Διαβάζοντας τὸ Συναξάρι κάθε μέρας μᾶς ἔρχονται δάκρυα στὰ μάτια ἀπὸ τὰ μαρτύρια, τὰ φρικτὰ καὶ φοβερά, ποὺ ὑπέμειναν γιὰ τὴν πίστη τοῦ Χριστοῦ οἱ Ἅγιοί μας. Λίγοι Ἅγιοι τελείωσαν τὴν ἐπὶ γῆς ζωή τους εἰρηνικά. Οἱ περισσότεροι «ξίφει ἐτελειώθησαν», δηλαδὴ ἀποκεφαλίσθηκαν ἀπὸ τοὺς δημίους κατ’ ἐντολὴν τῶν διωκτῶν αὐτοκρατόρων ἢ ρίχτηκαν στὶς φωτιὲς καὶ στὰ ἀνθρωποφάγα ἄγρια θηρία. Καὶ δὲν ἦταν ἕνας καὶ δύο. Μόνο τοὺς τρεῖς πρώτους αἰῶνες τῆς χριστιανικῆς ἱστορίας οἱ Μάρτυρες τῆς Πίστεώς μας ὑπολογίζονται στὰ ἕνδεκα ἑκατομμύρια.
Ἄνθρωποι κάθε ἡλικίας. Βρέφη στὴν ἀγκαλιὰ τῆς μητέρας τους, ποὺ μαρτύρησαν καὶ στεφανώθηκαν μὲ τὸ φωτοστέφανο τοῦ μαρτυρίου μαζὶ μὲ τὶς μητέρες τους στὴ γῆ, γιὰ νὰ εἶναι αἰώνια μαζὶ καὶ στὴ δόξα τῶν οὐρανῶν. Ἀλλὰ καὶ γέροντες ἑκατόχρονοι καὶ πλέον ἀνήμποροι σωματικά, μὲ νεανικὴ ὅμως ψυχὴ καὶ ἀτρόμητοι ἐμπρὸς στὰ βασανιστήρια, ὅπως ὁ ἅγιος Χαραλάμπης.
Ἡ ἐφευρετικότητα τῶν δημίων ὡς πρὸς τὰ βασανιστήρια ξεπερνοῦσε κάθε θηριωδία. Ἀλλὰ καὶ ἡ ἀντοχὴ καὶ τὸ θάρρος καὶ ὁ ἐνθουσιασμὸς τῶν Μαρτύρων ὑπερέβαινε κάθε προσδοκία. Δὲν πήγαιναν στὸ μαρτύριο κλαίγοντας, ἀλλὰ μὲ ἐνθουσιασμό. Τὸ τονίζει ἰδιαίτερα ἕνα τροπάριο τῆς Ἐκκλησίας μας, ποὺ λέγεται «Μαρτυρικόν», διότι ψάλλεται πρὸς τιμὴν τῶν ἁγίων Μαρτύρων: «Χοροὶ Μαρτύρων ἀντέστησαν τοῖς τυράννοις λέγοντες· εἰ καὶ πυρὶ καὶ βασάνοις ἀναλώσητε ἡμᾶς, οὐκ ἀρνούμεθα τῆς Τριάδος τὴν δύναμιν». Μ’ ἕνα στόμα ὅλοι οἱ ἅγιοι Μάρτυρες ἀντιστάθηκαν στοὺς ἄρχοντες, ποὺ ἤθελαν νὰ κάμψουν τὸ γενναῖο καὶ ἡρωικὸ φρόνημά τους, καὶ τοὺς ἔλεγαν: Ἀκόμη κι ἂν μᾶς ρίξετε στὴ φωτιά, κι ἂν μᾶς βασανίσετε μὲ χίλια δυὸ φρικτὰ βασανιστήρια, ἐμεῖς δὲν ἀρνούμαστε τὴ δύναμη τῆς Ἁγίας Τριάδος, μένουμε πιστοὶ στὸ Χριστό.
