Προβλήματα τῆς σύγχρονης οἰκογένειας
Ἡ μόρφωση τῶν παιδιῶν εἶναι μιὰ ἀπὸ τὶς βασικότερες φροντίδες τῶν γονέων. Καὶ τὸ ψωμί τους ἀκόμη μπορεῖ νὰ κόψουν οἱ γονεῖς γιὰ νὰ σπουδάσουν τὰ παιδιά. Ἡ φυσικὴ ἀγάπη τους ἐπιβάλλει νὰ κάνουν ὅ,τι καλύτερο μποροῦν, ὥστε ὅταν τὰ παιδιὰ θὰ μεγαλώσουν καὶ θὰ βγοῦν νὰ παλέψουν στὴ ζωή, νὰ ἔχουν ὅσο τὸ δυνατὸν περισσότερα ἐφόδια. Καὶ ἡ μόρφωση εἶναι ἕνα ἀπὸ τὰ σπουδαιότερα ἐφόδια. Αὐτὸν ποὺ τὴν κατέχει τὸν βοηθεῖ νὰ ἀναδειχθεῖ ἀνώτερος ἄνθρωπος, νὰ καλλιεργήσει ἐξευγενισμένο χαρακτήρα, νὰ φέρεται μὲ σωστοὺς τρόπους, νὰ ἀναπτύσσει καλὲς κοινωνικὲς σχέσεις, νὰ ἀποκτᾶ βαθύτερη γνώση τῆς ζωῆς, τοῦ σκοποῦ καὶ τῶν προβλημάτων της. Συγχρόνως τοῦ δίνει τὴ δυνατότητα νὰ ἀποκατασταθεῖ ἐπαγγελματικὰ πιὸ εὔκολα, νὰ κερδίσει μιὰ καλύτερη θέση στὴν κοινωνία, νὰ ἔχει περισσότερες ἀπολαβές.
Γι’ αὐτὸ ἀπὸ πολὺ νωρὶς ἀρχίζουν οἱ γονεῖς νὰ ἐνδιαφέρονται γιὰ τὴν πληρέστερη μόρφωση καὶ κατάρτιση τῶν παιδιῶν τους.
Εἶναι καλὴ ἡ φροντίδα αὐτή, ἂν ὅμως δὲν ἀπολυτοποιηθεῖ. Ἡ μόρφωση τῶν παιδιῶν, ἡ κατάκτηση τῆς γνώσεως δὲν εἶναι τὸ πρῶτο ποὺ πρέπει νὰ ἐξασφαλίσουμε στὰ παιδιά. Πολὺ περισσότερο δὲν εἶναι τὸ μόνο. Ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος, ποὺ σπούδασε μὲ ζηλευτὴ ἐπίδοση πολλὲς ἐπιστῆμες καὶ εἶχε θαυμαστὸ πλοῦτο γνώσεων, λέει ὅτι τὸ σπουδαιότερο ἀπ’ ὅλα γιὰ τὸν ἄνθρωπο εἶναι νὰ ἀνήκει στὸ Θεό. Γράφει σ’ ἕνα ἀπὸ τὰ «Ἠθικὰ ἔπη» του: «Ἀφοῦ γκρεμίσεις τοὺς τυράννους τῆς θεϊκῆς εἰκόνας, νὰ βιάζεσαι νὰ παραδώσεις τὸν ἑαυτό σου στὸ Θεό. Κι αὐτὸ πρέπει νὰ τὸ θεωρεῖς μοναδικὴ παιδεία, πρῶτο καὶ μέγιστο καλὸ γιὰ τοὺς ἀνθρώπους» (ΕΠΕ 9, 162).
Καὶ ὁ Μέγας Βασίλειος, ποὺ εἶχε σπουδάσει ὅλες τὶς ἐπιστῆμες τῆς ἐποχῆς του καὶ τὶς κατεῖχε καλύτερα ἀπ’ ὅσο κατεῖχαν ἄλλοι μία μόνο ἀπὸ αὐτές, στὸ λόγο του «Πρὸς τοὺς νέους» λέει ὅτι, ὅπως ἡ ἀξία ἑνὸς φυτοῦ βρίσκεται κυρίως στὸ νὰ παράγει ὡραῖο καρπό, τοῦ δίνουν ὅμως καὶ τὰ φύλλα κάποια ὀμορφιὰ καθὼς σείονται πάνω στὰ κλαδιά, ἔτσι καὶ γιὰ τὴν ψυχὴ πρώτιστο μὲν εἶναι νὰ ἔχει καρπό, τὴν ἀλήθεια· δὲν εἶναι ὅμως ἀταίριαστο νὰ περιβάλλεται καὶ μὲ τὴν κοσμικὴ σοφία σὰν μὲ φύλλα, ποὺ προστατεύουν τὸν καρπὸ καὶ προσδίδουν ὀμορφιὰ στὸ φυτό (ΕΠΕ 7, 322).
