Ὁ Ἅγιος Μᾶρκος ὁ Ἀπόστολος καὶ Εὐαγγελιστής
Α. Συνεργός τῶν Ἀποστόλων.
Ἕνας ἀπό τούς τέσσερις ἱερούς Εὐαγγελιστές, ὁ δεύτερος στή σειρά τῶν Εὐαγγελίων, εἶναι ὁ Μάρκος. Ἰδιαίτερη χάρις καί τιμή τοῦ δόθηκε ἀπό τόν Θεό νά συγγράψει τά γεγονότα τῆς ἐπί τῆς γῆς ζωῆς τοῦ Κυρίου μας, τή διδασκαλία του, τά θαύματά του, τά Πάθη του καί τήν Ἀνάστασή του, μολονότι δέν ἀνῆκε στόν κύκλο τῶν δώδεκα μαθητῶν του. Καί ἀναδείχθηκε ἔτσι προσωπικότητα ἐξαίρετη μέσα στήν Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ. Ποιός ὅμως ἦταν ὁ εὐαγγελιστής Μάρκος;
Δέν ἔχουμε πολλά στοιχεῖα γιά νά γνωρίσουμε λεπτομερῶς τή ζωή τοῦ ἐνδόξου Εὐαγγελιστου. Γνωρίζουμε μόνο, ὅτι ἦταν γιός της Μαρίας, γυναικός πολύ γνωστῆς στόν Κύριο καί τούς Ἀποστόλους καί τόν κύκλο τῶν προσώπων πού ἀκολουθοῦσαν τόν Ἰησοῦ. Ἡ Μαρία ἦταν ἀδελφή τοῦ ὀνομαστοῦ διά τήν ἀγάπη καί φροντίδα πρός τούς πάσχοντες καί θλιβομένους, τοῦ ἀποστόλου Βαρνάβα, τοῦ ὁποίου τό ὄνομα σημαίνει υἱός παρακλήσεως. Φωτισμένη ψυχή ἡ Μαρία, ἀκολούθησε ἀπό νωρίς τον Κύριο καί ἀποτέλεσε μέλος τῆς ὀνομαστῆς συντροφιᾶς τῶν Μυροφόρων γυναικῶν, καί τήν ἐκτιμοῦσε πολύ ὁ Κύριος. Γυναίκα μᾶλλον εὔπορος ἡ Μαρία, διέθετε σπίτι εὐρύχωρο στά Ἱεροσόλυμα, στό ὁποῖο ἀσφαλῶς πολλές διδασκαλίες τοῦ Κυρίου θά ἔγιναν. Ἐκεῖ, στήν οἰκία τῆς Μαρίας, τέλεσε ὁ Ἰησοῦς καί τόν Μυστικό Δεῖπνο, ἀφοῦ ὁ οἰκοδεσπότης εὐχαρίστως τό παραχώρησε.
Σ’ἕνα τέτοιο εὐσεβές περιβάλλον ἀφοῦ βρέθηκε ὁ Μάρκος, δέν εἶναι ἀνεξήγητο πώς ποτίσθηκε ἀπό τά νάματα τῆς εὐσέβειας καί πῶς ἀναδείχθηκε ἄνθρωπος τόσο πολλῆς ἐμπιστοσύνης ἐκ μέρους τοῦ κύκλου, ὁ ὁποῖος ἀκολουθοῦσε τόν Διδάσκαλο.
Δέν ἔχουμε ἄλλες μαρτυρίες γιά τόν Εὐαγγελιστή κατά τήν περίοδο πρό τοῦ Πάθους καί τῆς Ἀναστάσεως τοῦ Κυρίου. Αὐτό μόνο ἀκόμη γνωρίζουμε, ὅτι δηλαδή ἦταν γνωστός καί μέ ἕνα δεύτερο ὄνομα, τό ὄνομα Ἰωάννης. Διότι ἐπικρατοῦσε τήν ἐποχή ἐκείνη ἡ συνήθεια νά παίρνουν οἱ Ἑβραῖοι νέοι καί ἕνα ὄνομα ρωμαῖκο. Ἔτσι Ἰωάννης ἦταν τό ἐβραϊκό ὄνομα τοῦ Εὐαγγελιστοῦ, τό ὁποῖο τοῦ δόθηκε τήν ἡμέρα τῆς περιτομῆς, καί Μάρκος τό ρωμαϊκό του ὄνομα. Καί μέ τό ὄνομα αὐτό ἔμεινε γνωστός στό πλήρωμα τῆς Ἐκκλησίας. Αὐτές εἶναι οἱ ἐλάχιστες πληροφορίες πού ἔχουμε γιά τόν Ἱερό Εὐαγγελιστή κατά τήν περίοδο μέχρι τῶν Παθῶν καί τῆς Ἀναστάσεως τοῦ Κυρίου. Εἶναι μᾶλλον φυσικό νά παραδεχθοῦμε, ὅτι ὁ Μάρκος πίστευσε στόν Κύριο πρίν ἀπό τόν θάνατό του. Καί τήν πίστη του αὐτή, ὅπως καί τῶν λοιπῶν Ἀποστόλων, τήν ἐνίσχυσε τό γεγονός τῆς τριημέρου ἐκ νεκρῶν Ἀναστάσεώς Του.
