.
Ἅγιος Ἰωάνης ὁ Δαμασκηνός
Κεφάλαιο 33ο
Γιὰ τὸ διανοητικό.
Στὸ διανοητικὸ ἀνήκουν οἱ κρίσεις, οἱ συγκαταθέσεις, οἱ ἐπιθυμίες ποὺ ὁδηγοῦν στὶς πράξεις, οἱ αἰτίες καὶ οἱ ἀποφυγὲς τῶν πράξεων. Εἰδικὰ ἀνήκουν σ’ αὐτὸ ἡ νόηση τῶν νοητῶν, οἱ ἀρετές, οἱ ἐπιστῆμες, οἱ θεωρίες τῶν τεχνῶν, ἡ ἱκανότητα τῆς σκέψεως καὶ τῆς προαιρέσεως. Αὐτὸ εἶναι ἐκεῖνο ποὺ μὲ ὄνειρα καθορίζει τὸ μέλλον μας καὶ τὸ ὁποῖο οἱ Πυθαγόρειοι, ἀφοῦ ἀκολούθησαν τοὺς Ἑβραίους, λένε ὅτι ἀποτελεῖ τὴν μόνη πραγματικὴ τέχνη τῆς μαντείας. Ὄργανο καὶ τοῦ διανοητικοῦ εἶναι ἡ μεσαία κοιλότητα τοῦ ἐγκεφάλου καὶ τὸ ψυχικὸ πνεῦμα ποὺ ὑπάρχει σ’ αὐτήν.
Κεφάλαιο 34ο
Γιὰ τὸ μνημονικό.
Τὸ μνημονικὸ εἶναι ἡ αἰτία καὶ τὸ ταμεῖο τῆς μνήμης καὶ τῆς ἀναμνήσεως. Διότι μνήμη εἶναι φαντασία ποὺ ἔχει μείνει μέσα μας ἀπὸ κάποια αἴσθηση, ποὺ ἐνεργεῖ καὶ παρουσιάζεται, ἢ εἶναι διατήρηση τῆς αἰσθήσεως καὶ τῆς νοήσεως. Ἡ ψυχὴ ἀντιλαμβάνεται, δηλαδὴ αἰσθάνεται, τὰ αἰσθητὰ μὲ τὰ αἰσθητήρια ὄργανα, καὶ δημιουργεῖ τὴν παράσταση· ἐνῶ μὲ τὸ νοῦ ἀντιλαμβάνεται τὰ νοητὰ καὶ δημιουργεῖ τὴ νόηση. Ὅταν, λοιπόν, διατηρεῖ τὶς μορφὲς τῶν παραστάσεων ἢ τῶν σκέψεων, τότε λέμε ὅτι θυμᾶται. Πρέπει ἀκόμη νὰ γνωρίζουμε ὅτι ἡ ἀντίληψη τῶν νοητῶν δὲν ἀποκτᾶται παρὰ μόνον μὲ τὴ μάθηση ἢ μὲ τὴν ἔννοια ποὺ σχηματίζεται ἀπὸ τὴ φύση καὶ ὄχι ἀπὸ τὶς αἰσθήσεις. Διότι τὰ αἰσθητὰ διατηροῦνται στὴ μνήμη ἀπὸ τὴ μορφὴ τοὺς· ἐνῶ τὰ νοητά, ἐὰν τὰ γνωρίσαμε, τὰ θυμόμαστε, ἀλλὰ δὲν μποροῦμε νὰ ἔχουμε στὴ μνήμη σχηματισμένη τὴν οὐσία τους. Ἀνάμνηση, ἐπίσης, λέγεται ἡ ἀνάκτηση τῆς μνήμης ποὺ χάθηκε ἀπὸ τὴ λήθη (λησμονιά). Λήθη πάλι εἶναι ἡ ἀπώλεια τῆς μνήμης. Τὸ φανταστικό, λοιπόν, ποὺ ἀντιλαμβάνεται μὲ τὶς αἰσθήσεις τὰ ὑλικὰ ὄντα, μεταδίδει τὴν ἀντίληψή τους στὴ διάνοια ἢ στὸ νοῦ· διότι καὶ τὰ δυὸ αὐτὰ εἶναι τὸ ἴδιο. Αὐτά, ἀφοῦ παραλάβουν τὴν ἐντύπωση καὶ σχηματίσουν γνώμη, τὴν παραπέμπουν στὸ μνημονικό. Ὄργανο πάλι τοῦ μνημονικοῦ εἶναι ἡ ἐμπρόσθια κοιλότητα τοῦ ἐγκεφάλου, τὴν ὁποία ὀνομάζουν καὶ παρεγκεφαλίδα, καὶ τὸ ψυχικὸ πνεῦμα ποὺ ὑπάρχει ἐκεῖ.
