Ὁ Ἅγιος Ὀνήσιμος ὁ ἀπόστολος
Πόσες θαυμαστές μεταβολές ἐπιτελεῖ ἡ χάρη τοῦ Θεοῦ! Ἁμαρτωλούς, ἄσωτους, ἐγκληματίες, τούς μεταβάλλει. Ἐπειδή στό βάθος τῆς ψυχῆς τους κρύβουν ἀγαθά σπέρματα καλῆς διαθέσεως, δέχονται κάποτε κάτω ἀπό εὐνοικές συνθῆκες τήν ἐπίσκεψη τῆς θείας χάριτος, ἡ ὁποία τούς ἀναγεννᾶ, τούς ἀνανεώνει, τούς κάνει ἁγίους καί ἐνάρετους. Μερικούς ἀπό αὐτούς μάλιστα τούς ἀναδεικνύει Ἀποστόλους καί Μάρτυρες. Ἕνας ἀπό αὐτούς εἶναι καί ὁ ἅγιος ἀπόστολος Ὀνήσιμος.
Ἡ ἀλλαγή
Ὁ Ὀνήσιμος ἦταν σύγχρονος τοῦ ἀποστόλου Παύλου. Δοῦλος στίς Κολοσσές τῆς Μικρᾶς Ἀσίας. Εὐτύχησε νά ὑπηρετεῖ σέ κύριο εὐγενή καί Χριστιανό, τόν Φιλήμονα. Καί δέν ὑπάρχει ἀμφιβολια ὅτι ὁ Φιλήμων ὡς Χριστιανός θά φερόταν καί στούς δούλους του μέ τήν ἴδια στοργή, ἀγάπη καί δικαιοσύνη, ὅπως καί στούς ἄλλους.
Δυστυχῶς ὅμως ὁ Ὀνήσιμος φάνηκε ἀγνώμων. Ψυχρός εἰδωλολάτρης, δέν συγκινήθηκε οὔτε ἀπό τήν ἀγάπη οὔτε ἀπό τό θερμό καί χριστιανικό περιβάλλον τῆς οἰκογενειάς τοῦ Φιλήμονος. Ἀντίθετα φέρθηκε στόν κύριό του μέ τρόπο σκληρό καί πονηρό. Ἔκλεψε ἀπό τόν Φιλήμονα καί στή συνέχεια ἔφυγε κρυφά δραπετεύοντας ἀπό τήν ὑπηρεσία του.
Δέν ἄργησε νά βρεθεῖ στήν πολυάνθρωπη καί πόλυτάραχη Ρώμη. Ἐκεῖ ἀδέσμευτος, σάν ἄσωτος γιός μέσα στό διεφθαρμένο καί φαῦλο εἰδωλολατρικό κόσμο ἔζησε μέ ἀσυδοσία διασκορπώντας τά χρήματά του σέ ἀσωτίες.
Τότε πληροφορήθηκε ὅτι στή Ρώμη βρισκόταν καί ὁ ἀποστολος Παῦλος. Τόν εἶχε γνωρίσει ὁ Ὀνήσιμος, ὅταν ὁ φλογερός κήρυκας τῆς νέας θρησκείας τοῦ Χριστοῦ ἐπισκέφθηκε τίς Κολοσσές καί φιλοξενήθηκε στό ἀρχοντικό τοῦ εὔπορου κυρίου τοῦ Φιλήμονος. Ἔτσι λοιπόν μόλις πληροφορήθηκε ὅτι ὁ Παῦλος βρισκόταν φυλακισμένος στή Ρώμη, ἔσπευσε νά τόν ἐπισκεφθεῖ. Ἄλλωστε στήν πρώτη του φυλάκιση ὁ δέσμιος ἐν Κυρίῳ Ἀπόστολος εἶχε τή δυνατότητα καί τήν ἄνεση καί ἀποδεχόταν ὅλους ὅσους πηγαίναν κοντά του. Ἐκεῖ στή φυλακή τούς ἄκουγε, τούς δίδασκε καί τούς βοηθοῦσε.
Βεβαίως δέν εἴμαστε σέ θέση νά γνωρίζουμε τί σκοπό εἶχε ὁ Ὀνήσιμος μέ τήν ἐπίσκεψή του στόν Παῦλο. Ἐκεῖνο πού ξέρουμε εἶναι ὅτι ὁ φωτισμένος Ἀπόστολος διέκρινε στήν ψυχή τοῦ δραπέτη ἀγνώμονα δούλου συντριβή, διάθεση ἀγαθή γιά μετάνοια ἀλλά καί δεκτικότητα γιά τήν ἀλήθεια τοῦ Χριστοῦ.
