Οἱ ἐπαναστάσεις καὶ οἱ πόλεμοι ποὺ γίνονται στὶς ἡμέρες μας εἶναι συνήθως πόλεμοι συμφερόντων. Ἡ Ἐπανάσταση ὅμως τοῦ 1821 δὲν μοιάζει μ’ αὐτοὺς τοὺς πολέμους, διότι εἶχε ἄρωμα πίστεως, ἀπόφαση θανάτου, μαρτυρικὸ φρόνημα! Μιὰ χούφτα ἄνθρωποι, βασανισμένοι, κυρτωμένοι ἀπὸ τὸ ἀσήκωτο βάρος τῆς τουρκικῆς σκλαβιᾶς τετρακοσίων καὶ πλέον ἐτῶν, ξεσηκώθηκαν νὰ διώξουν τὸν βάναυσο κατακτητή, χωρὶς νὰ ἔχουν ὅπλα καὶ τακτικὸ στρατό. Μόνα τους ὅπλα ἦταν ἡ καταφυγή τους στὸ Θεὸ καὶ τὴν Ὑπέρμαχο Στρατηγὸ καὶ ἡ ἀπόφασή τους νὰ πεθάνουν πολεμώντας «γιὰ τοῦ Χριστοῦ τὴν πίστη τὴν ἁγία καὶ τῆς Πατρίδος τὴν ἐλευθερία».
Οἱ προπάπποι μας, χωρὶς νὰ ξέρουν γράμματα, γνώριζαν τὸ δυσκολότερο μάθημα τῆς πνευματικῆς ζωῆς, τὸ μάθημα τοῦ σταυροῦ καὶ τῆς θυσίας. Τὰ χώματα τῆς ἑλληνικῆς γῆς, ποὺ ἐλεύθεροι ἐμεῖς πατᾶμε, ζυμώθηκαν μὲ τὰ αἵματα καὶ σπάρθηκαν μὲ τὰ ὀστὰ ἑνὸς ἑκατομμυρίου Ἑλλήνων ἀγωνιστῶν. Πολλοὶ ἀπ’ αὐτοὺς βασανίστηκαν, κατακρεουργήθηκαν, παλουκώθηκαν, γδάρθηκαν ἢ ψήθηκαν στὸ σουβλὶ καταφρονώντας τὸν θάνατο.
Πρῶτοι οἱ Νεομάρτυρες! Κατὰ τὸν Φώτη Κόντογλου, 35.000 Νεομάρτυρες μαρτύρησαν στοὺς χρόνους τῆς Τουρκοκρατίας. Ἀκόμη καὶ «μειράκια ἑωράκαμεν… τῇ τομῇ τῆς μαχαίρας ἀφόβως ὑποκλίνοντα τὸν αὐχένα», γράφει ὁ Πατριάρχης Ἱεροσολύμων Νεκτάριος (1660-1669).
Ἡ ἁγία Φιλοθέη, ὁ ἅγιος Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλὸς καὶ οἱ λοιποὶ Διδάσκαλοι τοῦ Γένους καλλιεργοῦσαν στοὺς κακοπαθημένους ραγιάδες τὸ μαρτυρικὸ φρόνημα!
Ἀπόφαση θανάτου εἶχαν καὶ οἱ κλέφτες, ποὺ ἀνέβαιναν στὰ βουνὰ νὰ πολεμήσουν τοὺς Τούρκους!
Οἱ Σουλιῶτες καὶ οἱ Σουλιώτισσες ἔδωσαν πολλὰ καὶ μεγάλα δείγματα καταφρονήσεως τοῦ θανάτου!
Ἡ Φιλικὴ Ἑταιρεία, ποὺ προετοίμαζε τοὺς δουλωμένους Ἕλληνες γιὰ τὸ «ποθούμενο», μέσα ἀπὸ τοὺς ὅρκους τῶν κατηχουμένων καλλιεργοῦσε καὶ τὴν καταφρόνηση τοῦ θανάτου. Οἱ σημαῖες τῆς Ἐπαναστάσεως εἶχαν ὅλες Σταυρό, θυμίζοντας σ’ αὐτοὺς ποὺ πολεμοῦσαν τὴν ἀπόφαση τοῦ θανάτου. Οἱ Ἱερολοχίτες ποὺ ἔπεσαν μέχρις ἑνὸς στὸ Δραγατσάνι, ἔφεραν στὰ ἐνδύματα καὶ στὸν σκοῦφο τους τὴ νεκροκεφαλή. Ἡ βαθύτερη σημασία καὶ αὐτῆς τῆς παραστάσεως εἶναι ἡ καταφρόνηση τοῦ θανάτου.
Ὁ ἡρωικότερος μαχητὴς τῆς ἐπαναστάσεως στὴ Μολδοβλαχία, ὁ Γιωργάκης Ὀλύμπιος, ἔλεγε στὰ παλληκάρια του: «Ἐμπρός, ἀδέλφια, ἂς πεθάνουμε κοιτάζοντας ἄφοβα τὸν θάνατο στὰ μάτια».
Ὁ μαρτυρικὸς Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Γρηγόριος ὁ Ε΄ εἶπε στοὺς συνοδικοὺς Ἀρχιερεῖς ποὺ τοῦ πρότειναν νὰ τὸν κρύψουν: «Ὁ θάνατός μου θὰ ὠφελήσει περισσότερο παρὰ ἡ ζωή μου».
