Ὄλα τὰ Σάββατα τοῦ χρόνου εἶναι ἀφιερωμένα στὶς ψυχές, δηλαδὴ στοὺς κεκοιμημένους, ἀλλὰ τὸ Σάββατο τῆς Ἀπόκρεω καὶ τὸ Σάββατο πρὶν ἀπὸ τὴν Κυριακή τῆς Πεντηκοστῆς εἶναι τὰ δύο ἐπισημότερα ὅλου τοῦ χρόνου. Ἐξαιρεῖται βέβαια τὸ Μέγα Σάββατο, ποὺ εἶναι μοναδικὸ καὶ ἀσύγκριτο λόγῳ τοῦ γεγονότος ποὺ γιορτάζουμε τότε: ὁ θεῖος Λυτρωτὴς βρίσκεται «ἐν τάφῳ σωματικῶς, ἐν ᾅδου δὲ μετὰ ψυχῆς ὡς Θεός, ἐν Παραδείσῳ δὲ μετὰ λῃστοῦ καὶ ἐν θρόνῳ μετὰ Πατρὸς καὶ Πνεύματος…».
Τὸ Σάββατο τῆς Ἀπόκρεω ἡ μητέρα Ἐκκλησία τελεῖ κοινὸ Μνημόσυνο «ὑπὲρ πάντων τῶν ἀπ’ αἰῶνος κεκοιμημένων ὀρθοδόξων χριστιανῶν», τοὺς ὁποίους «ἐκάλυψε τάφος ἐν πάσῃ χώρᾳ». Ἰδιαιτέρως τὸ τελεῖ γιὰ ὅσους «κατὰ καιροὺς ἀπέθανον ἄωρα ἢ εἰς ξενιτείαν ἢ εἰς ὄρη καὶ κρημνούς, ἴσως δὲ καὶ πένητες ὄντες οὐκ ἠξιώθησαν τῶν διατεταγμένων μνημοσύνων». Ἄλλοι ἀπὸ αὐτοὺς πνίγηκαν στὴ θάλασσα, ἄλλοι σκοτώθηκαν στὸν πόλεμο, ἄλλοι χάθηκαν στὴ χιονοθύελλα, ἄλλοι κάηκαν στὴ φωτιά, ἄλλοι πέθαναν ἀπὸ θεομηνίες καὶ δὲν ἀξιώθηκαν τῶν καθορισμένων μνημοσύνων, τὰ ὁποῖα ἀπὸ τὶς Ἀποστολικὲς Διαταγὲς παραλάβαμε ὡς τάξη νὰ τελοῦμε ὑπὲρ ἀναπαύσεως τῶν προσφιλῶν κεκοιμημένων μας.
Ὡς τάξη παραλάβαμε οἱ χριστιανοὶ νὰ τελοῦμε τὰ τρίτα, τὰ ἔνατα, τὰ τεσσαρακοστὰ καὶ τὰ ἐνιαύσια μνημόσυνα. Πολλοὶ τελοῦν καὶ τρίμηνα, ἑξάμηνα, ἐννιάμηνα καὶ τριετὴ μνημόσυνα. Ἐπειδὴ ὅμως στὴν πράξη δὲν ἀξιώνονται ὅλοι οἱ κεκοιμημένοι τῶν διατεταγμένων μνημοσύνων, ἡ μητέρα Ἐκκλησία τελεῖ ὑπὲρ ἀναπαύσεώς τους κοινὸ Μνημόσυνο.
Τὸ κοινὸ αὐτὸ Μνημόσυνο καθορίσθηκε νὰ τελεῖται τὴν παραμονὴ τῆς Κυριακῆς τῆς Μελλούσης Κρίσεως, ποὺ ὀνομάζεται καὶ Κυριακὴ τῶν Ἀπόκρεων, διότι τὴν ἄλλη ἡμέρα ἀναγινώσκεται ἡ εὐαγγελικὴ περικοπὴ τῆς Κρίσεως: «Ὅταν ἔλθῃ ὁ υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου ἐν τῇ δόξῃ αὐτοῦ καὶ πάντες οἱ ἅγιοι ἄγγελοι μετ’ αὐτοῦ, τότε καθίσει ἐπὶ θρόνου δόξης αὐτοῦ…» (Ματθ. κε΄ 31). Θὰ καθίσει ὁ δίκαιος Κριτὴς σὲ θρόνο ἔνδοξο καὶ λαμπρό, γιὰ νὰ κρίνει ζῶντας καὶ νεκρούς! «Ὁποία ὥρα τότε καὶ ἡμέρα φοβερά! Βίβλοι ἀνοίγονται καὶ πράξεις ἐλέγχονται καὶ τὰ κρυπτὰ τοῦ σκότους δημοσιεύονται»!
Ἡ μητέρα Ἐκκλησία, ἐπειδὴ μᾶς θυμίζει μὲ τὸ Εὐαγγέλιο αὐτὸ τὴ μέλλουσα Κρίση, τελεῖ τὴν προηγούμενη ἡμέρα κοινὸ Μνημόσυνο ὑπὲρ ἀναπαύσεως ὅλων τῶν κεκοιμημένων παιδιῶν της, γιὰ νὰ καθικετεύσει τὸν πανοικτίρμονα Κύριο νὰ φανεῖ ἵλεως τὴν ἡμέρα τῆς Κρίσεως, τὴν ἐπιφανὴ καὶ μεγάλη.
