ΘΕΜΑ: «Τήν ταπεινοφροσύνην ἐγκομβώσασθε»
ΕΒΔΟΜΑΔΑ: 22-28 Φεβρουαρίου 2021
ΑΓΙΟΓΡΑΦΙΚΟ: Α΄ Πέτρ. ε΄ 5-6
ΒΟΗΘΗΜΑΤΑ: Π. Ν.Τρεμπέλα, Ὑπόμνημα εἰς τάς ἐπιστολάς τῆς Καινῆς Διαθήκης, Τόμος Γ΄, σελ. 377-378, Ἀθῆναι 19964.
Μεταφορτώσεις
|
Θέμα για τους κυκλάρχες
|
Θέμα για τα μέλη
|
Ηχητικό
|
Βίντεο
|
«Τήν ταπεινοφροσύνην ἐγκομβώσασθε»
ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ
Ἀπό τήν Κυριακή τοῦ Τελώνου καί Φαρισαίου εἰσήλθαμε στό κατανυκτικότατο Τριώδιο, τήν ἱερότερη περίοδο τοῦ λειτουργικοῦ ἔτους. Στήν ἀρχή τοῦ Τριωδίου ἡ Ἐκκλησία μᾶς καλεῖ νά φύγουμε μακριά ἀπό τήν ὑπερηφάνεια τοῦ Φαρισαίου καί νά μάθουμε τήν ταπείνωση τοῦ Τελώνη: «Φαρισαίου φύγωμεν ὑψηγορίαν, καί Τελώνου μάθωμεν τό ταπεινόν ἐν στεναγμοῖς» (Κοντάκιον Ὄρθρου). Γι᾿ αὐτό καί τό θέμα τοῦ Κύκλου πού θά κάνουμε σήμερα θά εἶναι γιά τήν ταπείνωση. Θά ἀναλύσουμε δύο στίχους ἀπό τήν Α΄ Καθολική ἐπιστολή τοῦ ἀποστόλου Πέτρου, οἱ ὁποῖοι μᾶς καλοῦν νά ἐνδυθοῦμε σάν ἄλλο ἔνδυμα τήν ταπεινοφροσύνη, ἡ ὁποία θά μᾶς ὑψώσει στόν κατάλληλο καιρό.
ΑΓΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΑΝΑΓΝΩΣΜΑ
«5 Ὁμοίως νεώτεροι ὑποτάγητε πρεσβυτέροις, πάντες δέ ἀλλήλοις ὑποτασσόμενοι τήν ταπεινοφροσύνην ἐγκομβώσασθε· ὅτι ὁ Θεός ὑπερηφάνοις ἀντιτάσσεται, ταπεινοῖς δέ δίδωσι χάριν. 6 Ταπεινώθητε οὖν ὑπό τήν κραταιάν χεῖρα τοῦ Θεοῦ, ἵνα ὑμᾶς ὑψώσῃ ἐν καιρῷ» (Α΄ Πέτρ. ε΄ 5-6). Παρόμοια, μέ τήν ἴδια προθυμία καί ἀνιδιοτέλεια ἐσεῖς οἱ νεότεροι, πού ἀποτελεῖτε τό σύνολο τῶν ποιμαινομένων πιστῶν, ὑποταχθεῖτε σ᾿ αὐτούς πού ἔχουν τό ἐκκλησιαστικό ἀξίωμα τοῦ πρεσβυτέρου. Κι ὅλοι, νεότεροι καί πρεσβύτεροι, ὑποτασσόμενοι μεταξύ σας ὁ ἕνας στόν ἄλλον, φορέστε σάν ἔνδυμα τήν ταπεινοφροσύνη, κουμπωθεῖτε την καί δέστε την καλά ἐπάνω σας. Διότι ὁ Θεός ἀντιστρατεύεται τούς ὑπερήφανους, ἐνῶ στούς ταπεινούς δίνει Χάρι. Ταπεινωθεῖτε λοιπόν κάτω ἀπό τό δυνατό χέρι τοῦ Θεοῦ, γιά νά σᾶς ὑψώσει στόν κατάλληλο καιρό, ὅταν θά ἀποκαλυφθεῖ ὁ Κύριος τήν ἡμέρα τῆς Δευτέρας Του Παρουσίας.