Μετά τήν Ἀνάσταση τοῦ Κυρίου καί τόν διασκορπισμό τῶν Ἀποστόλων ἀπό τά Ἱεροσόλυμα, βρίσκουμε τόν Μάρκο μαζί μέ τόν θεῖο ἀπόστολο Παῦλο καί τόν θεῖο του Βαρνάβα στήν Ἀντιόχεια. Ἔφθασαν ἐκεῖ οἱ δυό Ἀπόστολοι ἐπιστρέφοντας ἀπό τά Ἱεροσόλυμα, ὅπου μετέφεραν τίς εἰσφορές τῶν Χριστιανῶν τῆς Ἀντιοχείας στούς στερούμενους ἀδελφούς. Μαζί τους συμπαραλαμβάνουν καί Ἰωάννη πού ὀνομαζόταν καί Μάρκος (Πράξ. ιβ΄ 25). Ἑτοιμάζονται οἱ δυό θερμουργοί Ἀπόστολοι γιά μακρινή περιοδεία στήν Κύπρο. Τούς ἀκολουθεῖ καί ὁ Μάρκος, τόν ὁποῖο ὁ Ἱερός συγγραφεύς τῶν Πράξεων ὀνομάζει ὑπηρέτη. Εἶχαν, λέει, καί «Ἰωάννην ὑπηρέτην» (Πράξ. ιγ΄ 5). Δέν γνωρίζουμε τί ἀκριβῶς ὑπονοεῖται μέ τόν χαρακτηρισμό αὐτό. Τό πιθανότερο μᾶλλον πού σημαίνει ὁ χαρακτηρισμός εἶναι, ὄχι αὐτόν πού προσφέρει ὑλικές ἐξυπηρετήσεις στούς Ἀποστόλους, ἀλλά αὐτόν πού τούς βοηθᾶ στό ἔργο τῆς διαδόσεως τοῦ Εὐαγγελίου καί συμπληρώνει τό δικό τους ἔργο.
Μετά τήν ἐπιστροφή τους ἀπό τήν περιοδεία τῆς Κύπρου ἑτοιμάζονται γιά ἄλλη μακρινή καί ἐπίπονη περιοδεία στίς χῶρες γύρω ἀπό τό ὄρος Ταῦρος. Ὁ Μάρκος ὅμως, εἴτε διότι κουράσθηκε καί δειλίασε ἀπό τούς κόπους καί τίς ταλαιπωρίες πού τόν ἀνέμεναν κατά τή νέα αὐτή ἐξόρμηση, εἴτε διότι διατηροῦσε ἐπιφυλάξεις γιά τή στάση τοῦ Παύλου σχετικά μέ τήν μή τήρηση τῶν Ἰουδαϊκῶν ἐθίμων ἐκ μέρους αὐτῶν πού πίστευσαν στόν Χριστό, δέν θέλησε νά τούς ἀκολουθήσει. Ἀλλά ἀποχωρίσθηκε ἀπό ἀυτούς καί ἐπέστρεψε πιθανῶς στά Ἱεροσόλυμα. Ἀλλά μέ τήν ἀφορμή τό γεγονός αὐτό καί οἱ δυό Ἀπόστολοι ἦλθαν σέ κάποια ἀντίθεση μεταξύ τους, ἡ ὁποία ἔγινε αἰτία νά χωρισθοῦν προσωρινά· καί ὁ Βαρνάβας μαζί μέ τόν Μάρκο νά περιοδεύσουν πάλι στήν Κύπρο, ἐνῶ ὁ Παῦλος μαζί μέ τόν Σίλα νά ἐπισκεφθοῦν τίς Ἐκκλησίες τῆς Συρίας καί τῆς Κιλικίας, γιά νά στηρίξουν τούς πιστούς στήν ἀλήθεια τοῦ Εὐαγγελίου. Ἡ Ἀποστολική Σύνοδος στά Ἱεροσόλυμα τακτοποίησε τά ζητήματα σχετικά μέ τίς ὑποχρεώσεις τῶν ἐθνικῶν πού πίστευαν στόν Χριστό καί οἱ δυό Ἀπόστολοι μέ θαυμαστή σύμπνοια καί μέ θεῖο φωτισμό ἐξέθεσα ἐνώπιον τοῦ πλήθους ὅσα ἐποίησεν ὁ Θεός σημεῖα καί τέρατα ἐν τοῖς ἐθνεσι διο’ αὐτῶν (Πράξ. ιε΄ 14). Ἀλλά τό ἄξιο ἰδιαίτερης προσοχῆς εἶναι αὐτό: Ὅταν ὁ Παῦλος βρισκόταν στή Ρώμη κατά τή δεύτερη φυλάκισή του, ζήτησε ἀπό τόν μαθητή του Τιμόθεο νά τόν ἐπισκεφθεῖ. Καί τοῦ προσθέτει: «Μάρκον ἀναλαβών ἄγε μετά σεαυτοῦ· ἐστι γάρ μοι εὔχρηστος εἰς διακονίαν» (Β΄ Τιμ. δ΄ 11). Τί νά θαυμάσει κανείς περισσότερο; Τοῦ Παύλου τήν ὁμολογία ἤ τοῦ Μάρκου τήν σταθερή πρόοδο, ἡ ὁποία ἔκανε τόν μέγα Ἀπόστολο νά τόν χαρακτηρίζει μέ τίς τιμητικές αὐτές λέξεις; Ἀσφαλῶς καί τά δυό εἶναι ἄξια προσοχῆς. Παιδαγωγεῖ ὁ Παῦλος τόν Μάρκο, γιά νά γίνει ἀκόμη περισσότερο κατάλληλος γιά τήν ὑψηλή ἀποστολή, ἀλλά καί βαθειά ταπείνωση δείχνει καί ὁ Μάρκος καί ἀποδεικνύεται «εὔχρηστος εἰς διακονίαν». Καί τό εὔχρηστον αὐτό στήν ἁγία καί ὑψηλή διακονία θά τό παρουσίασει ἀκόμη περισσότερο στή μετέπειτα ζωή του.
Β. Ὁ Θεοκίνητος συγγραφεύς.
Δέν γνωρίζουμε, ἄν ἔπειτα ἀπό τήν πρόσκληση τοῦ Ἀποστόλου τῶν ἐθνῶν νά μεταβεῖ ὁ Μάρκος στήν Ρώμη γιά νά τόν συνάντησει, ὁ τελευταῖος αὐτός ἔσπευσε νά βρεθεῖ κοντά στόν φυλακισμένο ἡρωικό ἀγωνιστή πού βρισκόταν πρός τό τέλος τῆς ζωῆς του. Οὔτε ἀκόμη ἄν, ὅταν πῆγε ἐκεῖ, βρῆκε ἐν ζωῇ τόν Ἀπόστολο. Ὑπάρχουν ὅμως σοβαρές ἱστορικές μαρτυρίες, σύμφωνα μέ τίς ὁποῖες ὁ Μάρκος βρισκόταν στή Ρώμη μαζί μέ τόν ἄλλο στύλο τῆς Ἐκκλησίας, τόν ἀπόστολο Πέτρο. Αὐτός, γράφοντας ἀπό τή Ρώμη τήν πρώτη Καθολική ἐπιστολή του πρός τίς Ἐκκλησίες, στέλνει ἀσπασμό στούς Χριστιανούς τῶν Ἐκκλησιῶν αὐτῶν καί ἀπό τόν Μάρκο. Καί τό σπουδαῖο εἶναι, ὅτι τόν Μάρκο τόν ἀποκαλεῖ υἱό του. «Ἀσπάζεται ὑμᾶς», γράφει,… «Μάρκος ὁ υἱός μου» (Α΄ Πέτρ. ε΄ 13). Πολύ χαρακτηριστικός ὁ τίτλος αὐτός, μέ τόν ὁποῖο ἐκδηλώνεται ὄχι μόνο ἡ πολλή ἀγάπη, μέ τήν ὁποία περιέβαλλε ὁ Πέτρος τόν Μάρκο, ἀλλά ὁ πρόθυμος συνεργός του ἀναγνωρίζεται καί κατά πνεῦμα υἱός του.
