ΘΕΜΑ: Νεομάρτυρες
ΕΒΔΟΜΑΔΑ: 5-11 Ἀπριλίου 2021
ΑΡΘΡΟ: «Νεομάρτυρες», τεῦχ. 2236/1.2.2021/σελ. 56-57.
ΒΟΗΘΗΜΑΤΑ: 1. † Μητροπολίτου Πενταπόλεως Ἰγνατίου «Ὁ ἀνυποχώρητος ἅγιος Ἰωάννης ὁ Μονεμβασιώτης», Ἀθήνα 201821. Καί «Ὁ Νεομάρτυρας Γεώργιος ὁ Ραψανιώτης», Ἀθήνα 20022, ἐκδ. «Ο ΣΩΤΗΡ», 2. † Ἀθανασίου Σκαρμόγιαννη, «Ἡ ἁγία Φιλοθέη», ἐκδ. «Ο ΣΩΤΗΡ», Ἀθήνα 20214. 3. † Ἀσημίνας Δεδούση, «Ματωμένα στεφάνια», Ἐκδ. «Ο ΣΩΤΗΡ», Ἀθήνα 20109.
Μεταφορτώσεις
|
Θέμα για τους κυκλάρχες
|
Θέμα για τα μέλη
|
Ηχητικό
|
Βίντεο
|
Νεομάρτυρες
ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ
Συνηθίσαμε κάθε φορά, πού μιλᾶμε γιά Μάρτυρες τοῦ Χριστιανισμοῦ, ἡ σκέψη μας νά τρέχει πίσω πολύ, στά παλιά τά χρόνια, τά χρόνια τῶν κατακομβῶν καί τῶν ἀμφιθεάτρων. Καί ὅμως· οἱ Μάρτυρες δέν εἶναι μόνο στολίδι τῆς ἀρχαίας Ἐκκλησίας. Κάθε ἐποχή καί κάθε τόπος ἔχει νά ἀναδείξει μορφές Μαρτύρων, πού προσέφεραν τόν ἑαυτό τους θυσία στό Θεό. Καί ἡ νεότερη ἱστορία τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας δέν ὑστερεῖ καθόλου στό σημεῖο αὐτό. Ἰδιαίτερα στόν Ἑλλαδικό χῶρο στά χρόνια τῆς Τουρκοκρατίας ἕνα πλῆθος ἀνυπολόγιστο Μαρτύρων ἀναδείχθηκε, πού μαρτύρησαν γιά τοῦ Χριστοῦ τήν Πίστη τήν ἁγία. Καταφρόνησαν τόν πλοῦτο, τή δόξα, τίς ἡδονές καί κάθε ἄλλη σωματική ἀπόλαυση καί παρέδωσαν πρόθυμα τόν ἑαυτό τους στόν θάνατο. Ὅλους αὐτούς τούς Μάρτυρες τῆς Τουρκοκρατίας ἡ Ἐκκλησία μας τούς ὀνομάζει Νεομάρτυρες. Στούς Νεομάρτυρες θά ἀφιερώσουμε τό θέμα τοῦ Κύκλου πού θά κάνουμε σήμερα. Θά διαβάσουμε ὁλόκληρο τό ἄρθρο «Νεομάρτυρες», τεῦχ. 2236/1.2.2021/σελ. 56-57, καί θά ὑπογραμμίσουμε κάποια σημεῖα του, ἐξάγοντας τά ἀνάλογα διδάγματα.
Ἔννοιες, σχόλια, διδάγματα ἀπό τή ζωή καί τά μαρτύρια τῶν Νεομαρτύρων
1. Ποιούς ὀνομάζουμε Νεομάρτυρες; (Σκέψεις Μελῶν…). Σέ ἀντιδιαστολή μέ τούς Μάρτυρες τῶν πρώτων αἰώνων, Νεομάρτυρες ὀνομάζουμε ὅσους Χριστιανούς μαρτύρησαν στά χρόνια τῆς Τουρκοκρατίας.
