Ποιός δέν τόν γνωρίζει; Ποιός ἔχει μείνει ἀσυγκίνητος ἀπό τά μεγάλα του κατορθώματα; Καί ποιός δέν ἐνθουσιάζεται ἀπό τίς περίλαμπρες ἑορτές, πού γίνονται στόν μεγάλο ναό του στή Θεσσαλονίκη; Συναγερμός μεγάλος ὄχι μόνο τήν ἡμέρα τῆς ἑορτῆς του, ἀλλά κάθε ἑορτή. Πλήθη πυκνά σπεύδουν στόν περικαλλῆ ναό γιά νά ἀσπασθοῦν τήν εἰκόνα του, νά τιμήσουν τόν μεγάλο ἀθλητή τῆς πίστεως, νά ζητήσουν τή μεσιτεία του. Διότι πράγματι ὁ Δημήτριος ἀναδείχθηκε μεγάλος ἀθλητής τῆς πίστεως καί ἀξίως οἱ πιστοί τόν τιμοῦν. Ποίος ὅμως ἦταν ὁ Δημήτριος; Καί πῶς ἀναδείχθηκε ἀθλητής;
Ἡ εἰκόνα του συνήθως τόν παρουσιάζει ἔφιππο, ὁπλισμενο, καί μέ τό δόρυ του νά κτυπᾶ κάποιο γίγαντα. Καί ἔχουμε συνηθίσει νά βλέπουμε ἔφιππους τούς στρατηγούς καί τούς στρατηλάτες, ὅσους ἔλαμψαν καί διακρίθηκαν στά πεδία τῶν μαχῶν, καί ἔδειξαν ἀνδρεία ἐναντίον τῶν ἀντιπάλων τους καί στεφανώθηκαν μέ στεφάνια δάφνης. Ὁ Δημήτριος ὅμως εἶχε ἕναν ἄλλο ὁπλισμό, τόν ὁπλισμό τοῦ Πνεύματος, γιά τόν ὁποῖο μιλᾶ ἡ Ἁγία Γραφή καί μέ τόν ὁποῖο θέλει ὁ Κύριος νά εἶναι ὁπλισμενος κάθε πιστός του.
Μ’ αὐτό τόν ὁπλισμό — τή θερμή πίστη πρός τόν Θεό, τήν τελεία ὑποταγή στό θέλημά του τό ἅγιο καί τόν πόθο νά ἐργασθεῖ γιά νά γνωρίσουν πολλοί τή χριστιανική ἀλήθεια — ὁπλισμένος ὁ νέος στήν ἠλικία Δημήτριος, ἔβαλε σκοπό στή ζωή του νά συγκεντρώνει καί ἄλλους νέους κοντά του καί νά τούς μιλάει γιά τόν Χριστό.
Δέν τόν ἐμπόδιζε γιά νά ἐπιτελεῖ τό ἔργο του αὐτό οὔτε ἡ ἀριστοκρατική καταγωγή του, οὔτε τό ὑψηλό ἀξίωμά του, οὔτε οἱ κίνδυνοι, στούς ὁποίους καθημερινῶς ἐξέθετε τόν ἑαυτό του στή δύσκολη ἐκείνη ἐποχή πού ζοῦσε. Διότι αὐτοκράτορες τῆς Ρωμαϊκῆς Αὐτοκρατορίας στήν Ἀνατολή ἦταν ὁ σκληρός διώκτης τῶν Χριστιανῶν Διοκλητιανός καί ὁ Μαξιμιανός Γαλέριος, οἱ ὁποῖοι εἶχαν βάψει κάθε γωνία τῆς αὐτοκρατορίας του μέ ἄφθονο χριστιανικό αἷμα. Καί ὁ Δημήτριος ἔγινε πράγματι χειραγωγός πολλῶν νέων τῆς ἐποχῆς του στόν Χριστό καί σπουδαιότατο στέλεχος τῆς χριστιανικῆς πίστεως στήν Θεσσαλονίκη. Ἐργάσθηκε μέ παραδειγματική συνέπεια τό ἔργο του αὐτό καί δέν δίστασε νά προσφέρει ἀκόμη καί τόν ἑαυτό του θυσία στόν Χριστό γιά χάρη τῶν ὡραίων του ἰδανικῶν.
