Ὁ ἀγώνας τοῦ πιστοῦ εἶναι νὰ νεκρώνει τὰ πάθη του καὶ νὰ ἀσκεῖ τὶς ἀρετές, ὅπως πολὺ ὡραῖα τὸ συνοψίζει ὁ θεόπνευστος Ψαλμωδός: «Ἔκκλινον ἀπὸ κακοῦ καὶ ποίησον ἀγαθόν» (Ψαλ. λγ´ [33] 15). Καὶ δοκιμάζει μεγάλη χαρὰ ὁ ἀγωνιζόμενος πιστός, καὶ ὅλοι μας δοκιμάζουμε μεγάλη χαρὰ, ὅταν βλέπουμε ὅτι σιγά-σιγά, μὲ τὴ Χάρη τοῦ Θεοῦ, ἀδυνατίζουν τὰ πάθη μέσα μας, καὶ ὁ κακὸς ἑαυτός μας ἀτονεῖ καὶ νεκρώνεται· ὅταν βλέπουμε ὅτι ὁ ἐσωτερικός μας κόσμος δὲν ταλαιπωρεῖται τόσο πολὺ ὅπως παλαιότερα ἀπὸ τὶς λυσσαλέες ἐπιθέσεις τῶν παθῶν, δὲν πνίγεται μέσα στὶς πυκνὲς ἀναθυμιάσεις τῶν ἐμπαθῶν ὁρμῶν, δὲν εἶναι τόσο συχνὲς καὶ τόσο βαριὲς οἱ πτώσεις στὰ πάθη ποὺ μᾶς βασανίζουν· ἀλλὰ εἴμαστε πιὸ εἰρηνικοὶ καὶ ἀσκοῦμε πιὸ εὔκολα τὴν ἀρετή. Τότε μᾶς φαίνεται ὅτι σὰν νὰ μπῆκε τὸ νερὸ στὸ αὐλάκι, ὅπως λέμε, ὅτι γενικὰ μᾶλλον πέρασε ἡ περίοδος τοῦ σκληροῦ ἀγώνα, καὶ ἴσως δικαιολογεῖται κάποιος ἐφησυχασμός.
Ἐντούτοις ὁ θεοφώτιστος πατερικὸς λόγος μᾶς διαφωτίζει γιὰ ἕναν πιὸ λεπτὸ πόλεμο στὸν πνευματικό μας ἀγώνα, ποὺ εἶναι καὶ αὐτὸς πολὺ κρίσιμος καὶ ἐπικίνδυνος: «Στὴν κάθε προσπάθειά μας νὰ ἐφαρμόσουμε τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ, οἱ δαίμονες σκάβουν εἰς βάρος μας τρεῖς λάκκους. Πρῶτα ἀγωνίζονται νὰ μὴν πράξουμε τὸ καλό…» (Ὁσίου Ἰωάννου τοῦ Σιναΐτου, Κλῖμαξ, Λόγος ΚΣΤ´: Περὶ διακρίσεως, Μέρος πρῶτον, § Ϛ´).
Οἱ δαίμονες δὲν ἀπελπίζονται ἀπὸ τὴν πρόοδό μας καὶ δὲν παραιτοῦνται ἀπὸ τὴν προσπάθειά τους νὰ μᾶς παρασύρουν στὴν ἀπώλεια. Μᾶλλον, ὅσο προκόπτουμε πνευματικά, τόσο πιὸ δόλια μᾶς πολεμοῦν.