Μέσα στοὺς γενναίους καὶ ἡρωικοὺς ἀνθρώπους, ποὺ ἔμειναν σταθεροὶ στὴν πίστη στὸν Ἰησοῦ Χριστό, παρὰ τὰ φρικτὰ βασανιστήρια ποὺ ὑπέμειναν γι’ Αὐτὸν μέχρι θανάτου, ὑπῆρχαν καὶ πολλοὶ ἄνθρωποι μὲ ὑψηλὲς θέσεις καὶ ἀξιώματα στὸν κόσμο. Ὁ Μεγαλομάρτυς καὶ Μυροβλύτης ἅγιος Δημήτριος εἶχε διορισθεῖ ἀπὸ τὸν Ρωμαῖο Καίσαρα Γαλέριο Μαξιμιανὸ στρατιωτικὸς διοικητὴς τῆς Θεσσαλονίκης καὶ ἀνθύπατος τῆς ἐπαρχίας τῆς Ἑλλάδος. Ὅταν ὅμως ὁμολόγησε τὴν πίστη του στὸ Χριστό, μαρτύρησε μὲ λόγχες μέσα στὴ φυλακή, ποὺ σώζεται στὰ ὑπόγεια τοῦ μεγαλοπρεποῦς Ναοῦ στὴ Θεσσαλονίκη.
Ἀνάμεσά τους εἶναι καὶ ἡ βασίλισσα Ἀλεξάνδρα, σύζυγος τοῦ φοβεροῦ διώκτη τῶν Χριστιανῶν αὐτοκράτορα Διοκλητιανοῦ, ἡ ὁποία ὁμολόγησε ὅτι εἶναι καὶ αὐτὴ Χριστιανὴ καὶ γι’ αὐτὸ τὴν ἔριξαν στὴν πιὸ ὑγρὴ καὶ σκοτεινὴ φυλακή, ὅπου παρέδωσε τὴν ψυχή της στὸ Χριστὸ ἐνῶ προσευχόταν.
Εἶναι καὶ ὁ ἱκανότατος καὶ ἔνδοξος Ρωμαῖος στρατηγὸς Πλακίδας, ποὺ δόξασε τὴ Ρώμη μὲ τὶς πολεμικές του ἱκανότητες καὶ τῆς χάρισε πολλὲς νίκες. Ὅμως ὅταν ἔγινε Χριστιανὸς κι ἔλαβε τὸ ὄνομα Εὐστάθιος, ἡ δὲ σύζυγός του τὸ ὄνομα Θεοπίστη καὶ τὰ δύο παιδιά τους Θεόπιστος καὶ Ἀγάπιος, ὅλοι τιμωρήθηκαν μὲ φρικτότατο θάνατο. Τοὺς ἔβαλαν μέσα σ’ ἕνα πυρακτωμένο χάλκινο βόδι, ὅπου παρέδωσαν τὴν ψυχή τους στὸν Κύριο.
Θὰ μπορούσαμε νὰ ἀναφέρουμε καὶ ἄλλα συγκινητικὰ παραδείγματα ἁγίων Μαρτύρων, οἱ ὁποῖοι ἀψήφησαν τὰ πάντα, καὶ δόξα καὶ πλούτη καὶ ὡραιότητα, χάριν τῆς πίστεως στὸν Ἰησοῦ Χριστὸ καὶ πρόσφεραν τὴ ζωή τους θυσία στὸ βωμὸ τῆς ἀγάπης πρὸς τὸν Κύριο.
Ἡ ἀγάπη αὐτὴ ἦταν ἡ πηγὴ τῆς δυνάμεώς τους, μὲ τὴν ὁποία ἄντεχαν καὶ δὲν λύγιζαν καὶ στὰ σκληρότερα βασανιστήρια καὶ σ’ αὐτὴ τὴν ἀπειλὴ τοῦ πιὸ φρικτοῦ θανάτου. Ἡ «ἀγάπη», τοῦ πιστοῦ πρὸς τὸν Κύριο πρέπει νὰ εἶναι «κραταιὰ ὡς θάνατος» (Ἆσμα η΄ 6)· «ἰσχυρὰ καὶ ἀκαταμάχητος σὰν τὸν θάνατον». Μὲ τέτοια ἀγάπη «ὑπερβαίνουσαν πάντα νοῦν» μᾶς ἀγάπησε ὁ Κύριος καὶ θυσιάσθηκε γιὰ χάρη μας, σημειώνει ὁ ἱερὸς Χρυσόστομος (ΕΠΕ 19, 310). Τέτοια ἦταν καὶ ἡ ἀγάπη τῶν ἁγίων Μαρτύρων ὅλων τῶν ἐποχῶν, οἱ ὁποῖοι γιὰ τὴν ἀγάπη πρὸς Ἐκεῖνον θυσίασαν καὶ τὴ ζωή τους.
