Ἀπόστολος Κυριακῆς 18 Ἰουνίου 2017 (Ρωμ. β΄ 10-16)
a δελφοί, δόξα καὶ τιμὴ καὶ εἰρήνη παντὶ τῷ ἐργαζομένῳ τὸ ἀγαθόν, ᾿Ιουδαίῳ τε πρῶτον καὶ Ἕλληνι· οὐ γὰρ ἔστι προσωποληψία παρὰ τῷ Θεῷ. ὅσοι γὰρ ἀνόμως ἥμαρτον, ἀνόμως καὶ ἀπολοῦνται· καὶ ὅσοι ἐν νόμῳ ἥμαρτον, διὰ νόμου κριθήσονται. οὐ γὰρ οἱ ἀκροαταὶ τοῦ νόμου δίκαιοι παρὰ τῷ Θεῷ, ἀλλ᾿ οἱ ποιηταὶ τοῦ νόμου δικαιωθήσονται. ὅταν γὰρ ἔθνη τὰ μὴ νόμον ἔχοντα φύσει τὰ τοῦ νόμου ποιῇ, οὗτοι νόμον μὴ ἔχοντες ἑαυτοῖς εἰσι νόμος, οἵτινες ἐνδείκνυνται τὸ ἔργον τοῦ νόμου γραπτὸν ἐν ταῖς καρδίαις αὐτῶν, συμμαρτυρούσης αὐτῶν τῆς συνειδήσεως καὶ μεταξὺ ἀλλήλων τῶν λογισμῶν κατηγορούντων ἢ καὶ ἀπολογουμένων — ἐν ἡμέρᾳ ὅτε κρινεῖ ὁ Θεὸς τὰ κρυπτὰ τῶν ἀνθρώπων κατὰ τὸ εὐαγγέλιόν μου διὰ ᾿Ιησοῦ Χριστοῦ.
«Ἐνδείκνυνται τὸ ἔργον τοῦ νόμου γραπτὸν ἐν ταῖς καρδίαις αὐτῶν, συμμαρτυρούσης αὐτῶν τῆς συνειδήσεως»
Δὲν ὑπάρχει ἄνθρωπος ποὺ νὰ μὴ γνωρίζει ποιὸ εἶναι τὸ καλὸ καὶ τὸ κακό. Ἀκόμη καὶ οἱ εἰδωλολάτρες, ὅπως μᾶς βεβαιώνει ὁ ἀπόστολος Παῦλος στὸ σημερινὸ Ἀποστολικὸ ἀνάγνωσμα, «ἐνδείκνυνται τὸ ἔργον τοῦ νόμου γραπτὸν ἐν ταῖς καρδίαις αὐτῶν, συμμαρτυρούσης αὐτῶν τῆς συνειδήσεως»· δηλαδὴ ἔχουν στὶς καρδιές τους γραμμένο τὸ νόμο ποὺ τοὺς διαφωτίζει νὰ διακρίνουν τὸ καλὸ ἀπὸ τὸ κακό. Ὁ νόμος αὐτὸς εἶναι ἡ συνείδηση ποὺ δίνει μαρτυρία γιὰ τὸ ἂν εἶναι σωστὴ κάθε πράξη τους.
Μᾶς δίνεται λοιπὸν ἡ ἀφορμὴ σήμερα νὰ δοῦμε τί εἶναι ἡ συνείδηση καὶ πῶς μποροῦμε νὰ τὴν καλλιεργοῦμε, ὥστε νὰ μᾶς καθοδηγεῖ σωστά.
1. Συνείδηση, ἡ φωνὴ τοῦ Θεοῦ
Συνείδηση ὀνομάζεται ἡ ἔμφυτη δυνατότητα τοῦ ἀνθρώπου νὰ διακρίνει τὸ καλὸ ἀπὸ τὸ κακὸ καὶ νὰ ἐνεργεῖ μὲ βάση ἠθικοὺς κανόνες. Στὴν πραγματικότητα ἡ συνείδηση εἶναι ἡ φωνὴ τοῦ Θεοῦ μέσα μας. Αὐτὴ μᾶς ὑποδεικνύει τί πρέπει νὰ κάνουμε καὶ τί νὰ ἀποφύγουμε, αὐτὴ ἐπίσης ἐπιδοκιμάζει ἢ ἀποδοκιμάζει κάθε σκέψη, ἐπιθυμία ἢ πράξη μας.
Ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος μᾶς πληροφορεῖ ὅτι ἀπὸ τὴν ἀρχή, ὅταν ὁ Θεὸς δημιούργησε τὸν ἄνθρωπο, «νόμον αὐτῷ φυσικὸν ἐγκατέθηκε… καὶ αὐτοδίδακτον ἐποίησε τὴν γνῶσιν τῶν καλῶν καὶ τῶν οὐ τοιούτων» (PG 49, 131). Δηλαδὴ φύτεψε ὁ Πλάστης μας Κύριος μέσα στὴν ψυχὴ τοῦ ἀνθρώπου ὡς νόμο φυσικὸ τὴ συνείδηση, κι ἔτσι ἀπὸ μόνος του πλέον ὁ ἄνθρωπος γνωρίζει νὰ ξεχωρίζει τὸ καλὸ ἀπὸ τὸ κακό.
Μ’ αὐτὴ τὴ συνείδηση συμμορφώθηκαν οἱ δίκαιοι ἄνθρωποι, ὅπως π.χ. ὁ Ἀβραάμ, ὁ Ἰσαάκ, ὁ Ἰακώβ, ποὺ ἔζησαν πρὶν ἀπὸ τὸ γραπτὸ νόμο καὶ εὐαρέστησαν στὸν Θεό. Ἐπειδὴ ὅμως μὲ τὴν προοδευτικὴ ἐξάπλωση τῆς ἁμαρτίας ἡ φωνὴ τῆς συνειδήσεως διαρκῶς ἐξασθενοῦσε, «ἐδεήθημεν τοῦ γραπτοῦ νόμου, ἐδεήθημεν τῶν ἁγίων προφητῶν, ἐδεήθημεν αὐτῆς τῆς ἐπιδημίας τοῦ Δεσπότου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ εἰς τὸ ἀνακαλύψαι καὶ ἀνεγεῖραι αὐτήν» (ἀββᾶς Δωρόθεος). Χρειαστήκαμε δηλαδὴ τὸν γραπτὸ νόμο ποὺ παρέδωσε ὁ Θεὸς στὸν Μωυσῆ. Χρειαστήκαμε ἀκόμη τὸ ἀφυπνιστικὸ κήρυγμα τῶν Προφητῶν καὶ τέλος τὴν ἐνανθρώπηση τοῦ ἴδιου τοῦ Δεσπότου Χριστοῦ γιὰ νὰ ξαναφέρει τὴ συνείδηση στὸ φῶς καὶ νὰ τὴν ἀναστήσει.
Ὅλοι οἱ ἄνθρωποι ἔχουμε συνείδηση. Λειτουργεῖ ὅμως σωστά; Διότι μπορεῖ κάποιος νὰ ὑποστηρίζει ὅτι τάχα δὲν τὸν ἐλέγχει ἡ συνείδησή του, ἐνῶ διαπράττει σοβαρὰ παραπτώματα. Τότε θὰ λέγαμε ὅτι συμβαίνει κάτι παρόμοιο μὲ τὰ μάτια. Ὅταν πάσχει κάποιος ἀπὸ μυωπία ἢ κάποια ἄλλη σχετικὴ πάθηση, βλέπει θαμπὰ καὶ δὲν μπορεῖ νὰ διακρίνει ὀρθὰ τὰ πράγματα. Κι ὅσο σοβαρότερη εἶναι ἡ ἀσθένειά του, τόσο πιὸ ἐπικίνδυνο εἶναι νὰ ἐμπιστεύεται τὴν ὅρασή του. Ἔτσι καὶ ἡ συνείδηση πρέπει νὰ εἶναι ὑγιὴς γιὰ νὰ καθοδηγεῖ μὲ ἀσφάλεια τὸν ἄνθρωπο. Πῶς ὅμως μποροῦμε νὰ καλλιεργοῦμε τὴ συνείδησή μας, ὥστε νὰ λειτουργεῖ σωστά;
2. Ἡ καλλιέργεια τῆς συνειδήσεως
Τὸ πρῶτο καὶ πολὺ σημαντικὸ γιὰ τὴν καλλιέργεια τῆς συνειδήσεως εἶναι νὰ μελετοῦμε τὴν Ἁγία Γραφὴ καὶ τὴ διδασκαλία τῶν ἁγίων Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας μας. Μὲ τὸν τρόπο αὐτὸ ἡ συνείδησή μας φωτίζεται γιὰ τὸ ποιὸ εἶναι τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ καὶ τί ἀποτελεῖ παράβαση τοῦ Νόμου του.