Δέν εἶναι ὅμως μόνο ὁ κατά πνεῦμα υἱός τοῦ Πέτρου ὁ Μάρκος, εἶναι καί ἑρμηνευτής του σύμφωνα μέ τήν ἀρχαιότατη ἱστορική μαρτυρία. Καί ἡ λέξη αὐτή σημαίνει, ὅτι ὁ Μάρκος, πού ἀξιώθηκε ἀπό τόν Θεό νά συγγράψει τό ἱερό Εὐαγγέλιο πού φέρει τό ὄνομά του, περιέλαβε σ’ αὐτό τίς σύντομες διδασκαλίες καί τά θαύματα τοῦ Κυρίου πού ἄκουσε ἀπό τό στόμα τοῦ Πέτρου, ὥστε, ὅπως ὀρθῶς παρατηρεῖται, τό «κατά Μάρκον» ἱερό Εὐαγγέλιο εἶναι τοῦ Πέτρου τό Εὐαγγέλιο, ἀφοῦ ἀπό ἐκεῖνον ὁ Μάρκος ἄκουσε τίς πληροφορίες γιά τόν Κύριο, τίς ὁποῖες καί κατέγραψε.
Δέν εἶναι εὐκόλο ἐδῶ νά δοθεῖ ἔστω καί συντομότατη περίληψη τοῦ περιεχομένου τοῦ ἱεροῦ αὐτοῦ δευτέρου κατά σειρά Εὐαγγελίου. Ἄς κάνη ὁ ἀναγνώστης τόν κόπο νά τό μελετήσει. Εἶναι ἄλλωστε τό μικρότερο σέ ἔκταση ἀπό ὅλα τά ἀλλά Εὐαγγέλια, καθώς ἐκτείνεται σέ 16 μόλις κεφάλαια καί καταλαμβάνει 60 περίπου σελίδες τῆς Καινῆς Διαθήκης. Αὐτό μόνο θά σημειώσουμε γιά τόν ἱερό καί θεόπνευστο συγγραφέα. Ὅτι δηλαδή ἀσχολεῖται κυρίως νά ἀποδείξη τή θεία καταγωγή τοῦ Κυρίου, ἐκθέτοντας πάρα πολλά θαύματα πού τέλεσε ὁ Κύριος καί δέν ἀσχολεῖται μέ τή γενεαλογία του καί τήν ἀναλυτική ἐκθέση τῆς διδασκαλίας Του. Μέ μία δύναμη ἐξαίρετη παρουσιάζει ἐνώπιόν μας τά θαυμαστά γεγονότα, ὅπως ἔγιναν, σάν νά ἦταν αὐτόπτης μάρτυράς τους. Στίς διηγήσεις του ἐμφανίζεται ζωντανός, περιγραφικός μέ πλῆθος λεπτομερειῶν καί περιστατικῶν, μέ τά ὁποῖα ἀναπαρίστανται ζωντανές οἱ περιγραφόμενες σκηνές. Στό μεγαλύτερο μέρος τοῦ Εὐαγγελίου του παρουσιάζεται ὁ Χριστός νά ἐνεργεῖ μέ τήν ὑπερφυσική δύναμη πού εἶχε μέσα του. Ὁ Ἰησοῦς τοῦ δευτέρου Εὐαγγελίου εἶναι ὁ Υἱός τοῦ Θεοῦ μέ δύναμη, καί ἐκδηλώνει καί ἐμφανίζει ἀνάμεσα στούς ἀνθρώπους μεγαλεῖο τῶν ὑπερφυσικῶν ἔργων καί θαυμάτων του. Στοιχεῖα τῆς φύσεως καθυποτάσσονται στήν δύναμή του, οἱ δαίμονες τρέμουν ἐνώπιόν Του καί φεύγουν ἔντρομοι καί κατησχυμμένοι στό πρόσταγμά του, πλήθη ἀσθενῶν θεραπεύονται μόνο μέ τό λόγο του. Δέος αἰσθάνεται ὁ πιστός, μελετώντας τίς ἱερές σελίδας του. Γενιές ἀμέτρητες Χριστιανῶν μελέτησαν τό ἅγιο κείμενο, ἀνυψώθηκαν πνευματικῶς ἀπό τή μελέτη του καί προστέθηκαν στούς πολίτες τῆς βασιλείας τοῦ Θεοῦ. Πόσο ὥραιο θά ἦταν νά τούς ἀκολουθήσομε καί μεῖς στήν ὡραία καί θριαμβευτική πορεία τους. Τήν πορεία, πού φώτισε ὡς φάρος τηλαυγής ὁ ἅγιος λόγος τοῦ Θεοῦ.
