Ὁ Ἀντώνης εἶναι κάτι παραπάνω ἀπὸ συνηθισμένος ἔφηβος. Μοναχογιὸς καὶ μεγαλωμένος μὲ ὅλες τὶς ἀνέσεις, ἔμαθε νὰ ζεῖ μὲ διαρκεῖς ἀπαιτήσεις καὶ διεκδικήσεις. Ὁ ἐκρηκτικὸς χαρακτήρας του συχνὰ γίνεται ἀφορμὴ γιὰ συγκρούσεις μὲ τὸν περίγυρό του, ἰδιαίτερα στὸ Γυμνάσιο, τόσο μὲ τοὺς συμμαθητὲς ὅσο καὶ μὲ τοὺς καθηγητές του. Ὡστόσο εἶναι ἀφοπλιστικὰ εἰλικρινὴς καὶ χαίρεσαι νὰ συζητᾶς μαζί του.
Μιὰ μέρα πλησίασε τὸν θεολόγο τῆς τάξης του:
–Κύριε, θέλω νὰ συζητήσουμε. Ὄχι γιὰ τὸ μάθημα. Νὰ κουβεντιάσουμε προσωπικά. Ἔχω ἀνάγκη τὴ συμβουλή σας.
Ξαφνιάστηκε ὁ καθηγητής, ἀλλὰ δὲν τὸ ἔδειξε. Συνήθως ἀπὸ τὸν Ἀντώνη δεχόταν εἴτε ἀντιρρήσεις εἴτε παράπονα γιὰ ἄλλα παιδιά. Ἆραγε τώρα τί ἤθελε νὰ τοῦ πεῖ;…
–Δὲν πάει ἄλλο, κύριε. Θέλω νὰ μὲ βοηθήσετε νὰ βάλω ὅρια στὸν ἑαυτό μου.
–Γιατί τὸ λὲς αὐτό, Ἀντώνη; Ὅλοι κινούμαστε μέσα σὲ κάποια ὅρια. Γιὰ παράδειγμα, τὸ σχολεῖο ἔχει κανόνες. Ἀλλὰ καὶ ἡ οἰκογένεια ἐπίσης. Ἂν θέλεις ὅρια, τὸ καλύτερο εἶναι νὰ συζητήσεις μὲ τοὺς γονεῖς σου καὶ νὰ καθορίσετε μαζὶ τὰ ὅρια στὰ ὁποῖα θὰ κινεῖσαι.
Ὁ Ἀντώνης πετάχτηκε σὰν νὰ τὸν κτύπησε ἠλεκτρικὸ ρεῦμα.
–Αὐτὸ δὲν γίνεται! φώναξε κι ἀμέσως ἐξήγησε: Οἱ γονεῖς μου ποτὲ δὲν πρόκειται νὰ μοῦ βάλουν ὅρια. Αὐτὸ εἶναι τὸ πρόβλημα. Κάνουν τὰ πάντα γιὰ νὰ μὴ μοῦ χαλάσουν χατίρι. Ἂν θελήσω κάτι νὰ ἀγοράσω, ἀμέσως θὰ τὸ ἔχω. Ἂν τοὺς ζητήσω νὰ πάω αὔριο στὸ Ντουμπάι, θὰ πάω. Ἀκόμη κι ἂν τοὺς ζητήσω νὰ ἀνεβῶ σ’ ἕναν οὐρανοξύστη καὶ νὰ πέσω, θὰ μοῦ ποῦν: «Αὐτὸ ποὺ ζητᾶς δὲν εἶναι πολὺ εὔκολο. Εἶναι καὶ ἐπικίνδυνο ἴσως, ἀλλὰ ἀφοῦ θέλεις, μποροῦμε νὰ τὸ κάνουμε προετοιμάζοντας τὸν χῶρο ὅπου θὰ πέσεις γιὰ νὰ μὴν κτυπήσεις». Δὲν εἶναι παράλογο;… Δὲν μπορῶ νὰ ζήσω ἔτσι! Αἰσθάνομαι ἀνασφαλής. Εἶμαι μόλις 15 χρονῶν. Ἐγὼ μπορεῖ νὰ θέλω ὁτιδήποτε. Κάποιος δὲν πρέπει νὰ μὲ σταματήσει;… Μήπως μπορεῖτε ἐσεῖς νὰ μὲ βοηθήσετε;… Θέλω ὅρια!
Ὁ θεολόγος ἔμεινε ἄφωνος. Ποτὲ δὲν περίμενε ἀπὸ ἕναν ἐπαναστάτη ἔφηβο νὰ ἀκούσει μία τόσο ὥριμη κριτικὴ ἐπισήμανση γιὰ τὴν ἀγωγὴ τῶν νέων.
***
Εἶναι ἀλήθεια ὅτι σὲ παλαιότερες ἐποχὲς τὸ πρόβλημα ἐντοπιζόταν ἀκριβῶς στὴν ἀντίθετη κατεύθυνση. Ἡ ὑπερβολικὴ αὐστηρότητα καὶ ἡ ἄκαμπτη ἐπιβολὴ πειθαρχίας στοὺς νέους προκαλοῦσε δικαιολογημένα τὴν ἀντίδρασή τους. Τώρα ὅμως, μὲ τὴ φιλοσοφία «ἀφῆστε τὰ παιδιὰ νὰ ἐκφραστοῦν ἐλεύθερα – δῶστε τους ὅ,τι ἐπιθυμοῦν», φτάσαμε στὸ ἄλλο ἄκρο. Καὶ ἤδη τὰ ἴδια τὰ παιδιὰ μᾶς ἀνακαλοῦν στὴν τάξη καὶ μᾶς ζητοῦν νὰ τοὺς θέσουμε ὅρια!