Ὁ ἐπιφανέστερος πολέμαρχος τῆς Ἐπαναστάσεως, ὁ Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, δίδασκε ὄχι μόνο τὴ στρατηγικὴ τοῦ πολέμου ἀλλὰ καὶ τὴ καταφρόνηση τοῦ θανάτου. Ταυτόχρονα ἐνέπνεε καὶ τὴν πίστη καὶ τὴν εὐσέβεια. Στὰ Δερβενάκια ἀποδεκάτισε τὴ στρατιὰ τοῦ Δράμαλη. Παρόλο ποὺ πολεμοῦσαν τρία ἡμερόνυχτα χωρὶς νὰ ξαποστάσουν, ἐπειδὴ ξημέρωνε ἡμέρα Παρασκευή, εἶπε ὁ Γέρος τοῦ Μωριὰ στὰ παλληκάρια του: «Θὰ νηστέψουμε ὅλη τὴν ἡμέρα μὲ αὐστηρὴ νηστεία, γιὰ νὰ εὐχαριστήσουμε τὸν Θεὸ καὶ τὴν Παναγία ποὺ μᾶς χάρισαν τὴ νίκη».
Ἡ ἱστορία σημειώνει γιὰ τὸν Ὀδυσσέα Ἀνδροῦτσο ὅτι κλείστηκε στὸ Χάνι τῆς Γραβιᾶς χορεύοντας τὸν χορό· «Κάτω στοῦ Βάλτου τὰ χωριά». Ὁ χορὸς ἐκεῖνος ἦταν ταυτόχρονα γλέντι θανάτου.
Ὁ Κωνσταντίνος Κανάρης ἀνέλαβε τὴν ἐπιχείρηση νὰ κάψει τὴ ναυαρχίδα τοῦ Καρᾶ Ἀλῆ λέγοντας στὸν ἑαυτό του:
–Κωνσταντῆ, θὰ πεθάνεις!
Ὁ Μάρκος Μπότσαρης εἶπε στὰ παλληκάρια του, πρὶν ξεψυχήσει, στὴ μάχη τοῦ Κεφαλόβρυσου: «Ἀδελφοί, ἐγὼ ἔκανα τὸ χρέος μου πρὸς τὴν Πατρίδα καὶ πεθαίνω εὐχαριστημένος».
Τὴν καταφρόνηση τοῦ θανάτου φανερώνει καὶ ἡ θυσία στὸν καταρράκτη «Ἀραπίτσα» τῆς Νάουσας, ποὺ εἶναι τὸ Ζάλογγο τῆς Μακεδονίας.
Ἀλλὰ ἐκεῖ ποὺ ἡ καταφρόνηση τοῦ θανάτου ἀνέβηκε σὲ ὕψη δυσθεώρητα, ἦταν τὸ Μεσολόγγι. Γιὰ τὸ Μεσολόγγι ἔγραψε ὁ Ν. Κασομούλης: «Κανένα δὲν ἔβλεπα νὰ σκύφτη ἀπὸ τὰ βόλια. Ὅλοι ἔτρεχαν εἰς τὴν φωτιάν. Ὁ πόλεμος εἶχε καταντήσει εἰς τὴν ἀκοήν των ὡσὰν μία μουσική»! Οἱ ἐλεύθεροι πολιορκημένοι ἦταν ἀποφασισμένοι «νὰ ἀποθάνουν ἐκ καρδίας διὰ τὴν ὑπὲρ Πατρίδος ἀγάπην, διὰ τὸν ὑπὲρ Χριστοῦ ἔρωτα καὶ διὰ τὴν ἐλευθερίαν». Ἐλάχιστοι ἐπέζησαν. Οἱ περισσότεροι ἔπεσαν ἡρωικῶς μαχόμενοι!
Θαυμάζουμε τὴν ἀντοχὴ τῶν ἀγωνιστῶν τοῦ ’21 στὴν κακοπάθεια, τὴν αὐταπάρνησή τους, τὸ μαρτυρικὸ φρόνημά τους! Κατανοοῦμε ὅτι ὅλα τὰ ὡραῖα καὶ τὰ μεγάλα γίνονται μὲ κόπους καὶ μὲ θυσίες! Ἂν λοιπὸν θέλουμε νὰ τοὺς μοιάσουμε, νὰ μὴν ἐπιδιώκουμε τὴν καλοπέραση, ἀλλὰ νὰ ἔχουμε ἀπόφαση θανάτου. Χωρὶς σταυρὸ δὲν ἔρχεται ἀνάσταση. Χωρὶς θυσίες δὲν ἔρχεται τὸ ποθούμενο. Μὲ σταυρὸ καὶ μὲ θυσίες ἔρχονται ὅλα τὰ δῶρα τῆς ἀγάπης τοῦ Θεοῦ. Κι ἔτσι τιμοῦμε ἀληθινὰ τοὺς ἀγωνιστὲς τοῦ 1821, ποὺ θυσιάστηκαν γιὰ νὰ ζοῦμε ἐμεῖς σήμερα ἐλεύθεροι. Ἡ Πατρίδα μας περισσότερο ἀπὸ κάθε ἄλλη ἐποχὴ χρειάζεται σήμερα ἀπογόνους ποὺ θὰ τιμοῦν τοὺς ἔνδοξους προγόνους τους καὶ θὰ βαδίζουν στὰ ἴχνη τους μὲ ἀπόφαση θανάτου!
