Ἕνας πολύτιμος θησαυρός τῆς Πατρίδας μας φαίνεται ὅτι κίνησε τόν τελευταῖο καιρό τήν προσοχή καί τό ἐνδιαφέρον τῶν ἁρμοδίων: Οἱ Κατακόμβες τῆς Μήλου. Τό ὄμορφο νησί τῶν Κυκλάδων ἦρθε καί πάλι στήν ἐπικαιρότητα στίς ἀρχές τοῦ φετινοῦ Καλοκαιριοῦ, 14-15 Ἰουνίου. Ἐκκλησιαστικές καί Κρατικές ἀρχές συναντήθηκαν στή Μῆλο σέ λαμπρές ἐκδηλώσεις, γιά νά τήν ἀνακηρύξουν «Ἱερά Νῆσο»*. Γιατί κρατεῖ στά σπλάγχνα της ἕνα λησμονημένο θησαυρό. Καιρός εἶναι νά ἀποκαλυφθεῖ τό σπουδαῖο αὐτό πρωτοχριστιανικό μνημεῖο καί νά δώσει τή μαρτυρία του. Κατακόμβες, ὡς γνωστό, εἶναι ὑπόγεια δαιδαλώδη κοιμητήρια, πού συνδέονται σαφέστατα μέ τήν ὕπαρξη, ὡς κοινωνικῶν ὁμάδων, τῶν Χριστιανῶν. Αὐτό βεϐαιώνεται, ἐκτός ἄλλων, ἀπό τά σύμβολα μέ τά ὁποῖα εἶχαν διακοσμήσει τούς τοίχους τῶν διαδρόμων αὐτῶν τῶν ὑπογείων κοιμητηρίων καί πού εἶναι σύμβολα χριστιανικῶν ἐννοιῶν: ἰχθύς, ἄγκυρα, παγώνι, περιστέρι κ.τ.ὅ. Βεϐαιώνεται καί ἀπό ἐπιγραφές πάνω στούς τάφους, τό περιεχόμενο τῶν ὁποίων ἐκφράζει καί ἀποτυπώνει τήν χριστιανική πίστη. Ὑπάρχουν καί περιπτώσεις ὅπου ἔχουν ἀνευρεθεῖ φιαλίδια μέ αἷμα (ξεραμένο), τά ὁποῖα βεϐαιώνουν γιά τήν εὐλογημένη συνήθεια τῶν πρώτων Χριστιανῶν, πού ἔζησαν σέ καιρούς διωγμῶν τῆς πίστεως, νά μαζεύουν, πολλές φορές μέ κίνδυνο τῆς ζωῆς τους, τό αἷμα τῶν μαρτύρων καί νά τό τιμοῦν, ὅπως τούς ἔπρεπε. Ἡ βασική λειτουργία τῶν Κατακομβῶν ἦταν ὁ ἐνταφιασμός τῶν πιστῶν τῆς Ἐκκλησίας καί ἡ τέλεση θ. Λειτουργίας ἐπ᾽ εὐκαιρία τιμωμένων μαρτύρων. Ἀποτελοῦσαν καί ἕνα εἶδος καταφυγίου γιά τούς Χριστιανούς πού διώκονταν στήν ἐποχή τῶν σκληρῶν διωγμῶν. Ἄλλωστε ὅταν πλέον ἡ χριστιανική πίστη ἀ φέθηκε ἐλεύθερη, οἱ Κατακόμβες σιγά σιγά ἐξέλιπαν. Κατακόμβες ἔχουν βρεθεῖ στή Ρώμη –τό φοϐερό Κολοσσαῖο ἔστειλε πολλούς ἐκεῖ– στούς Ἁγίους Τόπους, στή Βόρεια Ἀφρική, στήν Ἀλεξάνδρεια. Βρέθηκαν καί στήν Ἑλλάδα μας, ἰδιαίτερα στό κυκλαδίτικο νησί τῆς Μήλου! Οἱ Κατακόμβες τῆς Μήλου ὑπάρχουν ἤδη ἀπό τόν 2ο μ.