Εὐαγγελικὸ Ἀνάγνωσμα Κυριακῆς 16 Ἰουλίου 2017, τῶν Ἁγίων Πατέρων τῆς Δ΄ Οἰκουμ. Συνόδου (Ματθ. ε΄ 14-19)
Εἶπεν ὁ Κύριος τοῖς ἑαυτοῦ μαθηταῖς· Ὑμεῖς ἐστε τὸ φῶς τοῦ κόσμου. οὐ δύναται πόλις κρυβῆναι ἐπάνω ὄρους κειμένη· οὐδὲ καίουσι λύχνον καὶ τιθέασιν αὐτὸν ὑπὸ τὸν μόδιον, ἀλλ᾿ ἐπὶ τὴν λυχνίαν, καὶ λάμπει πᾶσι τοῖς ἐν τῇ οἰκίᾳ. οὕτω λαμψάτω τὸ φῶς ὑμῶν ἔμπροσθεν τῶν ἀνθρώπων, ὅπως ἴδωσιν ὑμῶν τὰ καλὰ ἔργα καὶ δοξάσωσι τὸν πατέρα ὑμῶν τὸν ἐν τοῖς οὐρανοῖς. Μὴ νομίσητε ὅτι ἦλθον καταλῦσαι τὸν νόμον ἢ τοὺς προφήτας· οὐκ ἦλθον καταλῦσαι, ἀλλὰ πληρῶσαι. ἀμὴν γὰρ λέγω ὑμῖν, ἕως ἂν παρέλθῃ ὁ οὐρανὸς καὶ ἡ γῆ, ἰῶτα ἓν ἢ μία κεραία οὐ μὴ παρέλθῃ ἀπὸ τοῦ νόμου ἕως ἂν πάντα γένηται. ὃς ἐὰν οὖν λύσῃ μίαν τῶν ἐντολῶν τούτων τῶν ἐλαχίστων καὶ διδάξῃ οὕτω τοὺς ἀνθρώπους, ἐλάχιστος κληθήσεται ἐν τῇ βασιλείᾳ τῶν οὐρανῶν· ὃς δ᾿ ἂν ποιήσῃ καὶ διδάξῃ, οὗτος μέγας κληθήσεται ἐν τῇ βασιλείᾳ τῶν οὐρανῶν.
«Ὑμεῖς ἐστε τὸ φῶς τοῦ κόσμου»
Σήμερα εἶναι μιὰ ξεχωριστὴ Κυριακή. Ἐκτὸς ἀπὸ τὴν Ἀνάσταση γιορτάζουμε καὶ τὴν Δ´ Οἰκουμενικὴ Σύνοδο, ἡ ὁποία συνεκλήθη τὸ 451 μ.Χ. στὴ Χαλκηδόνα, προάστιο τῆς Κωνσταντινουπόλεως. Ἡ Ἐκκλησία ἔχει ὁρίσει, ὅποια ἡμέρα εἶναι Κυριακὴ μέσα στὸ ἑπταήμερο 13-19 Ἰουλίου, νὰ γιορτάζουμε αὐτὴ τὴ Σύνοδο. Τὰ ἀναγνώσματα ποὺ ἀκούσαμε σήμερα εἶναι ἀφιερωμένα στὴ μνήμη τῶν ἁγίων Πατέρων, μελῶν τῆς Συνόδου. Ἐμεῖς θὰ σταθοῦμε μόνο στὸ ἑξῆς χωρίο τῆς εὐαγγελικῆς περικοπῆς: «Ὑμεῖς ἐστε τὸ φῶς τοῦ κόσμου». Ἐσεῖς οἱ μαθητές μου, εἶπε ὁ Κύριος, εἶστε τὸ φῶς τοῦ κόσμου. Θὰ δοῦμε τί σημαίνει αὐτὸς ὁ λόγος καὶ πῶς ἐφαρμόζεται στοὺς σήμερα τιμώμενους ἁγίους Πατέρες.