Νοήματα, ἑρμηνευτικά σχόλια, διδάγματα
1. Στήν ἑνότητα «Καθήκοντα τῶν ποιμένων καί τῶν πιστῶν» (Α΄ Πέτρ. ε΄ 1- 9) ὁ ἀπόστολος Πέτρος προτρέπει οἱ λαϊκοί, πού ἀποτελοῦμε τό σύνολο τῶν ποιμαινομένων πιστῶν, νά ὑποτασσόμαστε στούς κληρικούς, πού εἶναι οἱ ποιμένες μας, καί ὅλοι, νεότεροι καί πρεσβύτεροι, κληρικοί καί λαϊκοί, νά ὑποτασσόμαστε μεταξύ μας ὁ ἕνας στόν ἄλλον, φορώντας σάν ἄλλο ἔνδυμα τήν ταπεινοφροσύνη. Κι ὄχι ἁπλῶς νά φορέσουμε τήν ταπεινοφροσύνη, ἀλλά καί νά τήν κουμπωθοῦμε, νά τή δέσουμε δηλαδή καλά ἐπάνω μας, γιά νά μᾶς ἀσφαλίζει ἀπό παντοῦ. «Τήν ταπεινοφροσύνην ἐγκομβώσασθε»!
2. Ἡ εἰκόνα τῆς ταπεινοφροσύνης ὡς ἐνδύματος εἶναι ἐξαίρετη εἰκόνα. Ὅλοι ἐντυπωσιαζόμαστε, ὅταν βλέπουμε κληρικούς ἐνδεδυμένους μέ τό εὐλογημένο ράσο ἤ ἔνστολους ἀξιωματικούς, ἀστυνομικούς, λιμενικούς, πυροσβέστες, καθηγητές Πανεπιστημίου ντυμένους μέ τήν τήβεννο. Ἀλλά δέν φανταζόμαστε ὅτι ἐπισημότερη ἀπ᾿ ὅλες τίς στολές δέν εἶναι ἡ καλύτερη φορεσιά πού θά ἀγοράσουμε ἀπό τά καταστήματα ἑτοίμων ἐνδυμάτων ἤ θά τήν παραγγείλουμε σέ ραφεῖο νά μᾶς τή ράψουν, ἀλλ᾿ εἶναι ἡ στολή τῆς ταπεινοφροσύνης. Ὁ ὅσιος Ἰσαάκ ὁ Σύρος τήν ὀνομάζει «στολή τῆς Θεότητος», διότι, ὅπως ἐξηγεῖ στόν 20ό λόγο τῶν Ἀσκητικῶν ἔργων του, ὁ Υἱός καί Λόγος τοῦ Θεοῦ «αὐτήν ἐνεδύσατο», αὐτή τή στολή φόρεσε, ὅταν ἐνηνθρώπησε. Τό γράφει καί ὁ ἀπόστολος Παῦλος στήν πρός Φιλιππησίους ἐπιστολή του: «ἐταπείνωσεν ἑαυτόν» (β΄ 8). Γι᾿ αὐτό, συνεχίζει ὁ ὅσιος Ἰσαάκ ὁ Σύρος, ὅποιος ἐνδυθεῖ τήν ταπεινοφροσύνη, ἐξομοιώνεται μέ τόν ἐνανθρωπήσαντα Θεό, ὁ Ὁποῖος κατέβηκε ἀπό τό ὕψος Του καί κάλυψε τή μεγαλοσύνη Του καί τή δόξα Του μέ τήν ταπεινοφροσύνη.
3. Ἀλλά γιατί εἰκονίζεται ἡ ταπεινοφροσύνη σάν ἔνδυμα; Γιά τρεῖς λόγους: α) Διότι τό ἔνδυμα σκεπάζει τή γυμνότητά μας, γιά νά διατηροῦμε τή σεμνότητά μας. Βεβαίως τά ἐνδύματα ἀπό μόνα τους δέν μᾶς κάνουν σεμνούς, ἄν δέν εἴμαστε καί ἐσωτερικά σεμνοί. Ἀληθινά σεμνοί γινόμαστε, ὅταν ντυνόμαστε τό ἔνδυμα τῆς ταπεινοφροσύνης, πού εἶναι σεμνότερο ἀπ᾿ ὅλα τά ἐνδύματα.