Εἶναι κάποιες στιγμές πού ἡ θλίψη, ἡ ἀστοχία, ἡ ἀποτυχία μαλακώνουν τήν ψυχή τοῦ ἀνθρώπου καί τήν κάνουν ἁπαλή, γῆ ἀγαθή, δεκτική τῆς θείας χάριτος.
Ἐν θλίψει ἐμνήσθην σου, ἔλεγε ὁ πολύπειρος καί θεόπνευστος προφήτης Ἠσαΐας (κς 16). Ἀλήθεια πόσους συνδυασμούς κάνει ἡ σοφία τοῦ Θεοῦ, γιά νά ὁδηγήσει κάθε ἄνθρωπο στή σωτηρία!
Ποιός μέτρησε ποτέ τίς ὧρες πού διέθεσε ὁ ἀπόστολος Παῦλος, γιά νά ἀκούσει μέ ὑπομονή ἀπό τόν Ὀνήσιμο ὅσα εἶχε νά τοῦ πεῖ. Νά ἀκουσει μέ συγκατάβαση τίς πολλές παρεκτροπές του καί κατόπιν ὡς στόμα Χριστοῦ νά τόν συμβουλεύσει καί νά τόν διορθώσει.
Καί ὅλα αὐτά μέσα σέ ἀτμοσφαιρα πατρική, θαλπωρῆς, ἀγάπης καί στοργῆς. Ἄνοιξε ὁ Ἀπόστολος τήν ἀγαπῶσα καρδιά του, γιά νά χωρέσει καί τό δραπέτη ἄσωτο δοῦλο. Τήν ἄνοιξε, γιά νά τοῦ μιλήσει γιά τήν ἀγάπη τοῦ Χριστοῦ, ὁ Ὁποὶος πάνω στό Σταυρό συγχώρεσε τό ληστή. Ἀκόμη νά τοῦ πεῖ πώς μέ τή σταυρική θυσία Τοῦ τούς συγχωρεῖ ὅλους καί τούς δέχεται ὅλους, ὅσο ἁμαρτωλοί κι ἄν εἶναι, φτάνει νά μετανοήσουν εἰλικρινά. Τούς ἐλευθερώνει ἀπό τή δουλεία τῆς ἁμαρτίας καί τούς χαρίζει σωτηρία καί βασιλεία Οὐρανῶν.
Ἠ ἀγαπη αὐτή του Παύλου δέν ἄργησε νά κάνει τό θαῦμα της. Συγκινήθηκε ὁ Ὀνήσιμος. Κατάλαβε τήν προσβολή πού ἔκανε στό στοργικό κύριο τοῦ Φιλήμονα, ἀναγνώρισε τά σφάλματά του καί μετανόησε γιά ὅλα. Τότε θυμήθηκε καί ἐκτίμησε τό χριστιανικό περιβάλλον τοῦ οἴκου τοῦ Φιλήμονος ἀπό τόν ὁποῖο δραπέτευσε.
Πόσα δάκρυα συντριβῆς καί μετανοίας θά ἔχυσε μπροστά στόν Παῦλο! Καί μέ τά δάκρυα αὐτά, δεῖγμα ἀληθινῆς μετανοίας, δέχεται τήν ἐπίσκεψη τῆς χάριτος τοῦ Θεοῦ καί ζητάει νά γίνει Χριστιανός. Ἐκεῖ στό ἀπέριττο κελλί τῆς φυλακῆς ἔγινε ἡ κατήχηση. Ἐκεῖ ὁ Ὀνήσιμος ἄκουσε ἀπό τό αὐθεντικό στόμα τοῦ Ἀποστόλου νά ἀναλύει τίς χριστιανικές ἀλήθειες, τήν πίστη καί τή ζωή τή χριστιανική. Κι ὄχι μόνο αὐτό. Παῦλος καί Ὀνησιμος μέσα στό κελλί τῆς φυλακῆς συνδέθηκαν σάν πατέρας μέ παιδί. Τόσο, πού ὁ Παῦλος ὀνομάζει τόν Ὀνήσιμο σπλάγχνο του καί τέκνο, «ὅν ἔγεννησεν ἐν τοῖς δεσμοῖς του» (Φίλ. 12, 10). Στή συνέχεια ὁ Ὀνησιμος δέχθηκε τό ἅγιο Βάπτισμα, μέ τό ὁποῖο λεύκανε τήν ψυχή του. Δέχθηκε τήν υἱοθεσία τοῦ Θεοῦ καί ἔγινε Χριστιανός.