Γι’ αὐτὴ τὴν ἀγάπη δίνει μαρτυρία ἀπὸ τὸ σπήλαιο τῆς Πάτμου δυὸ χιλιάδες τώρα χρόνια ὁ Μαθητὴς τῆς ἀγάπης. Τονίζει ὅτι γιὰ τὴ μαρτυρία ποὺ ἔδωσαν οἱ πιστοί, ποὺ νίκησαν τὸν Σατανᾶ καὶ τὰ ὄργανά του μέσα στὸν εἰδωλολατρικὸ κόσμο, ἡ νίκη τους ὀφείλεται στὸ Αἷμα καὶ στὴ θυσία τοῦ Ἀρνίου· καὶ ἕνεκα τῆς μαρτυρίας αὐτῆς δὲν ἀγάπησαν τὴ ζωή τους, ἀλλὰ τὴν περιφρόνησαν μέχρι θανάτου (βλ. Ἀποκ. ιβ΄ [12] 11).
Ἰδοὺ λοιπὸν τὸ μυστικὸ τῆς δυνάμεως καὶ τοῦ ἡρωισμοῦ τῶν καλλινίκων Μαρτύρων: ἡ σφοδρὴ ἀγάπη τῆς καρδιᾶς τους πρὸς τὸν Κύριο. Τίποτε ἄλλο δὲν εἵλκυε τὴν καρδιά τους. Τὸ τονίζει θαυμάσια ἕνα ἄλλο τροπάριο τῆς Ἐκκλησίας μας πρὸς τιμήν τους, ποὺ ἐπισημαίνει ὅτι κανένα εἶδος βασανιστηρίου δὲν στάθηκε ἱκανὸ νὰ τοὺς ἀποκόψει ἀπὸ τὴ μεγάλη ἀγάπη τους πρὸς τὸν Κύριο. «Ὑμᾶς οὔτε φλόγες, οὐ σφαγαί, οὐ τροχοί1, οὐκ ἀρθρέμβολα2, καταπέλται3, πριστῆρες4, οὐκ ἄλλη βάσανος πικρὰ διεχώρισε τῆς ἀγάπης Χριστοῦ, Ἀθληταί» (Ὄρθρος Σαββάτου, Β΄ Ἑβδ. Μ. Τεσσαρακοστῆς).
Τὰ παραδείγματα τῶν ἁγίων Μαρτύρων, ποὺ ἦσαν ἄνθρωποι ὅπως κι ἐμεῖς, ἂς μᾶς ἐμπνέουν νὰ ἀγαπήσουμε κι ἐμεῖς μὲ ὅλη τὴ δύναμη τῆς καρδιᾶς μας τὸν Κύριο. Τότε καμιὰ ἀδυναμία, κανένα πάθος δὲν θὰ κυριεύσουν τὴν ψυχή μας. Ἐλεύθεροι μὲ τὴ Χάρι τῶν ἱερῶν Μυστηρίων τῆς Ἐκκλησίας μας θὰ προσδοκοῦμε τὴ μόνιμη πατρίδα μας τοῦ οὐρανοῦ, ὅπου μᾶς περιμένουν οἱ ἥρωες τῆς Πίστεώς μας, οἱ γενναῖοι Μάρτυρες, γιὰ νὰ στεφανωθοῦμε κι ἐμεῖς μαζί τους.
1. Βασανιστικὸ ὄργανο ποὺ εἶχε καρφιὰ στὴν ἐπιφάνεια τοῦ κύκλου καὶ ξάπλωναν καὶ ἔδεναν ἐπάνω της τὸν Μάρτυρα, ποὺ ὑπέφερε καθὼς περιστρεφόταν ὁ τροχός.
2. Ὄργανο μὲ τὸ ὁποῖο τσάκιζαν τὶς ἀρθρώσεις.
3. Σκληρὸ βασανιστικὸ ὄργανο, μὲ τὸ ὁποῖο ἐκτινάσσονταν οἱ Μάρτυρες σὲ ἀπόσταση.
4. Πριόνια.
