώνια καὶ ἀμετάβλητη, δημιουργὸς τῶν ὄντων· Τὸν προσκυνᾶμε μὲ αἰσθήματα εὐσεβείας. Θεὸς εἶναι καὶ ὁ Πατέρας, ὁ ὁποῖος εἶναι αἰώνια ἀγέννητος· διότι δὲν προῆλθε ἀπὸ κάποιον, ἀλλὰ γέννησε τὸν Υἱὸ συναιώνιο. Θεὸς εἶναι καὶ ὁ Υἱός, ποὺ εἶναι πάντα μὲ τὸν Πατέρα καὶ γεννήθηκε ἀπ’ Αὐτὸν ἐκτὸς χρόνου, χωρὶς μεταβολὴ ἢ πάθος ἢ χωρισμὸ ἀπ’ Αὐτόν. Θεὸς εἶναι καὶ τὸ Ἅγιο Πνεῦμα, ἁγιαστικὴ δύναμη, ἐνυπόστατη, ποὺ ἐκπορεύεται ἀπὸ τὸν Πατέρα χωρὶς ν’ ἀπομακρύνεται ἀπ’Αὐτόν· ἀναπαύεται στὸν Υἱὸ καὶ ἔχει τὴν ἴδια οὐσία μὲ τὸν Πατέρα καὶ τὸν Υἱό. Ὁ Λόγος εἶναι αὐτὸς ποὺ βρίσκεταιπάντοτε κατ’ οὐσίαν μὲ τὸν Πατέρα. Λόγος, ἐπίσης, εἶναι ἡ φυσικὴ κίνηση τοῦ νοῦ, σύμφωνα μὲ τὴν ὁποία κινεῖται, σκέφτεται καὶ συλλογίζεται, σὰν νὰ εἶναι τὸ φῶς καὶ ἡ λάμψη του. Λόγος εἶναι ἀκόμη ὁἐνδιάθετος, ποὺ λαλεῖται μέσα στὴν καρδιά. Τέλος, λόγος εἶναι αὐτὸς ποὺ μεταδίδει τὴ σκέψη. Συμπερασματικά, ὁ Θεὸς Λόγος ἔχει οὐσία καὶ ὑπόσταση, ἐνῷ οἱ ὑπόλοιποι τρεῖς λόγοι ἀποτελοῦν δυνάμεις τῆς ψυχῆς, χωρὶς νὰ ἔχουν ἰδιαίτερη ὑπόσταση. Ἀπ’ αὐτούς, ὁ πρῶτος εἶναι γέννημα τοῦ νοῦ καὶ προέρχεται ἀπὸ τὴ φύση του, ὁ δεύτερος λέγεται ἐνδιάθετος καὶ ὁ τρίτος προφορικός. Ἡ λέξη πνεῦμα ἔχει πολλὲς σημασίες. Σημαίνει τὸ Ἅγιο Πνεῦμα. Πνεύματα λέγονται καὶ οἱ δυνάμεις τοῦ Ἁγίου Πνεύματος· πνεῦμα ἀκόμη εἶναι καὶ ὁ ἀγαθὸς ἄγγελος· πνεῦμα εἶναι καὶ ὁ διάβολος· πνεῦμα καὶ ἡ ψυχή· κάποτε πνεῦμα λέγεται καὶ ὁ νοῦς· πνεῦμα εἶναι καὶ ὁ ἄνεμος καὶ ὁ ἀέρας.»