Ἡ ψυχολογία διδάσκει ὅτι οἱ ἔφηβοι, ἂν καὶ ἀναπτύσσουν κριτικὴ σκέψη καὶ διεκδικοῦν τὴν ἀνεξαρτησία τους, στὴν πραγματικότητα δὲν διαθέτουν τὴν ὡριμότητα οὔτε τὴν πείρα γιὰ νὰ ζήσουν αὐτόνομα. Χρειάζονται καθοδήγηση κι ἕνα πλαίσιο καλὰ κατανοητοῦ νόμου καὶ πειθαρχίας. Χωρὶς αὐτὸ νιώθουν ἀνασφάλεια καὶ δὲν μποροῦν νὰ ἀπολαύσουν τὴν ἄνεση καὶ τὴν ἐλευθερία ποὺ τοὺς προσφέρεται. Ἡ ψυχή τους ἀγωνιᾶ καὶ προχωροῦν σὰν νὰ ἔχουν χάσει τὸν δρόμο.
Ἡ ψυχὴ τοῦ παιδιοῦ, λέει ὁ ἔμπειρος παιδαγωγὸς καὶ καταξιωμένος διδάσκαλος ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος, μοιάζει μὲ πόλη ἡ ὁποία ἔχει μάλιστα ξένους καὶ ἄπειρους πολίτες ποὺ εὔκολα θὰ δεχθοῦν τοὺς νόμους ποὺ θὰ θεσπίσεις. «Τίθει τοίνυν νόμους καὶ πρόσεχε ἀκριβῶς· ὑπὲρ γὰρ τῆς οἰκουμένης ἡμῖν ἡ νομοθεσία καὶ πόλιν κτίζομεν σήμερον»· ὅρισε λοιπὸν νόμους στὴν πόλη αὐτὴ καὶ πρόσεχε νὰ τηροῦνται μὲ ἀκρίβεια, διότι ἡ νομοθεσία μας εἶναι γιὰ τὴν οἰκουμένη· γιὰ τὸ μέλλον τοῦ κόσμου (ΕΠΕ 30, 646).
Εἶναι σημαντικὸ νὰ μάθουμε στὰ παιδιὰ ὅτι ἡ ἐλευθερία ποὺ ὁδηγεῖ σὲ εὐτυχισμένη ζωὴ εἶναι δυνατὴ μόνο ὅταν ἔχουμε ὅρια καὶ γιὰ τὸν ἑαυτό μας καὶ γιὰ τοὺς ἄλλους. Ὅπως γιὰ νὰ κυκλοφορήσουν τὰ αὐτοκίνητα στοὺς δρόμους μὲ ἀσφάλεια εἶναι ἀπαραίτητο οἱ ὁδηγοὶ νὰ συμμορφώνονται μὲ τὸν Κώδικα Ὁδικῆς Κυκλοφορίας, ἔτσι καὶ οἱ ἄνθρωποι, γιὰ νὰ ζοῦν ἁρμονικά, ἔχουν ἀνάγκη ἀπὸ νόμους. Γιὰ παράδειγμα, ὁ νέος χρειάζεται ὅρια στὴ διασκέδασή του· ἂν ξενυχτᾶ μέχρι τὶς πρωινὲς ὧρες, ἀντὶ νὰ ξεκουράζεται, θὰ ἐξαντλεῖται.
Καὶ φυσικὰ ἡ πιὸ κατάλληλη ἡλικία γιὰ νὰ τεθοῦν οἱ κανόνες αὐτοὶ εἶναι ἡ παιδικὴ ἡλικία. Λέει πάλι ὁ ἱερὸς Χρυσόστομος: «Ἄγριον ἡ νεότης», δύσκολη ἡλικία ἡ νεότητα· ἄν, λοιπόν, ἀπὸ νωρὶς καὶ ἀπὸ τὴ μικρὴ ἡλικία «ὅρους αὐτῇ πήξωμεν καλούς, οὐ δεησόμεθα πολλῶν μετὰ ταῦτα πόνων». Ἂν δηλαδὴ θέσουμε σωστὰ ὅρια, δὲν θὰ κοπιάσουμε πολὺ μετὰ ἀπὸ αὐτά, διότι θὰ ἔχουν συνηθίσει οἱ νέοι στὴν πειθαρχία (ΕΠΕ 23, 266).
Ποιὸς ὅμως μπορεῖ νὰ ρυθμίσει τὰ ὅρια αὐτὰ ὥστε νὰ εἶναι κατάλληλα γιὰ τὴ σωστὴ ἀνατροφὴ τῶν παιδιῶν;… Δὲν ὑπάρχει καλύτερος ὁδηγὸς ἀπὸ τὴν ἀλάνθαστη πυξίδα, τὸ Νόμο τοῦ Θεοῦ. Μόνο ὁ πάνσοφος καὶ φιλάνθρωπος Θεὸς μπορεῖ νὰ φωτίσει τὴν καρδιά μας καὶ νὰ μᾶς κατευθύνει σωστὰ στὴν πορεία τῆς ζωῆς μας. Αὐτὸ καλούμαστε νὰ ἐμπνεύσουμε καὶ στὰ παιδιά μας.
Ἂς μὴ διστάζουμε λοιπὸν νὰ θέτουμε σωστὰ καὶ κατανοητὰ ὅρια γιὰ τὰ παιδιά. Αὐτὸ θὰ τὰ βοηθήσει νὰ γίνουν ὑπεύθυνα καὶ θὰ τοὺς ἀνοίξει τὸν δρόμο γιὰ τὴν ἀληθινὴ ἐλευθερία καὶ χαρά.
Περιοδικό “Ὁ Σωτήρ”, τ. 2157 (15 Ἰουνίου 2017)
