ΟΣΙΟΣ ΑΝΤΩΝΙΟΣ Ο ΜΕΓΑΣ
Ὁ ἅγιος Ἀντώνιος εἶναι γνωστός σ’ ὅλον τόν χριστιανικό κόσμο. Εἶναι ὁ ἔνσαρκος ἄγγελος, ὁ πατέρας τοῦ ἀναχωρητισμοῦ, ὁ Πατριάρχης τῆς ἐρήμου. Ἡ γλυκειά καί ἀσκητική μορφή καί ζωή του ἐμπνέει τούς ἀνά τούς αἰῶνες πιστούς καί τό ὄνομά του παραμένει πάντοτε πανσέβαστο στά στόματα καί τίς καρδιές τῶν Χριστιανῶν.
Στό χωριό Κόμα τῆς Αἰγύπτου δίπλα στήν ὄχθη τοῦ Νείλου γεννήθηκε ὁ Ἀντώνιος τό 251 μ. Χ. Εὐτύχησε νά ἔχει γονεῖς πιστούς καί ἐνάρετους καί συγχρόνως ἐξαιρετικά πλουσίους. Ἀλλά καί οἱ γονεῖς του εὐτύχησαν νά ἀναθρέψουν ἕναν γιό θαυμαστό, ὁ ὁποῖος ἀπό τήν παιδική του ἡλικία μέ τήν ὑποδειγματική ζωή του παρουσίασε δείγματα τῆς λαμπρῆς ἐξελίξεώς του.
Ὅταν ὅμως ὁ Ἀντώνιος βρισκόταν σέ ἡλικία 18 – 20 ἐτῶν, ὁ Θεός κάλεσε κοντά του τόν ἕνα κατόπιν τοῦ ἄλλου τούς ἐκλεκτούς γονεῖς του κι ἔτσι ἔμεινε αὐτός μόνος κάτοχος καί διαχειριστής τῆς μεγάλης περιουσίας. Δέν ξιππάζεται ὅμως ὁ Ἀντώνιος ἀπ’ αὐτό. Ἀντίθετα, ὅταν λίγο μετά τό θάνατο τῶν γονέων του ἀκούει κατά τή θεία Λειτουργία στό ἱερό Εὐαγγέλιο τόν Κύριο νά λέει στόν πλούσιο ἐκεῖνον νεανίσκο: «εἰ θέλεις τέλειος εἶναι, ὕπαγε πώλησόν σου τά ὑπάρχοντα καί δός πτωχοῖς, καί ἔξεις θησαυρόν ἐν οὐρανῷ, καί δεῦρο ἀκολούθει μοι» (Ματθ. ιθ΄ 21) σκιρτᾶ ἀπό ἐνθουσιασμό. Ὁ λόγος τόν συγκινεῖ βαθύτατα. Μοιράζει λοιπόν ἀμέσως τήν περιουσία του στούς πτωχούς, ἐμπιστεύεται τή νεότερή του ἀδελφή κοντά σέ ἀφιερωμένες παρθένες καί αὐτός μένει μόνος του καί ἀσκεῖται στήν οἰκία του. Ἀργότερα μεταφέρει τό ἀσκητήριό του ἔξω ἀπό τήν πόλη, μέσα σ’ ἕνα τάφο, ὅπου ἀγωνίζεται ἐναντίον τῶν πειρασμῶν τοῦ πονηροῦ. Μετά ἀπό πάροδο ἐτῶν ἀναχωρεῖ πλέον γιά τήν ἔρημο. Ἐκεῖ θά περάσει ὅλη του τή ζωή μεριμνώντας «πώς ἀρέσει τῷ Κυρίῳ» (Α΄ Κόρ. ζ΄ 32).
Δέν ἔχει ἀνάγκη νά φροντίζουν ἄλλοι γί’ αὐτόν. Μόνος του ἐργάζεται τή γῆ, γιά νά ἐπαρκέσει στίς ἐλάχιστες ἄλλωστε ἀνάγκες του. Εἶναι λιτότατος, ἀσκητικός καί τίς ὦρες του τίς μοιράζει μεταξύ ἐργασίας καί προσευχῆς κυρίως. Προσεύχεται ἀδιαλείπτως γιά ὅλους καί γιά ὅλα. Γονυπετής καθημερινά ἐπί ὧρες συνεχεῖς παρακαλεῖ τόν Θεό γιά τούς ἀνθρώπους οἱ ὁποῖοι ἀγωνίζονται στόν κόσμο καί ἀντιμετωπίζουν δυσκολίες καί πειρασμούς.
Γράμματα δέν γνωρίζει ὁ Ἀντώνιος. Ξέρει ὅμως καλά τήν Ἁγία Γραφή, τήν ὁποία ἔμαθε ὅταν τήν ἄκουγε μέ διακαή πόθο νά τήν διαβάζουν οἱ ἄλλοι. Αὐτά τά νοήματα τῆς Ἁγίας Γραφῆς διαρκῶς κυκλοφοροῦν στό νοῦ του κατά τίς ὧρες τῆς μονώσεώς του καί αὐτά διδάσκει σ’ ὅλους ἐκείνους οἱ ὁποῖοι τόν πλησιάζουν νά τόν δοῦν καί νά τόν ἀκούσουν.