β) Διότι τό ἔνδυμα μᾶς προστατεύει ἀπό τό κρύο, ἀπό τή ζέστη, ἀπό τόν ἄνεμο, ἀπό τή βροχή, ἀπό τό χιόνι καί τίς λοιπές ἀντίξοες καιρικές συνθῆκες. Τό ἴδιο καί ἡ ταπείνωση, γίνεται ἡ σωτηρία μας, ὅπως ψάλλει ὁ ἱερός Ψαλμωδός: «Ἐταπεινώθην, καί ἔσωσέ με» (Ψαλ. ριδ΄ [114] 6). Κι ὅπως ὅταν κρυώνουμε, φοροῦμε ἐπανωφόρι καί κουμπωνόμαστε, γιά νά μήν ξεπαγιάσουμε καί ἀρρωστήσουμε, ἔτσι καί στήν πνευματική ζωή ἐνδυόμαστε τήν ταπεινοφροσύνη καί τή δένουμε καλά ἐπάνω μας, γιά νά μήν εἴμαστε ἐκτεθειμένοι σέ πνευματικούς κινδύνους. Ἡ εἰκόνα πού χρησιμοποιεῖται εἶναι πολύ χαρακτηριστική καί ὑπογραμμίζει πόσο ἀσφαλές εἶναι τό ἔνδυμα τῆς ταπεινοφροσύνης. Ἡ ταπεινοφροσύνη εἶναι συνεκτική ἀρετή. Δέν ἀφήνει κενά πού νά μπάζουν ἀέρα.
γ) Διότι τό ἔνδυμα μᾶς καλλωπίζει. Μερικά ἐνδύματα, ἰδίως τά παιδικά, εἶναι πανέμορφα. Πόσο χαριτωμένα καί ἀξιαγάπητα γίνονται τά μικρά παιδιά, ὅταν ντύνονται τήν καινούργια φορεσιά πού τούς ἀγόρασε ἡ μητέρα τους ἤ ἡ νουνά τους! Ἀλλά, ὅσο πανέμορφα κι ἄν εἶναι μερικά ἐνδύματα, ἄν συγκριθοῦν μέ τό ἔνδυμα τῆς ταπεινοφροσύνης, ὑπολείπονται. Ἡ ταπεινοφροσύνη εἶναι τό ὡραιότερο ἀπ᾿ ὅλα τά ἐνδύματα. Πόσο χαριτωμένος εἶναι ὁ ταπεινός ἄνθρωπος! Πόσο γλυκύς στούς τρόπους του καί στή συμπεριφορά του! Πόσο ἀξιαγάπητος γίνεται στό περιβάλλον του!
4. Τό ἔνδυμα τῆς ταπεινοφροσύνης καλούμαστε ὄχι ἁπλῶς νά τό φορέσουμε, ἀλλά νά τό κουμπωθοῦμε. Εἶναι πολύ δυνατή αὐτή ἡ λέξη. Μόνο στήν Α΄ Πέτρου συναντᾶται στήν Ἁγία Γραφή. Τί σημαίνει «ἐγκομβώσασθε»;
Σημαίνει, κουμπωθεῖτε καί δέστε την καλά ἐπάνω σας. Σημαίνει, στολιστεῖτε μέ τήν ταπείνωση. «Ἡ ταπεινοφροσύνη… ἀποτελεῖ πολύτιμον στολισμόν, ὡραίαν ἐσθῆτα» (Ὑπόμνημα Π. Ν. Τρεμπέλα). Ὁ ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης μαζί μέ τίς πιό πάνω ἑρμηνεῖες τῆς λέξεως αὐτῆς ἀναφέρει καί τά ἑξῆς: «Τό ἐγκομβώσασθε, θέλει νά εἰπῇ… τυλίξατε εἰς τόν ἑαυτόν σας… ἀνασκομβώσασθε (ἀνασκουμπωθεῖτε)· καθώς γάρ ἐκεῖνοι ὁποῦ ἔχουν νά κάμουν καμμίαν ὑπηρεσίαν κοπιαστικήν, ἤ νά ἀνεβοῦν σέ κανένα ὑψηλόν τόπον, ἀνασκομβώνουν τά ροῦχα των, διά νά εἶναι ἐλεύθεροι καί νά μήν ἐμποδίζωνται· ἔτσι καί ὅποιος θέλει νά ἀναβῇ εἰς τό ὕψος τῆς ἀρετῆς, πρέπει νά ἀνασκομβωθῇ μέ τήν ταπείνωσιν».
5. Γιατί ὁ θεῖος Ἀπόστολος συνιστᾶ σέ ὅλους, κληρικούς καί λαϊκούς, τήν ταπείνωση; Διότι εἶναι ἡ πλέον ἐνδεδειγμένη καί ἀπαραίτητη προϋπόθεση καλῆς συνεργασίας. Αὐτό ἰσχύει γιά ὅλες τίς συνεργασίες, τίς οἰκογενειακές συμβιώσεις, τή συλλογική ζωή κ.λπ. Χωρίς ταπείνωση δέν μπορεῖ οὔτε ἡ συνεργασία νά προχωρήσει, οὔτε ἡ οἰκογένεια νά ὀρθοποδήσει, οὔτε ἡ συλλογική ζωή νά συνεχισθεῖ. Εἶναι θεμελιώδης ἀρετή.