2. Ποιά χρονική περίοδο ὑπολογίζουμε ὡς περίοδο τῶν Νεομαρτύρων; (Σκέψεις Μελῶν…). Νεομάρτυρες ἔχουμε ἀπό τόν 14ο αἰώνα πού ἐγκαταστάθηκαν οἱ Σελτζοῦκοι Τοῦρκοι σέ περιοχές τῆς ἀνατολικῆς βυζαντινῆς Αὐτοκρατορίας μέχρι τούς ἀπελευθερωτικούς Βαλκανικούς Πολέμους τοῦ 1912-13, κι ἀκόμη ἀργότερα, πού ἐλευθερώθηκαν ἡ Θεσσαλία, ἡ Ἤπειρος, ἡ Μακεδονία καί ἡ Θράκη μας. Βεβαίως Μάρτυρες ἀπό τό φονικό μαχαίρι τῶν Ἀγαρηνῶν ἔχουμε καί σήμερα. Ἀλλά αὐτούς οἱ περισσότεροι δέν τούς ὀνομάζουν Νεομάρτυρες, ἀλλά σύγχρονους Μάρτυρες.
3. Πόσοι εἶναι οἱ Νεομάρτυρες; (Σκέψεις Μελῶν…). Ἐπακριβῶς ὁ ἀριθμός τῶν Νεομαρτύρων δέν μπορεῖ νά καθορισθεῖ. Ὅσο κι ἄν ἐμπλουτισθοῦν οἱ κατάλογοι μέ τά ὀνόματά τους, πάλι θά εἶναι ἐλλιπεῖς. Μόνο ὁ ἅγιος Θεός γνωρίζει τά ὀνόματα ὅλων τῶν Μαρτύρων, πού μαρτύρησαν στούς χρόνους τῆς Τουρκοκρατίας· «ὧν τά ὀνόματα ἐν βίβλῳ ζωῆς».
4. Ποιοί συνέταξαν καταλόγους Νεομαρτύρων; (Σκέψεις Μελῶν…). Ὁ ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης στό βιβλίο του «Νέον Μαρτυρολόγιον». Βίους Νεομαρτύρων συνέλεξαν καί ἄλλοι Κολλυβάδες Πατέρες: ὁ ἅγιος Μακάριος Κορίνθου, ὁ ἅγιος Νικηφόρος Χίου, ὁ ἅγιος Ἀθανάσιος Πάριος. Ἐπίσης καταλόγους Νεομαρτύρων συνέταξαν ὁ Κωνσταντῖνος Σάθας στόν τρίτο τόμο τῆς «Μεσαιωνικῆς βιβλιοθήκης»· ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Ἀθηνῶν Χρυσόστομος Παπαδόπουλος στό βιβλίο του «Νεομάρτυρες»· οἱ ἐκδόσεις «Ὀρθόδοξος Κυψέλη» στό βιβλίο τους ὁ «Συναξαριστής Νεομαρτύρων», ὅπου συγκεντρώνουν τά μαρτύρια 190 ἁγιοκαταταχθέντων Νεομαρτύρων.
Ἀλλά ὁ ἀριθμός τῶν Νεομαρτύρων εἶναι πολύ μεγαλύτερος ἀπό τούς Νεομάρτυρες πού περιλαμβάνονται σ᾿ αὐτούς τούς καταλόγους. Ὁ Φώτης Κόντογλου τούς ἀνεβάζει στίς τριανταπέντε χιλιάδες. Κατά τούς μετριότερους ὑπολογισμούς, οἱ κληρικοί πού μαρτύρησαν στούς χρόνους τῆς Τουρκοκρατίας ὑπερβαίνουν τίς ἕξι χιλιάδες καί οἱ λαϊκοί ὑπερβαίνουν τό ἕνα ἑκατομμύριο. Ἄλλοι ἀπό αὐτούς ἁγιοκατατάχθηκαν, ἄλλοι δέν ἁγιοκατατάχθηκαν κι ἄλλοι ὀνομάζονται Ἐθνομάρτυρες, ἐφόσον ἔχυσαν τό αἷμα τους γιά τήν Πατρίδα. Ἦταν πολύ βαρύς ὁ φόρος τοῦ αἵματος πού πληρώσαμε γιά τήν ἐλευθερία μας. Δέν μείναμε οὔτε οἱ μισοί.
