Ἅγιος Ἰωάνης ὁ Δαμασκηνός.
Κεφάλαιο 29ο
Γιὰ τὸ φόβο.
Καὶ ὁ φόβος διαιρεῖται σὲ ἕξι εἴδη: στὸ δισταγμό, τὴν ντροπή, τὴν αἰσχύνη, τὴν κατάπληξη, τὴν ἔκπληξη καὶ τὴν ἀγωνία. Δισταγμὸς λοιπὸν εἶναι ὁ φόβος γιὰ μία μελλοντική μας πράξη. Ντροπὴ εἶναι ὁ φόβος γιὰ προσδοκώμενη σὲ βάρος μας κατηγορία· αὐτὸ τὸ συναίσθημα μάλιστα εἶναι πολὺ καλό. Αἰσχύνη εἶναι ὁ φόβος γιὰ αἰσχρὲς πράξεις· καὶ αὐτὸ τὸ συναίσθημα καλλιεργεῖ τὴ σωτηρία μας. Κατάπληξη εἶναι ὁ φόβος ἀπὸ μεγάλη φαντασίωση. Ἔκπληξη εἶναι ὁ φόβος ἀπὸ ἀσυνήθιστη φαντασία. Ἀγωνία εἶναι ὁ φόβος τῆς πτώσεως, δηλαδὴ τῆς ἀποτυχίας· ἔχουμε ἀγωνία ἀπὸ φόβο μήπως ἀποτύχουμε στὶς πράξεις μας.
Κεφάλαιο 30ο
Γιὰ τὸ θυμό.
Ὁ θυμὸς εἶναι ὁ βρασμὸς τοῦ αἵματος γύρω ἀπὸ τὴν καρδιὰ καὶ προέρχεται ἀπὸ ἐρεθισμὸ ἢ ἀναταραχὴ τῆς χολῆς. Γι’ αὐτὸ ὀνομάζεται καὶ χολὴ καὶ χόλος. Κάποτε ὁ θυμὸς εἶναι ἐπιθυμία ἀντεκδικήσεως· ὅταν μας ἀδικοῦν ἢ νομίζουμε ὅτι μας ἀδικοῦν, τότε θυμώνουμε· στὴν περίπτωση αὐτὴ ἔχουμε ἀνάμεικτο πάθος, ἀπὸ ἐπιθυμία καὶ θυμό. Τρία εἶναι τὰ εἴδη τοῦ θυμοῦ: ἡ ὀργή, ποὺ λέγεται καὶ χολὴ καὶ χόλος, ἡ μήνη καὶ ὁ κότος. Διότι ὁ θυμὸς ποὺ ἔχει ἀρχὴ καὶ κίνηση, λέγεται καὶ χολὴ καὶ χόλος. Μήνη εἶναι θυμὸς ποὺ κρατάει, δηλαδὴ μνησικακία· λέγεται ἔτσι ἀπὸ τὸ γεγονὸς ὅτι παραμένει καὶ διατηρεῖται στὴ μνήμη. Κότος εἶναι ἡ ὀργὴ ποὺ καιροφυλακτεῖ νὰ ἐκδικηθεῖ· καὶ ἔχει πάρει αὐτὴ τὴν ὀνομασία ἀπὸ τὸ «κεῖσθαι» (ἔχει καθίσει). Εἶναι μάλιστα ὁ θυμὸς ὑπηρέτης τοῦ λογισμοῦ, ὑπερασπιστῆς τῆς ἐπιθυμίας· ὅταν, δηλαδή, ἐπιθυμήσουμε κάποιο πράγμα καὶ κάποιος μας ἐμποδίσει, θυμώνουμε ἐναντίον τοῦ ὅτι μας ἀδίκησε· ὁ λογισμός, δηλαδή, βγάζει τὴν ἀπόφαση ὅτι αὐτὸ ποὺ ἔγινε εἶναι ἄξιο νὰ προκαλέσει ἀγανάκτηση.