6. Οἱ ὑπερήφανοι ἄνθρωποι δέν θέλουν οὔτε νά ἀκούσουν γιά ταπείνωση. Ἀλλά ἡ Ἐκκλησία μᾶς καλεῖ, ἰδίως τώρα πού εἰσήλθαμε στό Τριώδιο, νά ταπεινωθοῦμε κάτω ἀπό τό δυνατό χέρι τοῦ Θεοῦ, νά «ταπεινωθῶμεν ἐναντίον (=ἐνώπιον) τοῦ Θεοῦ τελωνικῶς» (Ἰδιόμελον Ἑσπερινοῦ). «Τελωνικῶς» σημαίνει ὅτι συναισθανόμαστε βαθιά τήν ἁμαρτωλότητά μας, χτυποῦμε τό στῆθος μας, πού περικλείει τήν ἁμαρτωλή καί ἀκάθαρτη καρδιά μας, καί λέμε μέ πόνο ψυχῆς καί συντριβή καρδίας: «Ὁ Θεός, ἱλάσθητί μοι τῷ ἁμαρτωλῷ» (Λουκ. ιη΄ 13). Ὅπως ὁ Τελώνης τῆς Παραβολῆς. Σημαίνει ὄχι ταπεινολογία, ἀλλά ἀγαποῦμε τήν ἐκκοπή τοῦ ἰδίου θελήματος, δεχόμαστε τίς ὑποδείξεις πού μᾶς κάνουν οἱ ἄλλοι, δεχόμαστε καί ὅ,τι ἄλλο βοηθεῖ στήν ταπείνωση. Ἐπίσης ἐργαζόμαστε τά ἔργα μας, τά ἅγια καί ἱερά, ταπεινά καί ἀθόρυβα. Ὑπηρετοῦμε τόν Κύριο «μετά πάσης ταπεινοφροσύνης», χωρίς ἐλατήρια προβολῆς καί ἐπιδείξεως.
7. Ἡ ταπεινοφροσύνη ἀγαπᾶ νά κρύβεται. Ἡ ταπεινοφροσύνη εἶναι ἡ κατ᾿ ἐξοχήν ἀρετή πού ἀγαπᾶ νά κρύβεται. Κι ὄχι μόνο ἡ ἰδία ἀρέσκεται νά κρύβεται, ἀλλ᾿ ἔχει τό χάρισμα νά κρύβει μαζί της καί ὅλες τίς ἄλλες ἀρετές, τήν ὑπακοή, τήν ἀγάπη, τήν αἰδώ, τή σωφροσύνη, τήν πραότητα, τήν ὑπομονή. Τό ἄν ἔχουμε ἤ δέν ἔχουμε ταπείνωση φαίνεται ἀπό τό ἄν ἔχουμε βαθιά συναίσθηση τῆς ἁμαρτωλότητός μας καί ἀπό τό πόσο ἐπιθυμοῦμε νά φαινόμαστε, νά προβαλλόμαστε, νά μᾶς τιμοῦν καί νά μᾶς προσέχουν οἱ ἄλλοι. Ἄν αὐτή ἡ ἐπιθυμία εἶναι ἔντονη μέσα μας καί ἐπιδιώκουμε μέ κάθε τρόπο νά τήν ἐνισχύουμε, τότε εἴμαστε πολύ μακριά ἀπό τήν ταπείνωση. Ὁ ταπεινός ἄνθρωπος προσπαθεῖ μέ κάθε τρόπο νά μένει ἀφανής, νά περνάει ἀπαρατήρητος, «τοσαύτην ποιούμενος σπουδήν μή δοξάζεσθαι παρά ἀνθρώποις, ὅσην ἕτεροι τοῦ δοξάζεσθαι» (Μέγας Βασίλειος), ἐπιδεικνύοντας τόσην φροντίδα στό νά μή δοξάζεται ἀπό τούς ἀνθρώπους, ὅσην ἄλλοι στό νά δοξάζονται.