5. Νεομάρτυρες ἔχουμε ἀπό ἕνα μόνο μέρος τῆς Ἑλλάδος ἤ ἀπό πολλά; (Σκέψεις Μελῶν…). Νεομάρτυρες ἔχουμε ἀπό ὅλα τά μέρη τῆς Πατρίδας μας καί ἀπό γειτονικούς Ὀρθοδόξους λαούς, τή Σερβία, τή Βουλγαρία, πού ἦταν τήν ἴδια περίοδο ὑπόδουλοι στούς Τούρκους. Νεομάρτυρες ἔχουμε ἀκόμη καί μουσουλμάνους, πού ἔγιναν Χριστιανοί καί στεφανώθηκαν μέ τό στεφάνι τοῦ μαρτυρίου. «Οὐκ ἔστι πόλις καί τόπος, ὅπου τῶν Ὀρθοδόξων ἡμῶν οὐ προχέονται (χύνονται) ὑπέρ τῆς εὐσεβείας τά αἵματα», ἔγραψε στήν «ἀντίρρησίν» του πρός τούς Παπικούς τῆς Δύσεως ὁ Πατριάρχης Ἱεροσολύμων Νεκτάριος. Λόγου χάριν, ἔχουμε τόν ἅγιο Δημήτριο ἀπό τή Σαμαρίνα, τόν ἅγιο Πολύδωρο καί τόν ἅγιο Γεώργιο ἀπό τήν Κύπρο, τούς ἁγίους πέντε Νεομάρτυρες ἀπό τή Σαμοθράκη, πού μαρτύρησαν στή Νέα Μάκρη Ἀλεξανδρουπόλεως, τόν ἅγιο Θεόδωρο τόν Βυζάντιο πού καταγόταν ἀπό τήν Κωνσταντινούπολη καί μαρτύρησε στή Μυτιλήνη, τόν ἅγιο Μύρωνα ἀπό τήν Κρήτη, τόν ἅγιο Ἀναστάσιο ἀπό τό Ναύπλιο, τόν ἅγιο Νικόλαο ἀπό τό Μέτσοβο, τόν ἅγιο Νικήτα ἀπό τή Νίσυρο, τόν ἅγιο Ἀργυρό ἀπό τήν Ἐπανωμή τῆς Θεσσαλονίκης, τήν ἁγία Ἀκυλίνα ἀπό τό Ζαγκλιβέρι τῆς Θεσσαλονίκης, τούς ἁγίους τέσσερις Μάρτυρες ἀπό τό Ρέθυμνο τῆς Κρήτης, τόν ἅγιο Κυπριανό ἀπό τά Ἄγραφα, τούς ἁγίους Ἰωάννη, Σταμάτιο καί Νικόλαο ἀπό τίς Σπέτσες.
6. Ποιᾶς ἡλικίας καί ποιοῦ φύλου ἦταν οἱ Νεομάρτυρες; (Σκέψεις Μελῶν…). Ἦταν ἄνθρωποι κάθε ἡλικίας, ἄνδρες καί γυναῖκες, ἀκόμη καί ἀμούστακα παιδιά. Καί «μειράκια ἑωράκαμεν πρό ὀλίγων ἐτῶν τῇ τομῇ τῆς μαχαίρας ἀφόβως ὑποκλίνοντα τόν αὐχένα», μαρτυρεῖ αὐτόπτης μάρτυρας ὁ Πατριάρχης Ἱεροσολύμων Νεκτάριος. Τέτοια ἀμούστακα παιδιά ἤ νεαρά παλληκάρια ἦταν ὁ δεκαπεντάχρονος ἅγιος Νικόλαος ὁ Καρπενησιώτης, ὁ δεκαεπτάχρονος Ἀργυρός ἀπό τήν Ἐπανωμή τῆς Θεσσαλονίκης, ὁ δεκαοκτάχρονος ἅγιος Ἰωάννης ὁ Μονεμβασιώτης, γιός ἱερέως Μάρτυρος, ὁ εἰκοσάχρονος ἅγιος Μιχαήλ ὁ Πακνανάς, καί τόσοι ἄλλοι.
7. Ποιᾶς μορφώσεως καί ποιοῦ ἐπαγγέλματος ἦταν οἱ Νεομάρτυρες; (Σκέψεις Μελῶν…). Ὑπῆρχαν καί μορφωμένοι, ἀλλά καί ὀλιγογράμματοι ἤ καί τελείως ἀγράμματοι, ἀπ᾿ ὅλα τά ἐπαγγέλματα. Λόγου χάριν, ὁ Πατριάρχης τοῦ Γένους, ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Ε΄, ἦταν μορφωμένος. Ὁ ἅγιος Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλός καί ἡ ἁγία Φιλοθέη, ἡ Κυρά τῶν Ἀθηνῶν, ἦταν ἐπίσης μορφωμένοι καί Δάσκαλοι τοῦ Γένους. Ὁ ἅγιος Γεώργιος ὁ Ραψανιώτης ἦταν δάσκαλος στή Ραψάνη.