Πρῶτα-πρῶτα λοιπόν, κατὰ τὸν ὅσιο Ἰωάννη, ἀγωνίζονται νὰ μὴν πράξουμε τὸ ἀγαθό. Πῶς; Μᾶς πείθουν νὰ τὸ ἀναβάλουμε. Ἢ μᾶς ἐμπνέουν ραθυμία, πνευματικὴ τεμπελιά· μᾶς παρουσιάζουν τὴν ἀρετὴ ὡς κάτι πολὺ κοπιαστικό: «Πάλι Σαρακοστή, πάλι νηστεία; Δὲν θυμᾶσαι πέρυσι πῶς δυσκολεύτηκες; Καὶ φέτος οἱ ἐπαγγελματικές σου ὑποχρεώσεις εἶναι περισσότερες. Καλύτερα νὰ καταλύσεις. Ἄλλωστε τὸ οὐσιαστικὸ εἶναι ἡ πνευματικὴ νηστεία, ἡ ἀποφυγὴ τῆς ἁμαρτίας». Ἢ γιὰ τὴν ἐλεημοσύνη: «Ἂν δώσεις μιὰ φορά, θὰ ἔρχονται καὶ θὰ σοῦ ζητοῦν ὅλοι. Θὰ μπλέξεις». Ἤ: «Ἐσὺ θὰ σώσεις τὸν κόσμο;». Ἄλλοτε ἐμπνέουν ἀνθρώπους κοσμικοὺς νὰ μᾶς χλευάσουν, ὥστε νὰ ἀποθαρρυνθοῦμε καὶ νὰ μὴν κάνουμε τὸ καλό.
«Δεύτερον, ἂν ἡττηθοῦν σ᾿ αὐτὸ τὸ πρῶτο ἐπίπεδο, ἀγωνίζονται νὰ μὴν πράξουμε τὸ καλὸ ὅπως πρέπει…». Ἂν δείξουμε σταθερότητα καὶ ἐπιμονὴ σ᾿ αὐτὸ ποὺ βλέπουμε ὅτι εἶναι τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ, ὑπερβοῦμε ὅλα τὰ ἐμπόδια καὶ προχωρήσουμε στὴν ἀγαθὴ πράξη, τότε ἡ προσπάθειά τους συγκεντρώνεται στὸ νὰ μὴν κάνουμε τὸ καλὸ θεάρεστα: νὰ τὸ πράξουμε μὲ γογγυσμό· ἢ νὰ τὸ πράξουμε μὲ ἐπίδειξη, ποὺ εἶναι ἴσως ἡ συνηθέστερη παγίδα. Μᾶς παρασύρουν καὶ ἐκδηλώνουμε ἔντονα τὴν εὐλάβειά μας μπροστὰ στὶς ἱερὲς εἰκόνες ἢ τὴν ὥρα τῆς Λατρείας, ὅταν μᾶς βλέπουν ἄλλοι. Δεχόμαστε μὲ πραότητα ὑποδείξεις καὶ προσβλητικὴ συμπεριφορὰ μπροστὰ σὲ ἄλλους, γιὰ νὰ παρουσιαστοῦμε πνευματικοὶ ἄνθρωποι…
Προσπαθοῦν ἐπίσης νὰ μολύνουν τὰ ἐλατήριά μας, π.χ. νὰ εὐεργετήσουμε μὲ ἰδιοτέλεια, γιὰ νὰ ὑποχρεώσουμε ἀνθρώπους ποὺ ἴσως μᾶς φανοῦν κάποτε χρήσιμοι. Ἄλλη παγίδα εἶναι ἡ προχειρότητα: Διακονοῦμε ἕναν ἀσθενὴ ἢ ἀσκοῦμε τὴν ἐργασία μας πρόχειρα, ὥστε νὰ μὴν ἀναπαύονται ἢ καὶ νὰ πληγώνονται αὐτοὶ τοὺς ὁποίους ἐξυπηρετοῦμε. Ἡ προχειρότητα μάλιστα εἶναι σοβαρὸ ἁμάρτημα, ὅταν πρόκειται γιὰ τὰ καθαυτὸ ἔργα τοῦ Θεοῦ (κήρυγμα κ.λπ.): «Ἐπικατάρατος ὁ ποιῶν τὰ ἔργα Κυρίου ἀμελῶς» (Ἱερ. λα´ [31] 10). Ἐπιπλέον στὰ καλὰ ἔργα ποὺ ἐπιτελοῦμε μὲ ἄλλους, ἀγωνίζονται νὰ δημιουργηθοῦν παρεξηγήσεις, νὰ ἐπιμείνουμε στὴ γνώμη μας, νὰ μαλώσουμε μὲ τοὺς συνεργάτες μας…