Ὁ Μαξιμιανός Γαλέριος βρισκόταν τόν καιρό ἐκεῖνο στή Θεσσαλονίκη. Μπορεῖ κανείς εὔκολα νά φαντασθεῖ, τί σήμαινε γιά τόν εἰδωλολατρικό ὄχλο τῆς ὡραίας πόλεως νά βρίσκεται ἀνάμεσά του ὁ Αὐτοκράτορας. Ἑορτές μεγάλες διοργανώθηκαν γιά χάρη του καί ἐκδηλώσεις ὑποταγῆς πολλές ἐκ μέρους τῶν εἰδωλολατρῶν. Ἱκανοποιημένος ὁ σκληρός Μαξιμιανός Γαλέριος ἀπό τίς ἐκδηλώσεις ἐκεῖνες τῆς ἀφοσιώσεως, δέν περίμενε ὅτι θά δοκίμαζε ἔκπληξη καί ὅτι ὁ αὐτοκρατορικός του ἐγωισμός θά πληγωνόταν τόσο βαθειά ἀπό τήν ἡρωίκη ἀντίσταση ἑνός νέου Χριστιανοῦ.
Πράγματι ὁδηγεῖται μπροστά του ὁ Δημήτριος, μέ τήν ἀπόφαση νά δώσει ἐνώπιον τοῦ αὐτοκράτορος τή μεγάλη μάχη. Χωρίς πολλές περιστροφές ὁ Μαξιμιανός Γαλέριος διατάζει τόν Δημήτριο νά λάβει μέρος σέ μία εἰδωλολατρική ἑορτή χάρη τῶν θεῶν, οἱ ὁποῖοι τόν βοήθησαν νά φέρει σέ πέρας μάχες σκληρές καί νά ἐπιβληθεῖ στούς ἐχθρούς του. Καί περίμενε ἀσφαλῶς χωρίς καμμία ἀντίρρηση νά ὑπακούσει ὁ Δημήτριος στήν προσταγή του. Ἐκεῖνος ὅμως ἀπαντᾶ σταθερά, ὅτι ἀρνεῖται νά ὑπακούσει στήν αὐτοκρατορική διαταγή. Εἶναι ἀδύνατον, τοῦ εἶπε, νά ὑπακούσω στήν ἐντολή σου. Στούς ψεύτικους θεούς, πού ὑποθάλπουν τήν ἁμαρτία καί διαλύουν τήν οἰκογένεια, ποτέ δέν θά προσφέρω τιμή. Ἀντίθετα, ὁ,τιδήποτε καί ἄν μοῦ συμβεῖ, θά μείνω πιστός μέχρι τέλους στόν Κύριό μου, τόν Ἰησοῦ Χριστό. Αὐτός εἶναι ὁ μόνος ἀληθινός Θεός καί αὐτόν θά λατρεύω, ὅσον θά μ’ ἀφήνει νά ζῶ.
Μέ ἕνα νεῦμα τοῦ αὐτοκράτορα ὁ πιστός καί τολμηρός νέος ὁδηγήθηκε σέ μιά ὑγρή φυλακή, ὅπου σύμφωνα μέ τήν ἐντολή του θά ἀφηνόταν νά πεθάνει ἀπό τήν πεῖνα καί τίς κακουχίες. Ἕνα φῶς, θεῖο καί οὐράνιο φῶς γέμισε τήν καρδία καί φώτισε τό πρόσωπο τοῦ ἀθλητοῦ, ἐνῶ ὁδηγοῦνταν στή σκοτεινή φυλακή. Ἀλλά δέν ἐπρόκειτο νά πεθάνει ἀπό θάνατο φυσικό. Ὁ Θεός τοῦ ἑτοιμάζει στεφάνι λαμπρότερο καί ὡραιότερο.