Ἀλλά ὁ Ἀντώνιος δέν ἦταν μόνο ἀθλητής τῆς προσευχῆς καί τῆς εὐσεβείας. Ἦταν καί ἀγωνιστής ἐναντίον τοῦ Σατανᾶ. Διότι ὁ «ὠρυόμενος λέων ὁ ζητῶν τίνα καταπίῃ» (Α΄ Πέτρ. ε΄ 8), ὁ ὁποῖος ἐπείρασε παλαιότερα στήν ἔρημο τόν Κύριο, δέν ἄφησε ἥσυχο καί τόν Ἀντώνιο. Τόν πολεμᾶ λυσσωδῶς, μέ μανία, «πυριφλέκτοις φαρέτραις», γιά νά τόν κάνει νά ὑποκύψει στά θέλγητρά του. Πολλές φορές ὁ Ἀντώνιος ἀγωνίσθηκε μέ τόν Σατανᾶ σῶμα πρός σῶμα, ὅταν αὐτός μέ ποικίλους τρόπους καί μορφές ἐμφανιζόταν μπροστά του γιά νά τόν καθυποτάξει. Καί μέ τή χάρη τοῦ Θεοῦ, τή δύναμη τοῦ Δυνατοῦ, ὁ Ἀντώνιος συνέτριβε πάντοτε τά ἀκονισμένα βέλη καί καταντρόπιαζε τόν πονηρό.
Ἡ φήμη του σταδιακά ἔγινε μεγάλη, τεράστια. Ἄνθρωποι πολλοί τόν ἀναζητοῦν στήν ἔρημο, γιά νά ἀκούσουν τά λόγια του, νά πάρουν συμβουλές, νά δοῦν καί νά ἀπολαύσουν τή θαυματουργική ἱκανότητά του. Ὁ χῶρος γύρω ἀπό τά πτωχικά μετακινούμενα ἀσκητήριά του μεταβάλλεται σέ διδασκαλεῖο πίστεως καί εὐσεβείας. Τόν χάρισε ὁ Θεός στήν Αἴγυπτο, γράφει ὁ Μέγας Ἀθανάσιος, σάν ἰατρό. Διότι ποιός λυπημένος τόν συναντοῦσε καί δέν ἔφευγε χαρούμενος; Ποιός τόν πλησίαζε μέ θρῆνο γιά τούς νεκρούς του καί δέν ἔφευγε παρηγορημένος; Ποιός ἐρχόταν μέ πάθος ἐναντίον τοῦ ἄλλου καί δέν ἔφευγε ἀποφασισμένος νά συμφιλιωθεῖ; Ποίος νέος, ὅταν τόν ἔβλεπε στήν ἔρημο, δέν ἄφηνε ἀμέσως τίς ἠδονές καί δέν ἀγαποῦσε τήν ἁγνότητα; Κι αὐτός ὁ Μέγας Βασίλειος τόν ἐπισκέφθηκε στήν ἔρημο καί πρίν ἀπό αὐτόν ὁ Μέγας Ἀθανάσιος, ὁ ὁποῖος συνδέθηκε στό ἑξῆς μ’ αὐτόν ὡς παιδί πρός πατέρα. Ἡ φήμη τοῦ Ἀντωνίου ἔφθασε μέχρι τοῦ Αὐτοκράτορος Μεγάλου Κωνσταντίνου, ὁ ὁποῖος τοῦ ἀπηύθυνε μία ἐπιστολή καί ζητοῦσε τίς εὐχές, τίς προσευχές, ἀλλά καί τίς συμβουλές του. Κι αὐτός σέ ἀπάντηση τόν ἐπαινεῖ γιά τήν εὐσέβειά του, καί τόν παρακινεῖ νά θεωρεῖ πρόσκαιρα ὅλα τά ἐπίγεια μεγαλεῖα καί νά εἶναι δίκαιος καί φιλάνθρωπος.