Ἐπίσης στὴν καλλιέργεια τῆς συνειδήσεως πολὺ βοηθεῖ ἡ τακτικὴ αὐτοκριτικὴ καὶ ἡ μετάνοια. Λέει ὁ ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης: «Καθὼς τὰ πηγάδια ὅσο σκάβονται, τόσο καθαρότερο καὶ γλυκύτερο νερὸ βγάζουν, ἔτσι κι ἡ συνείδηση, ὅσο περισσότερο ἐξετάζεται καὶ ξεχώνεται ἀπὸ τὰ πάθη ποὺ εἶναι σκεπασμένη, τόσο καλύτερα μᾶς διδάσκει τί πρέπει νὰ κάνουμε». Ἂς ἐξετάζουμε λοιπὸν συστηματικὰ τὸν ἑαυτὸ μας κι ἂς καταφεύγουμε μὲ μετάνοια καὶ συντριβὴ στὸ Μυστήριο τῆς ἱερᾶς Ἐξομολογήσεως, ὅπου λαμβάνουμε ὄχι μόνο τὴν ἄφεση τῶν ἁμαρτιῶν, ἀλλὰ καὶ κατάλληλες συμβουλές ἀπὸ τὸν ἱερέα – Πνευματικό, ὁ ὁποῖος κατ’ ἐξοχὴν μᾶς βοηθεῖ νὰ διακρίνουμε τὶ εἶναι σωστὸ καὶ ὠφέλιμο γιὰ τὴ ζωή μας.
Καὶ κάτι τελευταῖο: Ἂς ἀγωνιζόμαστε ὥστε νὰ μὴν παραβαίνουμε τὶς ὑποδείξεις τῆς συνειδήσεώς μας, ἀκόμη καὶ σ’ αὐτὰ ποὺ θεωροῦμε μικρὰ κι ἀσήμαντα. Γιατί, ὅπως λέει ὁ ἀββᾶς Δωρόθεος, ἀπὸ τὰ μικρὰ αὐτὰ καὶ ἀσήμαντα φτάνουμε νὰ καταφρονοῦμε καὶ τὰ μεγάλα.
❁ ❁ ❁
Ἡ συνείδηση! Ἡ φωνὴ τοῦ Θεοῦ ποὺ ἀντηχεῖ στὰ βάθη τῆς καρδιᾶς μας. Ἂς καθαρίζουμε τὸ ἐσωτερικό μας γιὰ νὰ ἀκοῦμε κρυστάλλινη τὴ φωνή της, κι ἂς ἀγωνιζόμαστε νὰ συμμορφώνουμε τὴ ζωή μας πρὸς τὶς ὑποδείξεις της. Νὰ ζητοῦμε δὲ καὶ τὴ Χάρη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος διὰ τῶν ἱερῶν Μυστηρίων τῆς Ἐκκλησίας μας, ὥστε ἡ συνείδησή μας νὰ φωτίζεται καὶ νὰ ἁγιάζεται, γιὰ νὰ μᾶς καθοδηγεῖ ὀρθὰ στὸ δρόμο τῆς σωτηρίας.