Τί δηλαδή συνέβη; Τό εὐρύχωρο στάδιο τῆς Θεσσαλονίκης εἶναι γεμάτο ἀπό εἰδωλολατρικό ὄχλο. Διεξάγονται ἀγῶνες γιά χάρη τοῦ αὐτοκράτορος. Τούς τιμᾶ καί ὁ ἴδιος μέ τήν παρουσία του. Ὁ ὄχλος ἔξαλλος ἀπό ἱκανοποίηση γιά τήν παρουσία του ἐκδηλώνει τή χαρά του μέ κάθε τρόπο. Ξαφνικά ἡ ἀτμόσφαιρα τοῦ σταδίου ἔπειτα ἀπό μερικά ἀγωνίσματα ἀλλάζει. Ἄλλου εἴδους ἀγώνας πρόκειται νά γίνει τώρα. Ὄχι μονομαχία ἀθλητῶν. Ἀλλά μονομαχία ἰδεῶν. Ἦταν δυνατόν ὁ Χριστιανισμός νά μείνει χωρίς νά προκληθεῖ; Ἀλλά καί προκαλούμενος μποροῦσε νά ἀρνηθεῖ τή μάχη;
Δέν εἶναι ἄγνωστο τό ἐπεισόδιο. Ὁ γιγαντόσωμος καί ἀνίκητος Λυαῖος προκαλεῖ τόν Χριστιανό Νέστορα. Δέν νομίζετε, ὅτι κάτω ἀπό τόν ὄγκο τοῦ Λυαίου κρυβόταν ὁ ὄγκος τῆς εἰδωλολατρίας; Ὄγκος ὅμως πού κάτω ἀπό τά συνεχῆ κτυπήματα τῆς πίστεως ἐπρόκειτο νά διαλυθεῖ. Ποιός θά τολμοῦσε, ἀνθρώπινα σκεπτόμενος, νά ἀντιμετώπισει τόν γίγαντα; Καί ὅμως ἡ πίστις αὐτά δέν τά λογαριάζει. Ἡ πίστις στήνει τρόπαια ἐκεῖ πού οἱ ἀνθρώπινοι ὑπολογισμοί βλέπουν φρούρια ἀκατάβλητα. Ποιός θά μπορέσει νά μετρήσει τήν πίστη τοῦ νεαροῦ ἀθλητοῦ, τοῦ μαθητοῦ τοῦ Δημητρίου, τοῦ Νέστορος, ὅταν ἐκεῖνος βγαίνει ἀπό τό στάδιο καί τρέχει πρός τή φυλακή τοῦ διδασκάλου; Καί ὅταν ἐκεῖνος γονατιστός προσεύχεται καί ἐπικαλεῖται τήν βοήθεια τοῦ Δυνατοῦ πάνω στόν μαθητή, ἡ πίστη καί τῶν δυό ποτισμένη ἀπό τή θερμή προσευχή γιγαντώνεται. Τί τό παράδοξο ἐάν ὅλα τά ἀλλά ἐξελίχθηκαν σύμφωνα μέ τή δύναμή της;
Τί λόγος ὑπάρχει νά μιλοῦμε γιά τά γνωστά; Ἔκπληκτος ὁ ὄχλος βλέπει τόν νεαρό ἀθλητή νά βρίσκεται ἀντιμέτωπος τοῦ γίγαντα. Αἰσθήματα μᾶλλον οἴκτου καί συμπάθειας κινεῖ. Ἄλλ’ ὅταν ἐκεῖνος ὁπλισμένος μέ τήν πίστη ὁρμᾶ ἐναντίον τοῦ γίγαντα καί τόν νικᾶ, τά αἰσθήματα τῆς συμπαθείας μετατρέπονται σέ ὀργή καί ἀγανάκτηση καί ἐκδίκηση φοβερή. Τί σημασία ὅμως ἔχει αὐτό; Ἡ νίκη κερδήθηκε. Νίκη τόσο λαμπρή. Ἄς διαπεράσει ἡ λόγχη τοῦ δημίου τό ἁγνό σῶμα τοῦ μάρτυρος. Ἡ ἁγία του ψυχή πετᾶ στούς οὐρανούς στόν στεφανοδότη. Τό ὄνομα του ποτέ δέν θά λησμονηθεῖ ἀπό τούς Χριστιανούς. Εἶναι νικητής.