Τὸ πρώτιστο λοιπὸν εἶναι νὰ ὁδηγήσουμε τὰ παιδιὰ στὸ φῶς τῆς ἀλήθειας τοῦ Θεοῦ, νὰ γίνουν ἄνθρωποι τοῦ Θεοῦ. Τότε ἡ ἐπιτυχὴς πορεία τους στὴ ζωὴ εἶναι ἐξασφαλισμένη. Διότι θὰ ἔχουν βοηθὸ καὶ συμπαραστάτη τους τὸν Θεό. Αὐτὸ πρέπει πρῶτα νὰ ἀπασχολεῖ τοὺς γονεῖς.
Δυστυχῶς δὲν συμβαίνει ἔτσι. Ἡ φροντίδα, ἡ μέριμνα, ἡ ἀγωνία γιὰ τὴν ἐγκόσμια ἐπιτυχία κυριαρχεῖ στὶς ψυχὲς τῶν γονέων, οἱ ὁποῖοι πολλὲς φορὲς φορτίζουν μὲ μεγάλες ἀγωνίες καὶ ἄγχος τὰ παιδιά. Ἀγωνίες γιὰ τὰ καλύτερα σχολεῖα, τοὺς καλύτερους δασκάλους, τὴν ἐκμάθηση ξένων γλωσσῶν, τὴν ἀπόκτηση ποικίλων ἐμπειριῶν, τὰ πιὸ φημισμένα φροντιστήρια, τὴν ἐπιτυχία στὴν πανεπιστημιακὴ σχολὴ τῆς προτιμήσεώς τους, τὶς μεταπτυχιακὲς σπουδές, ὅλα ὅσα μποροῦν νὰ ἐξασφαλίσουν τὴν καλύτερη ἐπαγγελματικὴ σταδιοδρομία.
Γιὰ τὴ θρησκευτικὴ παιδεία συνήθως δὲν ὑπάρχει μέριμνα· ἡ πνευματικὴ θωράκιση τοῦ παιδιοῦ παραμελεῖται· φροντίδα νὰ ἀκούσει κάποια μαθήματα κατηχήσεως στὴν Ὀρθόδοξη ἀλήθεια δὲν λαμβάνεται· νὰ μυηθεῖ στὸ ὕψος καὶ τὸ βάθος τῆς θείας λατρείας, νὰ ἀγαπήσει τὸν ἐκκλησιασμό, δὲν τοὺς ἐνδιαφέρει. Συχνὰ τὴν ὥρα τῆς θείας Λειτουργίας τὰ παιδιὰ τρέχουν στὰ φροντιστήρια…
Ὁ ἱερὸς Χρυσόστομος μὲ τὸν πάντοτε ἐπίκαιρο λόγο του καταδικάζει τὴ νοοτροπία τῶν γονέων ποὺ καταβάλλουν ὁ καθένας κάθε φροντίδα γιὰ νὰ διδαχθοῦν τὰ παιδιά τους τὶς τέχνες καὶ τὰ γράμματα καὶ νὰ ἀποκτήσουν τὴν ἱκανότητα τῶν λόγων, γιὰ τὸ πῶς ὅμως θὰ ἀσκηθεῖ ἡ ψυχὴ κανεὶς δὲν δείχνει κάποιο ἐνδιαφέρον (βλ. ΕΠΕ 30, 638). Συμβουλεύει λοιπόν: «Θρέψον ἀθλητὴν τῷ Χριστῷ καὶ ἐν κόσμῳ ὄντα δίδαξον εὐλαβῆ ἐκ πρώτης ἡλικίας». Ἀνάθρεψε ἀθλητὴ γιὰ τὸν Χριστὸ καὶ δίδαξέ τον νὰ εἶναι εὐλαβὴς ἀπὸ τὴν πρώτη του ἡλικία, ἀκόμη κι ἂν βρίσκεται μέσα στὴν κοινωνία (δὲν εἶναι ἀσκητὴς στὴν ἔρημο). Καὶ συνεχίζει: Ἂν τὰ καλὰ διδάγματα ἐντυπωθοῦν στὴν ψυχὴ ὅσο εἶναι ἀκόμη ἁπαλή, κανεὶς δὲν θὰ μπορέσει νὰ τὰ ἐξαλείψει, ὅταν θὰ γίνει ἡ ψυχὴ στερεὴ σὰν τὴ σφραγίδα, ὅπως ἀκριβῶς συμβαίνει καὶ μὲ τὸ βουλοκέρι (ΕΠΕ 30, 640).