1. Οἱ Χριστιανοὶ ἀκτινοβολοῦν τὸν Χριστὸ
Οἱ Χριστιανοὶ εἶναι τὸ φῶς τοῦ κόσμου, δηλαδὴ ἔχουν ἀποστολὴ νὰ φωτίζουν τὸν κόσμο, τοὺς συνανθρώπους τους· νὰ τοὺς φωτίζουν πνευματικὰ μὲ τὰ λόγια τους καὶ μὲ τὴν ἁγία ζωή τους. Ὁ Κύριος ὅμως λέει ὅτι οἱ πιστοὶ δὲν εἶναι κάποια ἀπὸ τὰ φῶτα τοῦ κόσμου ἀλλὰ «τὸ φῶς τοῦ κόσμου» – μὲ ἄρθρο καὶ στὸν ἑνικό. Τί σημαίνει αὐτό;
Ὁ ἴδιος ὁ Κύριος διεκήρυξε κάποτε: «Ἐγώ εἰμι τὸ φῶς τοῦ κόσμου» (Ἰω. η´ 12). Εἶναι Ἐκεῖνος ποὺ φωτίζει πνευματικὰ κάθε ἄνθρωπο, ὁ νοητὸς Ἥλιος τῆς Δικαιοσύνης, ὅπως ὀνομάζεται στὴν Παλαιὰ Διαθήκη (βλ. Μαλαχ. δ´ 2). Ὅ,τι εἶναι ὁ ἥλιος γιὰ τὴ γῆ μας, εἶναι ὁ Χριστὸς γιὰ τὴν ἀνθρωπότητα. Χωρὶς τὸν ἥλιο ὁ πλανήτης μας θὰ ἦταν μιὰ παγωμένη κατασκότεινη ἔρημος. Χωρὶς τὸν Χριστὸ ὁ κόσμος εἶναι βυθισμένος στὸ σκοτάδι τῆς ἄγνοιας, τῆς πλάνης καὶ τοῦ πνευματικοῦ θανάτου. Ἑνωμένος μὲ τὸν Χριστὸ ζεῖ μέσα στὸ φῶς τῆς ἀλήθειας καὶ τῆς ζωῆς.
Ἑπομένως ὁ παραπάνω λόγος τοῦ Κυρίου σημαίνει ὅτι οἱ πιστοὶ καλοῦνται νὰ συνδεθοῦν τόσο στενὰ μαζί Του, ὥστε νὰ γίνουν φῶς, ὅπως εἶναι Ἐκεῖνος, ὅσο εἶναι δυνατόν· νὰ φθάσουν νὰ ποῦν μαζὶ μὲ τὸν ἀπόστολο Παῦλο: «Ζῶ οὐκέτι ἐγώ, ζῇ δὲ ἐν ἐμοὶ Χριστός» (Γαλ. β´ 20). Δὲν ζῶ πιὰ ἐγώ, ζεῖ μέσα μου ὁ Χριστός. Ἔχω παραδοθεῖ στὸ Χριστό· ἡ σκέψη μου, ἡ θέλησή μου, οἱ ἐπιθυμίες μου, τὰ ἔργα μου, ὅλα, ὅλα εἶναι Χριστός. Καὶ τότε θὰ ἀκτινοβολοῦν στὸ περιβάλλον τους τὸ φῶς τοῦ Χριστοῦ, τὶς ἀρετές Του, τὴ Χάρι Του.
2. Οἱ ἅγιοι Πατέρες φωτίσθηκαν καὶ φώτισαν
Ὁ λόγος αὐτὸς τοῦ Κυρίου ἐφαρμόζεται κάλλιστα στοὺς ἁγίους Πατέρες τῆς Συνόδου ποὺ ἑορτάζουμε σήμερα.
Στὴν ἐποχή τους κατασπάραζαν τοὺς πιστοὺς δύο ἀντίθετες μεταξύ τους αἱρέσεις: ὁ Νεστοριανισμὸς καὶ ὁ Μονοφυσιτισμός. Ἡ Βυζαντινὴ Αὐτοκρατορία συγκλονιζόταν ἀπὸ τὶς συγκρούσεις τῶν ὀπαδῶν τους. Ὁ κίνδυνος φοβερός.
Μέσα σὲ τέτοιες συνθῆκες συνεκλήθη ἡ Δ´ Οἰκουμενικὴ Σύνοδος, ποὺ ὑπῆρξε ἡ πολυπληθέστερη ὅλων τῶν Συνόδων: συμμετεῖχαν σ᾿ αὐτὴν 630 ἐπίσκοποι, γεγονὸς ποὺ δείχνει τὴ βαθιὰ ἀγωνία τους γιὰ τὴν ἀντιμετώπιση τῶν πανούργων αἱρετικῶν. Δὲν ἐπιδίωξαν νὰ συνδιαλλαγοῦν μὲ ὁποιαδήποτε ἀπὸ τὶς ἀντιμαχόμενες πλευρές. Οὔτε ὑπέκυψαν στὶς πιέσεις κρατικῶν καὶ ἐκκλησιαστικῶν παραγόντων. Ἕνας ἦταν ὁ πόθος τους: νὰ διαφυλαχθεῖ ἀκέραιη ἡ Ὀρθόδοξη Πίστη· νὰ διατυπωθεῖ ἀλάθητη ἡ ἀλήθεια γιὰ τὸ θεανθρώπινο πρόσωπο τοῦ Κυρίου.