Ἄλλοι ὅμως ἀσκοῦσαν ταπεινότερα ἐπαγγέλματα, ὅπως ὁ ἅγιος Ἰωάννης ἀπό τή Θάσο πού ἦταν ράφτης· ὁ ἅγιος Δημήτριος στήν Κωνσταντινούπολη πού ἦταν οἰνοπώλης· ὁ ἅγιος Μιχαήλ ὁ Πακνανάς στήν Ἀθήνα πού ἦταν κηπουρός· ὁ ἅγιος Θεόφιλος ἀπό τή Ζάκυνθο πού ἦταν ναύτης· ἡ ἁγία Χρυσή ἀπό τά Μογλενά (τήν ’Αριδαία) πού ἦταν πτωχή ἀγρότισσα.
8. Ὅλοι αὐτοί μαρτύρησαν κάνοντας ὑπέροχη ὁμολογία Πίστεως. Μποροῦμε νά θυμηθοῦμε μέ ποιά λόγια ἄφησαν τήν τελευταία τους ἀναπνοή κάποιοι Νεομάρτυρες; (Σκέψεις Μελῶν…). Ὁ ἅγιος Θεόδωρος ὁ Βυζάντιος παρέδωσε τήν ἀγωνιστική ψυχή του λέγοντας: «Χριστιανός εἶμαι, Θεόδωρος ὀνομάζομαι, Χριστιανός πεθαίνω». Ὁ ἅγιος Χριστόδουλος ἀπό τήν Πάτρα ἄφησε τήν τελευταία ἀναπνοή του ψάλλοντας τό «Χριστός ἀνέστη». Ὁ ἅγιος Μιχαήλ ὁ Πακνανάς μαρτύρησε μπροστά στίς στῆλες τοῦ Ὀλυμπίου Διός, λέγοντας μέ γενναιότητα στόν δήμιο: «Χτύπα γιά τήν πίστη!». Ὁ ἅγιος Νικόλαος ὁ Καρπενησιώτης εἶπε μέ παρρησία στόν Κριτή: «Ἐγώ τόν Χριστόν μου δέν τόν ἀρνοῦμαι. Διά τό ὄνομά Του πεθαίνω. Τοῦρκος δέν γίνομαι». Ὁ ἅγιος Γεώργιος ὁ ἐξ Ἰωαννίνων, ὅταν τοῦ ἀνακοίνωσαν οἱ δήμιοί του ὅτι θά τόν κρεμάσουν, εἶπε: «Κάμετε ὅ,τι θέλετε. Χριστιανός ἐγεννήθην, Χριστιανός εἶμαι καί Χριστιανός ἀποθνῄσκω». Ὁ ἅγιος Τριαντάφυλλος ἀπό τή Ζαγορά τῆς Μαγνησίας μαρτύρησε λέγοντας: «Χριστιανός εἶμαι, δέν ἀρνοῦμαι τόν Σωτῆρα μου Χριστόν».
9. Σέ πολλῶν Νεομαρτύρων τό μαρτύριο ὁ ἅγιος Θεός ἔδειξε καί μέ ἔκδηλα σημεῖα τήν εὐαρέσκειά Του. Γνωρίζετε νά ἀναφέρετε κανένα ἀπό αὐτά; (Σκέψεις Μελῶν…). Τρεῖς νύχτες στό κρεμασμένο λείψανο τοῦ ἁγίου Γεωργίου ἐξ Ἰωαννίνων κατέβαινε οὐράνιο φῶς. Ἡ εὐδοκία τοῦ Θεοῦ τοῦ χάρισε τῶν ἰαμάτων τό χάρισμα. Ἐπίσης τό ἱερό λείψανο τοῦ ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Μονεμβασιώτου τρεῖς ἡμέρες ἦταν ἐκτεθειμένο στό χέρσο καί εὐωδίαζε. Τίς δέ νύχτες ἔβλεπαν οἱ Χριστιανοί τῆς Λάρισας δέσμη οὐρανίου φωτός νά πέφτει σέ τοῦτο τό μέρος. Τό ἴδιο καί μέ τοῦ ἁγίου Ἀργυροῦ τό λείψανο: Τρία ἡμερόνυχτα ἦταν κρεμασμένο καί καμία ἀλλοίωση δέν ὑπέστη. Ἔλαμπε καί φαινόταν σάν νά ἦταν σῶμα ζωντανοῦ κοιμωμένου.