Κατηγορεῖ ἐπίσης ὁ ἱερὸς Πατὴρ αὐτοὺς ποὺ σκοπὸ τῶν σπουδῶν ἔχουν τὴν εὔκολη ἀπόκτηση τῶν χρημάτων (ΕΠΕ 11, 396) καὶ ἐκείνους ποὺ ὅλα τὰ ἐπιχειροῦν γιὰ νὰ ἐξασφαλίσουν περιουσία στὸ παιδί, σπίτια καὶ κτήματα, μὲ ποιὸν τρόπο ὅμως θὰ μποροῦσε νὰ καλλιεργηθεῖ μέσα του «ψυχὴ καλὴ καὶ προαίρεσις εὐσεβὴς» δὲν δείχνουν κανένα ἐνδιαφέρον. Αὐτὸ ποὺ θεωρεῖ ὁ θεοφώτιστος Πατὴρ ὅτι ἀνατρέπει ὅλη τὴν οἰκουμένη εἶναι «ὅτι τῶν οἰκείων ἀμελοῦμεν παίδων, καὶ τῶν μὲν κτημάτων αὐτῶν ἐπιμελούμεθα, τῆς δὲ ψυχῆς αὐτῶν καταφρονοῦμεν, ἐσχάτης ἀνοίας πρᾶγμα ὑπομένοντες». Ἀδιαφοροῦμε γιὰ τὰ παιδιά μας· καὶ τὴν μὲν περιουσία τους τὴν φροντίζουμε, τὴν ψυχή τους ὅμως τὴν περιφρονοῦμε, παθαίνοντας κάτι ποὺ εἶναι ἡ χειρότερη ἀνοησία. Καὶ καταλήγει ὅτι πρέπει νὰ προσπαθοῦμε, ὄχι πῶς θὰ κάνουμε τὰ παιδιὰ πλούσια σὲ ἀσήμι καὶ χρυσάφι καὶ στὰ παρόμοια, ἀλλὰ πῶς θὰ τὰ κάνουμε ἀπ’ ὅλους τοὺς ἄλλους πλουσιότερα στὴν εὐλάβεια, στὴν εὐσέβεια καὶ στὴν ἀπόκτηση τῆς ἀρετῆς· πῶς νὰ μὴ χρειάζονται πολλά, πῶς νὰ μὴν κυριεύονται ἀπὸ τὰ βιοτικὰ καὶ τὶς ἐπιθυμίες τῆς νεότητας (ΕΠΕ 27, 476).
Πόσα παιδιὰ μορφώθηκαν, προόδευσαν κατὰ κόσμον, ἀπέκτησαν θέσεις, ἀξιώματα καὶ περιουσίες, ἀλλὰ οὔτε τοὺς γονεῖς ποὺ κουράσθηκαν γι’ αὐτὰ τίμησαν καὶ σεβάσθηκαν οὔτε τὸν ἑαυτό τους ἱκανοποίησαν! Ἀνέβηκαν ψηλά, ἀπέκτησαν πολλά, ἔγιναν μεγάλοι. Ἡ ψυχή τους ὅμως ἔμεινε στεγνὴ ἀπὸ χαρά, ξένη πρὸς τὴν ἀληθινὴ εἰρήνη, χωρὶς ἔστω ἴχνη πραγματικῆς ἀγάπης. Συχνὰ δὲ χρησιμοποίησαν τὰ κατὰ κόσμον προσόντα τους γιὰ νὰ ἐπιβληθοῦν στοὺς ἄλλους καὶ νὰ ἐπικρατήσουν, κάποτε μὲ ἀθέμιτα μέσα καὶ ἄσπλαχνους τρόπους. Ἡ γνώση στοὺς ἀκαλλιέργητους πνευματικὰ ἀνθρώπους δὲν εἶναι πάντοτε χρήσιμο ἐργαλεῖο. Μπορεῖ νὰ γίνει μέσο καταστροφῆς.
Ἂς τὸ προσέχουν αὐτὸ οἱ γονεῖς. Ἂς φροντίζουν νὰ ἀποκτοῦν τὰ παιδιά τους πρῶτα τὴ γνώση τοῦ Θεοῦ καὶ νὰ προχωροῦν στὴ ζωὴ σύμφωνα μὲ τὸ θέλημά Του. Τότε ὅ,τι καὶ νὰ κάνουν θὰ εἶναι εὐλογημένο καὶ χρήσιμο· γιὰ τὰ ἴδια πρῶτα καὶ γιὰ ὅλη τὴν κοινωνία στὴ συνέχεια.