Ὁ ἥρωας ὅμως τῆς ἔρημου εἶναι καί ἀγωνιστής τῆς πίστεως καί τῆς Ὀρθοδοξίας. Τό 311 κατά τό διωγμό τοῦ αὐτοκράτορα Μαξιμίνου ἔρχεται στήν Ἀλεξάνδρεια μέ τόν πόθο νά μαρτυρήσει κι αὐτός γιά χάρη τοῦ Χριστοῦ. Ἐπειδή ὅμως αὐτό δέν πραγματοποιήθηκε, ἔσπευσε στίς φυλακές καί τά μεταλλεῖα, ὅπου βασανίζονταν οἱ Χριστιανοί, γιά νά ὑπηρετήσει τούς ὁμολογητές τῆς πίστεως. Δέν δυσκολεύεται νά φθάσει καί μέχρι τό δικαστήριο, γιά νά ἐνθαρρύνει τούς μάρτυρες. Παρακολουθεῖ ἀκόμη ὁ Ἀντώνιος ἄγρυπνα τούς ἀγῶνες τῶν ὀρθοδόξων ἐναντίον τῶν αἱρετικῶν. Ἀποδοκιμάζει μέ ἀποτροπιασμό τούς ἀρειανούς καί μέ τό μεγάλο του κύρος ἐνισχύει τόν ἀγωνιζόμενο Μέγα Ἀθανάσιο. Ὄχι μόνο προσεύχεται ἐκτενῶς γιά τή νίκη τῆς ἀληθείας, ἀλλά ἐπανειλημμένα κατεβαίνει στήν Ἀλεξάνδρεια, γιά νά ἀγωνισθεῖ καί προσωπικά ὁ ἴδιος γιά τήν Ὀρθοδοξία. Συναγερμός γίνεται στήν Ἀλεξάνδρεια ὅσες φορές τήν ἐπισκέπτεται. Κι αὐτοί ἀκόμη οἱ εἰδωλολάτρες ζητοῦν νά δοῦν τόν ἄνθρωπο τοῦ Θεοῦ καί νά ἀκούσουν τά λόγια του. Καί οἱ καρποί τῶν ἐπισκέψεών του ἦταν ἀνώτεροι ἀπό κάθε προσδοκία.
Μετά τήν τόση ἐργασία ὁ Ἀντώνιος, ὁ Μέγας ὄντως στούς ποικίλους ἀγῶνες του, καθαρός στήν ψυχή καί τήν καρδιά, «ἄγγελος ἐπίγειος, βροτός οὐράνιος, τῆς παρθενίας διδάσκαλος, τῆς ἔρημου διάκοσμος, χαρισμάτων ἐνθέων πεπληρωμένος», ἀναπαύθηκε ἐν Κυρίῳ τό 356 μ. Χ. σέ βαθύτατα γηρατειά, 105 ἐτῶν, καί τάφηκε μέ ἐντολή του σέ ἄγνωστο τόπο, γιά νά μή τιμήσουν οἱ Χριστιανοί τό ἱερό λείψανό του. Ὁ Μέγας Ἀθανάσιος γιά νά διδάσκονται οἱ μεταγενέστεροι πιστοί ἔγραψε ἕνα μεγάλο ἐγκωμιαστικό λόγο καί φοροῦσε μέ περισσή εὐλάβεια τή φθαρμένη λόγῳ τῆς χρήσεως μηλωτή (προβιά), πού τοῦ ἄφησε ὁ Μέγας Ἀντώνιος.
Ἔτσι εἶναι. Ὁ ἅγιος του Θεοῦ ἄνθρωπος μέ τόν ἔνθεο ζῆλο του, τήν αὐταπάρνηση καί ὅλη τήν ἀρετή του, ὅπου κι ἄν βρεθεῖ, ἐμπνέει. Διδάσκει μέ τό παράδειγμά του, κατευθύνει μέ τή ζωή του. Γίνεται ἀντικείμενο ἀγάπης καί σεβασμοῦ. Φῶς στό περιβάλλον του. Μήπως ὅμως σέ κάποιο βαθμό ὅλοι μας δέν μποροῦμε, δέν πρέπει νά γίνουμε ἔτσι;
Δοξαστικόν του Μικροῦ Ἑσπερινοῦ. Ἦχος β΄.
Τόν ἐπί γῆς Ἄγγελον καί ἐν οὐρανοῖς ἄνθρωπον Θεοῦ,
τοῦ κόσμου τήν εὐκοσμίαν, τήν τρυφήν τῶν ἀγαθῶν καί τῶν ἀρετῶν,
τῶν Ἀσκητῶν τό καύχημα, Ἀντώνιον τιμήσωμεν.
Πεφυτευμένος γάρ ἐν τῷ οἴκῳ τοῦ Θεοῦ ἐξήνθησε δικαίως καί ὡσεί κέδρος ἐν ἐρήμῳ
ἐπλήθυνε τά ποίμνια Χριστοῦ τῶν λογικῶν προβάτων ἐν ὀσιότητι καί δικαιοσύνη.
Ἀπολυτίκιον τοῦ Ἁγίου. Ἦχος δ΄.
Τόν ζηλωτήν Ἠλίαν τοῖς τρόποις μιμούμενος
τῷ Βαπτιστῇ εὐθείαις ταῖς τρίβοις ἑπόμενος, πάτερ Ἀντώνιε,
τῆς ἐρήμου γέγονας οἰκιστής καί τήν οἰκουμένην ἐστήριξας εὐχαῖς σου.
Διό πρέσβευε Χριστῷ τῷ Θεῷ σωθῆναι τάς ψυχάς ἡμῶν.
Ἀπό τό βιβλίο «Ἀθλητές Στεφανηφόροι»
Ἀρχιμ. Θεοδώρου Μπεράτη