10. Ποιά εἶναι ἡ πιό μεγάλη προσφορά τῶν Νεομαρτύρων στό ὑπόδουλο Γένος; (Σκέψεις Μελῶν…). Οἱ Νεομάρτυρες εἶναι ὅ,τι ἐκλεκτότερο, ἁγνότερο, ἁγιότερο ἔχει νά παρουσιάσει τό Γένος μας στούς χρόνους τῆς Τουρκοκρατίας. Κατά τόν ἅγιο Νικόδημο τόν Ἁγιορείτη, οἱ Νεομάρτυρες εἶναι «ἡ δόξα καί τό καύχημα τῆς Ὀρθοδοξου Ἀνατολικῆς Ἐκκλησίας, ὁ ἔλεγχος καί ἡ καταισχύνη τῶν ἑτεροδόξων, τό ἀγλάϊσμα τῆς Φυλῆς μας». Μέ τό μαρτύριό τους ἐνίσχυσαν καί τούς ὑπόλοιπους Ἕλληνες νά μήν ἀλλαξοπιστήσουν, ἀλλά νά κρατήσουν τήν πίστη τους. Ἐμεῖς παραπονούμαστε μερικές φορές ὅτι περνᾶμε δύσκολες μέρες. Οἱ Νεομάρτυρες πέρασαν πολύ δυσκολότερες ἀπό ἐμᾶς, ἀλλά ἔμειναν πιστοί «ἄχρι θανάτου». Ἡ παρουσία τους ἰσοδυναμεῖ μέ θαῦμα, «παρόμοιον ὡσάν νά βλέπῃ τινάς μέσα εἰς τήν καρδίαν τοῦ χειμῶνος, ἐαρινά ἄνθη καί τριαντάφυλλα· μέσα εἰς τήν βαθυτάτην νύκτα, ἡμέραν καί ἥλιον· μέσα εἰς τό ψηλαφητόν σκότος φῶτα λαμπρότατα· ἐν τῷ καιρῷ τῆς αἰχμαλωσίας, νά βλέπῃ ἐλευθερίαν· καί ἐν τῷ καιρῷ τῆς τωρινῆς ἀσθενείας, ὑπερφυσικήν δύναμιν». Λέγεται ὅτι τήν περίοδο τοῦ ἀντιχρίστου οἱ Χριστιανοί θά περάσουν τίς δυσκολότερες μέρες. Ἀλλά τήν περίοδο ἐκείνη ἡ Ἐκκλησία μας θά ἀναδείξει καί τούς μεγαλύτερους Ἁγίους. Νά ἑτοιμαζόμαστε ἀπό τώρα νά μήν ἀρνηθοῦμε τόν Χριστό, ἀλλά νά κρατήσουμε τήν πίστη μας, ὅπως οἱ Νεομάρτυρες.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ
Μαζί μέ τόν ἅγιο Νικόδημο ἄς ἀπευθύνουμε στούς Νεομάρτυρες τοῦτα τά λόγια: «Ὤ νέοι τοῦ Χριστοῦ ἀθληταί καί πολύαθλοι Μάρτυρες, προσκυνοῦμε τά ἅγιά σας λείψανα καί ἱστοροῦμε καί ἀσπαζόμαστε τίς ἅγιες εἰκόνες σας. Καί ζητοῦμε ἀπό σᾶς νά μεσιτεύετε πρός τόν ἅγιο Θεό νά γίνῃ ἵλεως γιά τίς ἁμαρτίες μας, καί σ᾿ αὐτή μέν τήν ζωή ἐλευθερώνετέ μας ἀπό κάθε κακό ψυχικό καί σωματικό, ἐνδυναμώνοντάς μας νά φυλάξουμε στερεά ὅσα μέ τήν ζωήν σας μᾶς διδάξατε, στή μέλλουσα δέ ἀξιώσατέ μας τῆς βασιλείας τῶν οὐρανῶν ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ τῷ Κυρίῳ ἡμῶν. ᾭ ἡ δόξα καί τό κράτος σύν τῷ Πατρί καί τῷ Ἁγίῳ Πνεύματι, νῦν καί ἀεί καί εἰς τούς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν».
ΣΥΝΘΗΜΑ
«Ἐγώ τόν Χριστόν μου δέν Τόν ἀρνοῦμαι. Χριστιανός εἶμαι, Χριστιανός θέλω νά ἀποθάνω!»
(ὁμολογία Πίστεως πολλῶν Νεομαρτύρων)
Τό ἑπόμενο θέμα μας θά εἶναι ἁγιογραφικό, τό σταυρώσιμο: Λουκ. κγ΄ 44-46.