Χ. αἰώνα καί ἀποτελοῦν σπουδαῖο πρωτο χριστιανικό κοινοτικό κοιμητήριο. Φαίνεται ὅτι λειτούργησαν μέχρι τόν 6ο μ.Χ. αἰώνα. Ἀνακαλύφθηκαν τό 1840, ἐνῶ ἤδη εἶχαν συληθεῖ. Ἀνατέθηκε στή συνέχεια στόν ἑλληνιστή γερμανό ἀρχαιολόγο L. Ross ἡ μελέτη τους. Συνέχισαν τίς ἐργασίες σπουδαῖοι Ἕλληνες μελετητές τῆς βυζαντινῆς ἀρχαιολογίας, ὅπως ὁ Γεώργιος Σωτηρίου (νωρίτερα ὁ Γ.Λαμπάκης). Ἀπό τίς μελέτες αὐτές ἔχουμε πληροφορηθεῖ ὅτι οἱ Κατακόμβες τῆς Μήλου εἶναι ἕνα σύμπλεγμα τριῶν στοῶν/θαλάμων καί πέντε διαδρόμων. Στό ἐσωτερικό τῶν στοῶν, δεξιά καί ἀριστερά πάνω στούς τοίχους, ὑπάρχουν τά «ἀρκοσόλια» (σκαμμένες ἁψίδες), ὅπου μέσα σέ αὐτά ἀνοίγονταν οἱ τάφοι. Τό μῆκος τῶν Κατακομβῶν τῆς Μήλου εἶναι 185 μέτρα καί τό ὕψος τῶν διαδρόμων φθάνει τά 2,50 μέτρα. Ὀκτώ περίπου χιλιάδες νεκροί ὑπολογίζεται ὅτι ἔχουν ἐκεῖ ἀναπαυθεῖ. Οἱ ἐργασίες συνεχίζονται μέ προσοχή καί μπορεῖ κανείς νά θαυμάσει αὐτό τό ἱερό μνημεῖο, ἐπισκεπτόμενος τήν Β΄ στοά, πού εἶναι ἡ καλύτερα συντηρημένη καί χαρακτηριστική. Τό μοναδικό αὐτό –γιά τήν Ἑλλάδα πρωτοχριστιανικό μνημεῖο βρίσκεται στό χωριό Τρυπητή, σέ μικρή ἀπόσταση ἀπό τό ἀρχαῖο θέατρο, σέ σπηλιές 150 μέτρα πάνω ἀπό τήν ἐπιφάνεια τῆς θάλασσας… Εἶναι πολύ ἐνδιαφέρουσες οἱ πληροφορίες γιά τό Ἱερό –ὅπως χαρακτηρίσθηκε–Νησί τῆς Μήλου. Μέ ἰδιαίτερα γιά μᾶς τούς Χριστιανούς τῆς Ἑλλάδος μηνύματα. Μέ ἱερή συγκίνηση μαθαίνουμε ὅτι ἡ πίστη τοῦ Χριστοῦ μας εἶχε ἁπλωθεῖ, εἶχε πολύ ἐνωρίς φθάσει καί στήν Πατρίδα μας (ἀπό τόν 2ο κιόλας αἰώνα μ.Χ.), εἶχε ὀργανωμένη ἐκκλησιαστική ζωή, ἀφοῦ ὑπῆρχε καί στοά /θάλαμος μέ ἐπιγραφή τῶν «Πρεσϐυτέρων», εἶχε ἴσως καί μάρτυρες. Ἡ ἐπίσκεψη σέ τέτοιους ἱερούς χώρους –τίς Κατακόμβες– προσκύνημα πρέπει νά εἶναι. Ὅπως βαθιά τό ᾽νιωθε κι ὁ χριστιανός ποιητής πού ᾽ψαλε εὐλαϐικά κι εὐγνώμονα: «Μέσα στούς τάφους τους ἀνθίζει ἡ πίστη αὐτή πού μᾶς φλογίζει…».
*«Ἱερά Νῆσος» εἶχε ἀνακηρυχθεῖ ἡ Μῆλος τό 2009 ἀπό τήν Ἱερά Σύνοδο. Φέτος, 2014, ἔγινε καί μέ Προεδρικό Διάταγμα (86/ 5-6-2014).