Πόσο ἐπαινετὴ εἶναι ἡ καλὴ συνήθεια ποὺ ἔχουν οἱ πιστοὶ χριστιανοὶ νὰ ἐπωφελοῦνται τὸ Σάββατο τῆς Ἀπόκρεω καὶ νὰ φέρνουν στὴν ἐκκλησία ἕνα πιάτο μὲ κόλλυβα καὶ τὰ δίπτυχα μὲ τὰ ὀνόματα τῶν προσφιλῶν κεκοιμημένων τους γιὰ νὰ μνημονευθοῦν! Οἱ ψυχὲς τῶν κεκοιμημένων αἰσθάνονται τὶς προσφερόμενες ὑπὲρ αὐτῶν προσευχὲς καὶ εἶναι εὐγνώμονες ποὺ τοὺς θυμόμαστε.
Μερικοὶ νομίζουν ὅτι ἐκεῖ ποὺ πηγαίνουν οἱ νεκροὶ δὲν ἔχουν πλέον καμιὰ ἀνάγκη. Αὐτὴ ἡ ἀντίληψη δὲν εἶναι σωστή. Ἔχουν καὶ οἱ κεκοιμημένοι ἀνάγκη ἀπὸ τὴ φροντίδα μας κι ὀφείλουμε μ’ ὅλη μας τὴν καρδιὰ νὰ τὴν παρέχουμε. Ὁ ἅγιος Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλὸς λέει μὲ τὴν ἁπλότητα ποὺ τὸν διακρίνει στὴν τέταρτη Διδαχή του: «Ἂν ἀγαπᾶτε τοὺς ἀποθαμμένους, κάμνετε ὅ,τι ἠμπορεῖτε διὰ τὴν ψυχήν των· συλλείτουργα, μνημόσυνα, νηστείας, προσευχάς, ἐλεημοσύνας».
Ἀλλὰ καὶ γιὰ ἕναν ἀκόμη λόγο τελεῖ κοινὸ Μνημόσυνο ἡ μητέρα Ἐκκλησία τὸ Ψυχοσάββατο τῆς Ἀπόκρεω: γιὰ νὰ ὑπενθυμίσει καὶ σὲ μᾶς «τοὺς περιλειπομένους» «τὸν κοινὸν θάνατον» καὶ νὰ μᾶς «διεγείρῃ πρὸς μετάνοιαν». Ἐφόσον ὅλοι θὰ βρεθοῦμε ἐνώπιον τοῦ βήματος τοῦ δικαίου Κριτοῦ, πόσο πολὺ πρέπει νὰ προσέχουμε νὰ ζοῦμε «ἐν ἁγίαις ἀναστροφαῖς καὶ εὐσεβείαις»! Γιὰ νὰ βρεθοῦμε ἄσπιλοι καὶ ἀμώμητοι ἐνώπιον τοῦ Κριτοῦ, ὅπως λέει ὁ πρωτοκορυφαῖος ἀπόστολος Πέτρος. «Ἄσπιλοι καὶ ἀμώμητοι αὐτῷ εὑρεθῆναι ἐν εἰρήνῃ» (Β΄ Πέτρ. γ΄ 11, 14).
Τὰ ἱερὰ μνημόσυνα μᾶς βοηθοῦν νὰ μετανοοῦμε βαθύτερα καὶ νὰ ζοῦμε κατὰ Θεόν. Ἐπίσης μᾶς βοηθοῦν νὰ μὴν ἀσχολούμαστε μόνο μὲ τὸν ἑαυτό μας, ἀλλὰ νὰ φροντίζουμε καὶ γιὰ τοὺς κεκοιμημένους μας. Ἂν τοὺς θυμόμαστε, θὰ μᾶς θυμηθεῖ καὶ μᾶς ὁ Θεὸς στὴ Βασιλεία Του. Ἀλλὰ καὶ οἱ ἄνθρωποι θὰ μᾶς θυμοῦνται, ὅταν μᾶς πάρει ὁ Θεὸς κοντά Του. Θὰ ἀνάβουν τὸ καντήλι μας, θὰ δίνουν τὸ ὄνομά μας νὰ μνημονευθεῖ στὴ θεία Λειτουργία, θὰ τελοῦν Μνημόσυνα γιὰ τὴν ἀνάπαυση τῆς ψυχῆς μας.
Εἶναι ἀνιδιοτελὴς ἀγάπη ἡ φροντίδα μας γιὰ τοὺς κεκοιμημένους. «Τέρπει καὶ κατευφραίνει τὸν φιλοικτίρμονα Κύριον». «Ἀποφέρει πολλαπλάσια ἀνταμοιβὴ καὶ σ’ ἐκείνους ἀπὸ τοὺς ὁποίους προσφέρονται καὶ σ’ αὐτοὺς γιὰ τοὺς ὁποίους προσφέρονται», ὅπως λέει ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός.