Μεγάλη ἡ μετάνοια! Μεγάλη ἡ δύναμή της καί θαυμαστά τά ἀποτελεσματά τῆς στή ζωή κάθε ἀνθρωπού, ὁ ὁποῖος μετανοεῖ. Τόν δέχεται ὁ Θεός ἀκαθαρτό ψυχικά, πληγωμένο, ρακένδυτο καί τόν καθαρίζει, τόν θεραπεύει, τόν ντύνει, τόν κάνει παιδί του ἀγαπημένο καί τιμημένο.
Πόσο παρηγορητική εἶναι ἡ ἀληθεια αὐτή γιά κάθε ἄνθρωπο πού γιά διάφορους λόγους ἀπομακρύνθηκε ἀπό τό θέλημα τοῦ Θεοῦ!
Ἀπόστολος καί Μάρτυρας
Ὁ Ὀνήσιμος μετανόησε. Βαπτίσθηκε. Ἔγινε Χριστιανός. Ἔπρεπε ὅμως νά διορθώσει τό σφάλμα του. Νά τακτοποιήσει τήν προσβολή πού ἔκανε στό Φιλήμονα. Ἔπρεπε νά ἐπιστρέψει ἐκεῖ ἀπό ὅπου δραπέτευσε. Τοῦτο ἄλλωστε ἦταν καί ἡ συμβουλή τοῦ Παύλου. Ὅμως θά τόν δεχόταν ὁ κύριος του; Γιά τό λόγο αὐτό ὁ ἀποστολος Παῦλος στέλνει στό πνευματικό του τέκνο, τόν Φιλήμονα, συστατική ἐπιστολή γιά χάρη τοῦ Ὀνησίμου. Εἶναι ἡ πρός Φιλήμονα ἐπιστολή του.
Μικρή ἀλλά θεόπνευστη ἐπιστολή, γεμάτη ἀπό Πνεῦμα Θεοῦ, μέσα στήν ὁποία ἐμφανίζεται ἡ εὐγένεια, ἡ λεπτότητα, ἡ ἀγαπη τῆς ἀναγεννημένης ψυχῆς τοῦ ἀποστολου Παύλου. Ζητάει ἀπό τόν Φιλήμονα συμπάθεια καί χάρη γιά τό φυγάδα δοῦλο του Ὀνήσιμο.
Ἦταν, τοῦ ὑπενθυμίζει, δοῦλος σου. Τώρα ὅμως νά τόν δεχθεῖς «οὐκέτι ὡς δοῦλον, ἀλλ ὑπέρ δοῦλον, ἀδελφόν ἀγαπητόν». Καί συνεχίζει: «Προσλαβοῦ αὐτόν ὡς ἐμέ». Δέξου τον μέ ἀγάπη ὅπως θά δεχόσουν ἐμένα τόν ἴδιο. Κι ἄν κάτι σοῦ ὀφείλει, μήν τό λογαριάσεις πιά σ’ αὐτόν ἀλλά σέ μένα.
Τοῦ γράφει καί κάτι ἀκομη πού δείχνει τήν εὐγένεια τῆς ψυχῆς του. Τόσο, τοῦ λέει, ἀγαπησε τόν Ὀνήσιμο, ὥστε θά τόν κρατοῦσε κοντά του, γιά νά δέχεται τίς πολύτιμες ὑπηρεσίες του, τίς ὁποῖες εἶχε ἀνάγκη. Δέν τό ἔκανε ὅμως, γιατί δέν θέλησε νά κάνει τίποτα χωρίς τή δική του ἔγκριση.
Καί στέλνει τόν Ὀνήσιμο στό Φιλήμονα συνοδευόμενο ἀπό τόν ἀγαπητό ἀδελφό καί πιστό διάκονο καί σύνδουλο ἐν Κυρίῳ Τυχικό. Καί στούς δυό ἐμπιστεύεται καί εἰδική ἐπιστολή, τήν πρός Κολασσαεῖς, στό τέλος τῆς ὁποίας δέν παραλείπει νά συστήσει σέ ὅλη τήν Ἐκκλησία τῶν Κολασσαέων τόν Ὀνήσιμο ὡς πιστό καί ἀγαπητό ἀδελφό (Κολασ. δ 7, 9).