8. Ἀλλά ὅσο πιό πολύ ἀγαπᾶ νά κρύβεται ὁ ταπεινός ἄνθρωπος, τόσο περισσότερο τόν φανερώνει ἡ Χάρις τοῦ Θεοῦ. Ὅσο πιό ἀθόρυβα ἐργάζεται τά ἔργα τοῦ Θεοῦ, τόσο λαμπρότερος ξεπροβάλλει στά μάτια τῶν συνανθρώπων του ὁ πλοῦτος τῆς ταπεινοφροσύνης του. Ἐνῶ αὐτός προσπαθεῖ νά κρύψει τόν θησαυρό του, οἱ ἄλλοι ἄνθρωποι «ὡς ἄγγελον φωτός ὁρῶσιν αὐτόν καί τήν τιμήν αὐτῷ ἀφορίζουσι». Τόν βλέπουν σάν ἄγγελο φωτός καί ἐκδηλώνουν τόν σεβασμό καί τήν τιμή τους. Παθαίνει ὁ ταπεινός ὅ,τι ἔπαθε ὁ ὅσιος ἐκεῖνος Γέροντας, πού παρακαλοῦσε τόν Θεό νά μήν τόν δοξάσει ἐπάνω στή γῆ, ἀλλά ὁ ἅγιος Θεός τόν δόξασε τόσο πολύ, πού τό πρόσωπό του ἔλαμπε σάν τόν ἥλιο.
9. Ἡ ταπείνωση εἶναι ὑψοποιός ἀρετή. Ἡ ἀληθινή ταπείνωση εἶναι ὑψοποιός ἀρετή. Δοξάζει καί ὑψώνει οὐσιαστικά καί ἀληθινά καί μόνιμα τόν ἄνθρωπο, δηλαδή τοῦ χαρίζει τήν αἰώνια δόξα τοῦ Παραδείσου. Χωρίς τήν ὑψοποιό ταπείνωση, δέν ἀνοίγει ἡ Βασιλεία τοῦ Θεοῦ. Ὁ Παράδεισος τῆς Ἐδέμ χάθηκε λόγῳ τοῦ ἐγωισμοῦ. Ὁ Παράδεισος τοῦ οὐρανοῦ θά δοθεῖ ὡς ἔπαθλο τῆς ταπεινοφροσύνης. «Οὐκ ἔστιν ταύτης σωθῆναι χωρίς» (Ἱερός Χρυσόστομος, PG 59, 192). «Ταπείνωσίς ἐστι βασιλείας πύλη, τούς πλησιάζοντας εἰσάγουσα» (Ἅγιος Ἰωάννης τῆς «Κλίμακος», Λόγ. ΚΕ΄, § κθ΄).
10. Να ἀγαπήσουμε τήν ταπείνωση. «Ἐράσθητι αὐτῆς καί δοξάσει σε», μᾶς προτρέπει ὁ Μέγας Βασίλειος στόν λόγο του περί ταπεινοφροσύνης· ἀγάπησε τήν ταπεινοφροσύνη κι αὐτή θά σέ δοξάσει. Ὅπου βλαστάνει ἡ ταπείνωση, βρύει, ἀκμάζει καί ἀνθεῖ ἡ δόξα τοῦ Θεοῦ. Τό βεβαιώνει ὁ ἴδιος ὁ Κύριος λέγοντας: «Ὁ ταπεινῶν ἑαυτόν, ὑψωθήσεται» (Λουκ. ιη΄ 14). Ἀλλά καί ὁ ἀπόστολος Πέτρος ἐπαναλαμβάνει τόν λόγο τῶν Παροιμιῶν: «Ὁ Θεός ὑπερηφάνοις ἀντιτάσσεται, ταπεινοῖς δέ δίδωσι χάριν» (Παρ. γ΄ 34, Α΄ Πέτρ. ε΄ 5). Καί ἐπιλέγει ὅτι ὁ Δίκαιος Κριτής τήν ἡμέρα τῆς Κρίσεως, τήν ἐπιφανή καί μεγάλη, θά ὑψώσει, θά δοξάσει καί θά στεφανώσει τούς ταπεινούς ἀνθρώπους (Α΄ Πέτρ. ε΄ 6).
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ
Νά ἐκτιμήσουμε τί μέγας πλοῦτος πνευματικός εἶναι ἡ ταπεινοφροσύνη καί νά ἐνστερνισθοῦμε τόν μεγάλο λόγο τοῦ πρωτοκορυφαίου ἀποστόλου Πέτρου: «Τήν ταπεινοφροσύνην ἐγκομβώσασθε»! Νά κουμπωθεῖτε καί νά δέσετε καλά ἐπάνω σας τήν ταπεινοφροσύνη. Εἶναι τό σεμνότερο, τό ἀσφαλέστερο καί τό ὡραιότερο ἀπ᾿ ὅλα τά ἐνδύματα.
ΣΥΝΘΗΜΑ: «Τήν ταπεινοφροσύνην ἐγκομβώσασθε» (Α΄ Πέτρ. ε΄ 5).
Τό ἑπόμενο θέμα μας θά εἶναι ἀπό τό ἄρθρο «Αὐταπάρνηση», «Ο ΣΩΤΗΡ», τεῦχ. 2232/1 /12/ 2020/ σελ. 503-504.