Στὴ Σύνοδο συζήτησαν, μελέτησαν, προσευχήθηκαν. Ζήτησαν τὸν θεῖο φωτισμό· μὲ φόβο Θεοῦ, μὲ πίστη στὴ φωτιστικὴ δύναμη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, ποὺ ὁδηγεῖ τὴν Ἐκκλησία στὴν ἀλήθεια. Καὶ πράγματι φωτίσθηκαν. Τὸ Ἅγιο Πνεῦμα καταύγασε τὶς κεκαθαρμένες ψυχές τους. Ἔτσι, συνέταξαν ἕνα ἀνεπανάληπτο κείμενο, ὄντως θεοδίδακτο, θαῦμα ἀλάθητης διατυπώσεως, λεπτῆς θεολογικῆς ἀκρίβειας, ποὺ ἀναδεικνύει καὶ διασώζει τὴν ἀλήθεια ἀκέραιη ἀπὸ τὶς πλάνες τῶν ἀνθρώπινων συλλογισμῶν· διεκήρυξαν ὅτι ὁ Κύριος Ἰησοῦς Χριστὸς εἶναι τέλειος Θεὸς καὶ τέλειος ἄνθρωπος, «εἷς καὶ ὁ αὐτός».
Οἱ ἅγιοι ἐκεῖνοι Πατέρες εἶχαν ἀγαπήσει ὁλοκάρδια τὸν Κύριο καὶ εἶχαν συνδεθεῖ στενὰ μαζί Του· γι᾿ αὐτὸ καὶ ἀγωνίσθηκαν νὰ μὴν Τὸν προδώσουν στὴν ταραγμένη ἐποχή τους. «Ἐποίησαν», γι᾿ αὐτὸ καὶ «ἐδίδαξαν»· φωτίσθηκαν, γι᾿ αὐτὸ καὶ φώτισαν. Μὲ τὴ Χάρι τοῦ Πνεύματος ἀναδείχθηκαν θεολογικὲς διάνοιες. Διότι ἦταν ἅγιοι, θεοφόροι.
***
Σήμερα πολλοὶ Ὀρθόδοξοι Χριστιανοὶ δὲν ἀγαποῦμε ὁλόψυχα τὸν Χριστό. Γι᾿ αὐτὸ καὶ δὲν ἀκτινοβολοῦμε τὸ φῶς Του. Γι᾿ αὐτὸ καὶ ἐπικρατεῖ ὅλο καὶ περισσότερο ἡ ἄποψη ὅτι δὲν ἔχουμε διαφορὲς μὲ τοὺς σύγχρονους αἱρετικούς, ὅτι δὲν μᾶς χωρίζει τίποτε· καὶ ὅτι, ἀντίθετα, ἔχουμε χρέος ἀγάπης νὰ ἑνωθοῦμε μ᾿ ἐκείνους. Οἱ ἅγιοι Πατέρες τῆς Δ´ Οἰκουμενικῆς Συνόδου ὅμως μᾶς στέλνουν ἐπεῖγον καὶ αἰώνιο τὸ μήνυμα: νὰ φυλάξουμε τὴν πατροπαράδοτη Πίστη μας, νὰ ἀκολουθήσουμε τὴν ἀσκητικὴ ὁδὸ τῶν Ἁγίων. Τότε θὰ πλημμυρίζει καὶ τὴ δική μας ψυχὴ τὸ φῶς τοῦ Χριστοῦ, τότε πραγματικὰ θὰ βιώνουμε ὅτι μία εἶναι ἡ ἀλήθεια ποὺ σώζει, αὐτὴ τὴν ὁποία φυλάττει καὶ διδάσκει ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία, ἡ Μία Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ· θὰ τὸ βιώνουμε καὶ θὰ τὸ κηρύσσουμε στὰ πέρατα τῆς οἰκουμένης.
