Πέρασαν ἑκατὸ χρόνια ἀπὸ τότε ποὺ ἔπειτα ἀπὸ αἱματηροὺς ἀγῶνες καὶ πράξεις ἡρωικῆς αὐτοθυσίας οἱ γενναῖοι Κρητικοὶ πέτυχαν τὸν πόθο τῆς καρδιᾶς τους καὶ ἕνωσαν τὸ νησί τους μὲ τὴ μητέρα Πατρίδα Ἑλλάδα. Ἡ ἀρχὴ ἔγινε τὴν 1η Φεβρουαρίου τοῦ 1913, ὅταν ἕνα βρετανικὸ καταδρομικό, τὸ Yarmouth, ἀποβίβασε ἄγημα στὸ λιμάνι τῆς Σούδας καὶ οἱ ναῦτες του κατέβασαν ἀμέσως τὶς σημαῖες τῶν ξένων δυνάμεων ποὺ διοικοῦσαν ἕως τότε τὴ μεγαλόνησο: τῶν Ἄγγλων, ποὺ διοικοῦσαν τὸ Ἡράκλειο, τῶν Ρώσων, ποὺ διοικοῦσαν τὸ Ρέθυμνο, τῶν Γάλλων, ποὺ διοικοῦσαν τὸ Λασίθι, καὶ τῶν Ἰταλῶν, ποὺ διοικοῦσαν τὰ Χανιά. Ἐπιπλέον κατέβασαν τὴν τουρκικὴ σημαία, διότι οἱ Τοῦρκοι ἐξακολουθοῦσαν τυπικὰ νὰ εἶναι ἀκόμη κύριοι τοῦ νησιοῦ. Τὴν ἴδια μέρα ἄγημα χωροφυλακῆς ὕψωσε τὴ γαλανόλευκη παντοῦ, ὅπου ἕως τότε ὑψώνονταν οἱ ξένες σημαῖες. Ἔτσι πρὶν ἑορτασθεῖ ἡ ἐπίσημη ἀνακήρυξη τῆς ἑνώσεως, ποὺ ἔγινε λίγους μῆνες ἀργότερα, ἡ Κρήτη εἶχε σκεπασθεῖ μὲ ἑλληνικὲς σημαῖες. Καὶ οἱ Κρητικοὶ πανηγύριζαν νιώθοντας δικαιωμένοι γιὰ τοὺς ἀγῶνες τους. Τὰ κινήματα καὶ οἱ ἐπαναστάσεις γιὰ ἀποτίναξη τοῦ τουρκικοῦ ζυγοῦ καὶ ἕνωση μὲ τὴν Ἑλλάδα, ποὺ ἄρχισαν τὸ 1770 ἀπὸ τὰ θρυλικὰ Σφακιὰ καὶ συνεχίσθηκαν τὸ 1821 μαζὶ μὲ ὅλη τὴν Ἑλλάδα καὶ στὴ συνέχεια τὸ 1841 καὶ τὸ 1866, μὲ κορυφαία ἐκδήλωσή τους τὴν ἀνατίναξη τῆς Ἱερᾶς Μονῆς τοῦ Ἀρκαδίου ἀπὸ τὸν γενναῖο Κωνσταντῖνο Γιαμπουδάκη καὶ τὸν Ἡγούμενο Γαβριήλ, οἱ ἐπαναστάσεις κατόπιν τοῦ 1878, τοῦ 1889, τοῦ 1895-98 ἔφεραν τελικὰ τὸ ποθούμενο. Τὰ λάβαρά τους σὲ κάθε ἐπανάστασή τους εἶχαν πάντα χαραγμένη τὴ φράση «Ἕνωσις ἢ θάνατος!». Δὲν τοὺς ἱκανοποιοῦσε ἡ ἐλευθερία ἀπὸ τοὺς Τούρκους καὶ ἡ αὐτονομία ποὺ τοὺς ἔδιναν οἱ Μεγάλες Δυνάμεις. Αὐτοὶ ποθοῦσαν τὴν ἐνσωμάτωσή τους στὴ Μητέρα Ἑλλάδα («Κυριακάτικη Δημοκρατία» 27-1-2013). Ἂς μὴ δίνουν σημασία μερικοὶ σημερινοὶ Κρητικοὶ σὲ κάποιες ξενοκίνητες προκηρύξεις ποὺ ρίχνονται κάθε τόσο στοὺς δρόμους τοῦ νησιοῦ μας γιὰ αὐτόνομη Κρήτη καὶ τὰ ὅμοια. Ὅσοι ἐλευθέρωσαν μὲ τὸ αἷμα τους τὴν Κρήτη, ἄφησαν παρακαταθήκη σ’ ὅλες τὶς ἐπερχόμενες γενεὲς νὰ σκιρτάει ἡ καρδιά τους αἰώνια γιὰ τὴν Ἑλλάδα. Γιὰ τὴν τιμὴ καὶ ἐλευθερία τῆς Ἑλλάδος ἔτρεξαν καὶ πολέμησαν κατὰ τὸν Μακεδονικὸ Ἀγώνα καὶ σ’ ὅλους τοὺς ἄλλους ἀγῶνες τοῦ Ἔθνους. Ἔτσι δίδαξαν κι αὐτοὶ μαζὶ μὲ τοὺς ἄλλους ἀδελφούς τους Ἕλληνες ὅλο τὸν κόσμο ὅτι ἡ «ἐλευθερία δὲν μετριέται μὲ τὸ στρέμμα, μὲ τῆς καρδιᾶς τὸ πύρωμα μετριέται καὶ τὸ αἷμα!».