Μετά ἀπό αὐτά ἦταν δυνατόν νά μή δεχθεῖ τόν Ὀνήσιμο ὁ Φιλήμων; Τόν δέχεται καί μάλιστα μέ πολλή στοργή καί τιμή. Τόν βλέπει τώρα πιά τελείως ἀλλαγμένο, ἄνθρωπο νέο. Πόσα δέν εἶχαν νά ποῦν οἱ δυό τους. Οἱ πρώην κύριος καί δοῦλος, τώρα ὅμως ἀδελφοί, τέκνα τοῦ ἴδιου πνευματικοῦ πατέρα, τοῦ Παύλου, καί πολύ περισσότερο μέλη τοῦ ἴδιου σώματος, τῆς Ἐκκλησίας τοῦ Χριστοῦ!
Δέν ὑπάρχει ἀμφιβολια ὅτι ὁ Ὀνήσιμος θά ζήτησε μέ συστολή καί μέ ποικίλους τρόπους συγγνώμη ἀπό τόν κύριό του. Ἄλλα καί ὁ Φιλήμων ὄχι μόνο θά τοῦ τήν ἔδωσε, ἀλλα καί μέ εὐχαρίστηση θά ἄκουσε ὅλα τά περιστατικά τῆς Ρώμης καί θά δόξασαν ἀπό κοινοῦ τόν Θεό γιά τή στοργική ἐπέμβαση τῆς ἀγαθῆς Του πρόνοιας.
Ὅμως ὁ Φιλήμων παρά τή συγκίνηση δέν κρατάει τόν Ὀνήσιμο. Τόν κρατάει τόσο μόνο, ὅσο γιά νά χαροῦν οἱ Χριστιανοί τῶν Κολοσσῶν τήν ἐπιστροφή καί μεταστροφή του στό Χριστό. Στή συνέχεια μέ τό δικαίωμα πού εἶχε ὡς κύριος του, τόν ἀπαλλάσσει ἀπό τή δουλεία. Τοῦ χαρίζει τήν ἐλευθερία καί τόν στέλνει μέ χαρά πάλι στή Ρώμη, γιά νά ὑπηρετεῖ τό μεγάλο Ἀπόστολο καί πνευματικό του πατέρα. Μέ αὐτό τόν τρόπο τοῦ φαινόταν πώς καί ὁ ἴδιος στέκεται στό πλευρό τοῦ Παύλου, βοηθός καί συνεργάτης.
Καί πράγματι ὁ Ὀνήσιμος πρόσφερε τίς ὑπηρεσίες του στίς ἱεραποστολικές ἀνάγκες τοῦ Παύλου μέ πά-ραδειγματική καί θαυμαστή προθυμία καί ἀφοσίωση. Δυστυχῶς ὅμως δέν γνωρίζουμε τίποτε περισσότερο γιά τήν περίοδο αὐτή.
Ἡ παράδοση ἀναφέρει ὅτι μετά τό μαρτυρικό θάνατο τοῦ ἀποστόλου Παύλου ὁ Ὀνήσιμος δέν ἀπομακρύνθηκε ἀπό τή Ρώμη. Ἔμεινε γιά μεγάλο διάστημα ἐκεῖ καί κήρυττε μέ θερμό ζῆλο τόν Χριστό μεταξύ τῶν εἰδωλολατρῶν. Ἀργότερα ἔφυγε ἀπό τή Ρώμη καί ἐγκαταστάθηκε στούς Ποτιόλους, κοντά στή σημερινή Νεάπολη, γιά τόν ἴδιο ἱερό σκοπό τοῦ κηρύγματος τοῦ Εὐαγγελίου.
Ἐδῶ ὅμως στούς Ποτιόλους δέν ἄργησε νά συλληφθεῖ ἀπό τόν ἔπαρχο Τέρτυλο. Τό αὐτοκρατορικό ἄλλωστε διάταγμα τοῦ Νέρωνος ἦταν δριμύ ἐναντίον τῶν Χριστιανῶν καί ἡ διαγωγή τοῦ αὐτοκράτορα θύμιζε ἐπίθεση ἄγριων θηρίων ἐναντίον τους.