«Ὅταν ἀποτύχουν καὶ σὲ αὐτὸ οἱ κλέφτες (νὰ μὴν πράξουμε τὴν ἀρετὴ θεάρεστα), τότε λοιπὸν πλησιάζουν ἀθόρυβα τὴν ψυχή μας καὶ μᾶς μακαρίζουν, μᾶς ἐπαινοῦν ὅτι σὲ ὅλα συμπεριφερόμαστε ὅπως θέλει ὁ Θεός» (ὁσίου Ἰωάννου τοῦ Σιναΐτου, ὅ.π.). Προσπαθοῦν πλέον νὰ μᾶς ρίξουν στὴν ὑπερηφάνεια, σ᾿ αὐτὸ τὸ λεπτότατο καὶ φοβερὸ πάθος· νὰ χάσουμε ὅλους μας τοὺς κόπους ἀπὸ τὸ ὑψηλὸ φρόνημα· νὰ σκεφτόμαστε μὲ αὐταρέσκεια τὶς ἀγαθοεργίες ποὺ ἔχουμε πράξει, νὰ μιλοῦμε γι᾿ αὐτές, νὰ ὑποτιμοῦμε συνανθρώπους μας ποὺ δὲν ἔχουν παρόμοιες ἐπιδόσεις. Ἔτσι ξεγέλασαν τὸν ταλαίπωρο Φαρισαῖο τῆς Παραβολῆς (βλ. Λουκ. ιη´ [18] 9-14), ποὺ εἶχε προσέξει τόσο πολὺ στὴ ζωή του, εἶχε ἀγωνισθεῖ τόσο πολύ, καὶ ὅμως ὁ δύστυχος δὲν φρόντισε νὰ ἀσφαλίσει τὸν θησαυρὸ τῆς ἀρετῆς του στὸ θησαυροφυλάκιο τῆς ταπεινοφροσύνης…
Ὁ δρόμος πρὸς τὴ σωτηρία εἶναι μακρύς. Ἔχουμε νὰ διαπλεύσουμε πέλαγος γεμάτο σκοπέλους καὶ ὑφάλους, ἀνεμοστρόβιλους καὶ πειρατές. Ὁ μανιασμένος ἐχθρός μας, ὁ ἄρχοντας τοῦ σκότους, ἔχει μεγάλο θυμὸ ἐναντίον τῶν τέκνων τοῦ Θεοῦ, ἔχει καὶ πολλὴ δολιότητα. Ὁ Κύριος ὅμως εἶναι μαζί μας, Αὐτὸς ποὺ καταντρόπιασε τὶς πονηρὲς δυνάμεις ἐπάνω στὸ Σταυρό, ποὺ εἶναι τὸ ἀήττητο ὅπλο, ἡ ζωὴ καὶ τὸ φῶς μας. Νὰ ἀγωνιζόμαστε μὲ πολλὴ ταπείνωση καὶ μὲ ἰδιαίτερη προσοχὴ καὶ ἐγρήγορση. Νὰ βιώνουμε τὸ ψαλμικό: «Οἱ ὀφθαλμοί μου διαπαντὸς πρὸς τὸν Κύριον, ὅτι αὐτὸς ἐκσπάσει ἐκ παγίδος τοὺς πόδας μου» (Ψαλ. κδ´ [24] 15). Νὰ κολλήσουμε πάνω στὸν Κύριο. Καὶ τότε δὲν θὰ λυγίσουμε ἀπὸ καμιὰ λυσσαλέα ἐπίθεση, δὲν θὰ ἐξαπατηθοῦμε ἀπὸ κανένα δόλιο τέχνασμα τοῦ ἐχθροῦ μας, ἀλλὰ θὰ φθάσουμε μὲ ἀσφάλεια στὸ ἀκύμαντο λιμάνι τῆς Βασιλείας τοῦ Θεοῦ.