Ἀλλά τί λέξεις ἦταν ἐκεῖνες, μέ τίς ὁποῖες ἐπιτέθηκε κατά τοῦ Λυαίου; «Ὁ Θεός Δημητρίου, βοήθει μοι», εἶπε. Ὥστε αὐτός, λοιπόν, εἶναι ὁ μεγάλος ἔνοχος; Αὐτός, ποῦ τόλμησε νά ἀντιταχθεῖ στόν αὐτοκράτορα; Ἐκεῖ, λοιπόν, πῆγε τρέχοντας ὁ ἀθλητής; Θάνατος στό Δημήτριο, ἀκούσθηκε ἀπό χιλιάδες στόματα εἰδωλολατρῶν καί ἀντήχησε ἡ φωνή στό μεγάλο στάδιο.
Ἔπειτα ἀπό λίγο ἡ σκηνή στή φυλακή. Λογχοφόροι δήμιοι μπήγουν τίς λόγχες τους στό σῶμα τοῦ ἁγίου, τρυποῦν καί τήν πλευρά καί ἐνῶ τό αἷμα βάφει τό χῶμα τῆς φυλακῆς, ἡ πιστή καί ἁγία ψυχή του πετᾶ στούς οὐρανούς. Πηγαίνει κοντά στόν Κύριο, πού τόσο ἀγάπησε.
Τά ἅγια λείψανα καί τῶν δυό ἀθλητῶν τά συνέλεξαν εὐλαβικά χέρια Χριστιανῶν καί τά ἐνταφίασαν. Ἀργότερα ναός λαμπρός κτίσθηκε πάνω στόν τάφο, ἀπό τόν ὁποῖο ἀνέβλυζε μύρο θεραπευτικό τῶν ἀσθενειῶν. Αἰῶνες πέρασαν ἀπό τότε. Ὁ Δημήτριος παραμένει στίς καρδιές ὅλων τῶν πιστῶν τό πρότυπο τοῦ γενναίου ἀγωνιστοῦ. Αὐτόν ἔχουν πρότυπο οἱ νέοι, ἰδιαιτέρως τῆς Θεσσαλονίκης, στόν χριστιανικό τους ἀγώνα. Αὐτός εἶναι ὁ προστάτης τῆς ὡραίας πόλεως. Τήν ἡμέρα τῆς ἑορτῆς του ἡ Θεσσαλονίκη ἐλευθερώθηκε ἀπό τό ξενικό ζυγό. Ἥρωας ἐκεῖνος τῆς πίστεως, βοηθᾶ μέ τίς προσευχές του τούς ἀγωνιζόμενους τούς ὡραίους καί εὐγενεῖς ἀγῶνες γιά τήν ἐπικράτηση τῶν ὑψηλῶν ἰδανικῶν. Σ’ ὅλες τίς δύσκολες ὧρες ἄς τόν ἐπικαλοῦνται οἱ πιστοί μέ τήν τόσο ὡραία προσευχή, πού ἀκούγεται στήν Ἐκκλησία μας τήν ἡμέρα τῆς ἑορτῆς του:
«Δεῦρο, μάρτυς Χριστοῦ πρός ἡμᾶς, σοῦ δεομένους συμπαθοῦς ἐπισκέψεως, καί ρῦσαι κεκακωμένους τυραννικαῖς ἀπειλαῖς καί δεινῇ μανίᾳ τῆς αἱρέσεως».
Ἀπό τό βιβλίο «Ἀπό τή Ζωή τῶν Ἁγίων»
Ἀρχιμ. Γεωργίου Δημοπούλου