Τί ἀπέγινε ὁ ἅγιος Εὐαγγελιστής μετά τόν θάνατο τῶν πρωτοκορυφαίων; Ἡ Ἐκκλησιαστική παράδοση ἀναφέρει, ὅτι ὁ Μάρκος διέδωσε τό Εὐαγγέλιο τῆς σωτηρίας στήν Αἴγυπτο, τή Λιβύη, τήν Βαρβαρική καί τήν Πεντάπολη. Τέλος, ὅτι ἔγινε ὁ πρῶτος ἐπίσκοπος τῆς Ἀλεξάνδρειας, τῆς ὁποίας τόν λαό ποίμανε ἐπί εἴκοσι περίπου ἔτη, ἀφοῦ ἔδωσε τόν ἐαυτό του τέλειο τύπο καί ὑπόδειγμα ζωῆς ἁγίας καί ἀφωσιωμένης στόν Κύριο. Ἐκεῖ καί συνελήφθη ἀπό τούς ἐχθρούς της πίστεως, τούς ἐθνικούς καί εἰδωλολάτρες, καί καταδικάσθηκε σέ μαρτύρικο θάνατο. Διασώζει μάλιστα καί λεπτομερείες ἡ παράδοση, ὅσον ἀφορᾶ τό μαρτύριό του. Τόν ἔδεσαν μέ σχοινιά, ἀφοῦ τόν συνέλαβαν τήν ὥρα πού εὐαγγελιζόταν τόν Χριοτόν, καί τόν ἔσυραν στούς δρόμους τῆς Ἀλεξανδρείας. Τό ἅγιο σῶμα του τραυματίσθηκε ἀπό τά κτυπήματα στίς πέτρες καί ἔτσι ἔμεινε χωίς πνοή. Νεκρό τόν ἔρριξαν σ’ ἕνα τόπο, ἀπό ὅπου τόν περιμάζεψαν οἱ πιστοί καί τόν ἐνταφίασαν σέ γειτονικό χωρίο.
Ἐνετοί ἔμποροι μετέφεραν τά λείψανά του στή Βενετία, ὅπου ἱδρύθηκε πρός τιμή του πολύ μεγάλος καί ὡραῖος Ναός.
Τέτοιος ὑπῆρξε ὁ ἅγιος Ἀπόστολος καί Εὐαγγελιστής Μάρκος. Τή μαρτυρία πού ἔδωσε μέ τό λόγο του, τό κήρυγμά του, τό ἱερό Εὐαγγἐλιο πού ἀξιώθηκε νά συγγράψει, τήν ἐπισφράγισε μέ τή μαρτυρία τῆς ζωῆς του. Τήν πρόσφερε καί αὐτή εὐχαρίστως στόν Θεό. Καί ἡ διπλή αὐτή μαρτυρία ἐξασφάλισε στόν ἀγωνιστή ἄφθαρτη καί αἰωνία δόξα ὄχι μόνο στούς οὐρανούς, ἀλλά καί μεταξύ τῶν Χριστιανῶν κάθε ἐποχῆς.
Δέν ζητᾶ ἀπό μᾶς σήμερα ὁ Θεός θυσία τῆς ζωῆς μας. Ζητᾶ ὅμως θυσία τόσων ἄλλων μικροπραγμάτων καί συνηθειῶν, πού τόσον δυσκολευόμαστε νά τοῦ προσφέρουμε. Καί ὅμως εἶναι ἀνάγκη νά τίς προσφέρουμε. Τό ἀπαιτεῖ τό συμφέρον μας καί τό ἐπίγειο καί τό οὐράνιο. Τό ζητᾶ ὁ Θεός. Μήν τό ἀρνηθοῦμε. Δόξα ἀπερίγραπτη μᾶς περιμένει.
Ἀπό τό βιβλίο «Ἀπό τή Ζωή τῶν Ἁγίων»
Ἀρχιμ. Γεωργίου Δημοπούλου