Παρόλα αὖτα ὁ Ὀνήσιμος ἔδωσε ἐνώπιον τοῦ ἐπάρχου τήν καλή μαρτυρία Ἴησου Χριστοῦ, χωρίς νά πτοηθεῖ ἀπό τά μαρτύρια μέ τά ὁποῖα τόν ἀπειλοῦσαν. Πόθησε νά προσφέρει καί ὁ ἴδιος τή ζωή του γιά χάρη τοῦ Χριστοῦ ὅπως καί ὁ Παῦλος. Ἦταν καί αὐτός ἕνας τρόπος εὐγνωμοσύνης στόν Κύριο γιά ὅσα τοῦ εἶχε χαρίσει.
Καί ὁ Κύριος τόν ἀξίωσε μετά τίς ἰδιαίτερες ὑπηρεσίες του κοντά στόν ἀποστολο Παῦλο, μετά τό μόχθο γιά τό κήρυγμα τοῦ Εὐαγγελίου, νά μαρτυρήσει μέ τό φρικτό μαρτύριο τῆς θλάσεως τῶν σκελῶν του. Ἡ Ἐκκλησία μας γιά τίς πολλές του ὑπηρεσίες στό κήρυγμα καί γιά τό πολύτιμο ἀποστολικό ἔργο του τόν ὀνόμασε Ἀπόστολο.
Ὁ δοῦλος καί δραπέτης, ὁ σκληρός εἰδωλολάτρης καί κλέφτης μεταβλήθηκε μέ τή χάρη τοῦ Θεοῦ σέ ἅγιο καί ἀπόστολο. Δέν εἶναι ὅμως ἡ μόνη ἀναγεννη-σή πού ἔκανε ἡ χάρη τοῦ Θεοῦ. Μυριάδες ψυχῶν μεταστράφηκαν μέχρι σήμερα καί ἔγιναν οἱ φωτεινοί παράγοντες μέσα στήν κοινωνία, ἐργάτες ἀληθινοῦ πολιτισμοῦ.
Μεγάλο δίδαγμα ἀποτελεῖ ἡ μεταστροφή τοῦ Ὀνησίμου, γιά νά μήν ἀπελπιζομαστε, ὅταν δικοί μας ἄνθρωποι, φίλοι καί συγγενεῖς, βρίσκονται μακριά ἀπό τό θέλημα τοῦ Θεοῦ. Θερμή προσευχή καί πολλή ἀγάπη χρειάζεται, γιά νά δεχθοῦν τήν ἐπίσκεψη καί τό φωτισμό τῆς χάριτος τοῦ Θεοῦ. Τότε ἡ πνευματική τους ἀναγεννηση εἶναι ἐξασφαλισμένη. Θά τούς δοῦμε νέους ἀνθρώπους. Δημιουργικούς στό ἀγαθό. Ἀποστόλους στό περιβάλλον τους.
Κάθισμα τοῦ Ὄρθρου. Ἦχος πλ. δ
Ἐκ δουλείας τῆς πλάνης ἀπαλλαγείς ἀπελεύθερος ὤφθης ἐν τῷ Θεῷ αὐτοῦ δοῦλος γνήσιος χρηματίσας ἐν χάριτι
κοινωνός δεσμῶν δέ τοῦ Παύλου γενόμενος, διά Χριστόν ἐκτάνθης ἀδίκως Ἀπόστολε·
ὅθεν ἠξιώθης, μαρτυρήσας νομίμως, τῆς ἄνω λαμπρότητος, Ἱεράρχα Ὀνήσιμε.
Διά τοῦτο βοῶμεν σοι πρέσβευε Χριστῷ τῷ Θεῷ τῶν πταισμάτων ἄφεσιν
δωρήσασθαι τοῖς ἑορτάζουσι πόθῳ τήν ἁγίαν μνήμην σου.
Κοντάκιον τοῦ Ἁγίου. Ἦχος δ
Ὡς ἁκτίς ἐξέλαμψας τῇ οἰκουμένῃ ταῖς βολαῖς λαμπόμενος ἡλίου μάκαρ παμφαοῦς, Παύλου τόν κόσμον φωτίσαντος· διό σέ πάντες τιμῶμεν, Ὀνήσιμε.
Ἀπό τό βιβλίο «Καλλίνικοι Μάρτυρες»
Ἀρχιμ. Θεοδώρου Μπεράτη
