Εὐαγγελικό Ἀνάγνωσμα Κυριακῆς 21 Φεβρουαρίου 2021, Τελώνου καί Φαρισαίου (Λουκ. ιη΄ 10-14)
Eἶπεν ὁ Κύριος τὴν παραβολὴν ταύτην· ἄνθρωποι δύο ἀνέβησαν εἰς τὸ ἱερὸν προσεύξασθαι, ὁ εἷς Φαρισαῖος καὶ ὁ ἕτερος τελώνης. ὁ Φαρισαῖος σταθεὶς πρὸς ἑαυτὸν ταῦτα προσηύχετο· ὁ Θεός, εὐχαριστῶ σοι ὅτι οὐκ εἰμὶ ὥσπερ οἱ λοιποὶ τῶν ἀνθρώπων, ἅρπαγες, ἄδικοι, μοιχοί, ἢ καὶ ὡς οὗτος ὁ τελώνης· νηστεύω δὶς τοῦ σαββάτου, ἀποδεκατῶ πάντα ὅσα κτῶμαι. καὶ ὁ τελώνης μακρόθεν ἑστὼς οὐκ ἤθελεν οὐδὲ τοὺς ὀφθαλμοὺς εἰς τὸν οὐρανὸν ἐπᾶραι, ἀλλ᾿ ἔτυπτεν εἰς τὸ στῆθος αὐτοῦ λέγων· ὁ Θεός, ἱλάσθητί μοι τῷ ἁμαρτωλῷ. λέγω ὑμῖν, κατέβη οὗτος δεδικαιωμένος εἰς τὸν οἶκον αὐτοῦ ἢ γὰρ ἐκεῖνος· ὅτι πᾶς ὁ ὑψῶν ἑαυτὸν ταπεινωθήσεται, ὁ δὲ ταπεινῶν ἑαυτὸν ὑψωθήσεται.
Ἀπὸ σήμερα ἀρχίζει ἡ πιὸ πνευματικὴ περίοδος ὅλου τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ ἔτους, τὸ Τριώδιο. Μία κατανυκτικὴ περίοδος ποὺ θὰ διαρκέσει μέχρι τὸ Μέγα Σάββατο καὶ ἡ ὁποία προετοιμάζει τὴν ψυχὴ τοῦ πιστοῦ γιὰ τὸ μεγάλο γεγονὸς τῆς Ἀναστάσεως τοῦ Κυρίου μας. «Τῆς μετανοίας ἄνοιξόν μοι πύλας, Ζωοδότα», θὰ ψάλει ἡ Ἐκκλησία μας γιὰ νὰ μᾶς καλέσει νὰ στρέψουμε τὴν προσοχή μας ἀπὸ τοὺς γύρω μας ἀνθρώπους στὸν ἐσωτερικό μας κόσμο, νὰ ἀνακρίνουμε τὸν ἑαυτό μας καὶ νὰ μετανοήσουμε. Αὐτὸ κάνει καὶ μὲ τὴν παραβολὴ τοῦ Τελώνου καὶ τοῦ Φαρισαίου, ποὺ ἀκούσαμε ἀπὸ τὸν Κύριο στὴ σημερινὴ εὐαγγελικὴ περικοπή.
1. Ἡ καταδίκη τῶν ἀδελφῶν μας
Δύο ἄνθρωποι ἀνέβηκαν στὸν Ναὸ τοῦ Σολομῶντος γιὰ νὰ προσευχηθοῦν· ὁ ἕνας Φαρισαῖος κι ὁ ἄλλος Τελώνης. Ὁ Φαρισαῖος νόμιζε ὅτι ἦταν αὐστηρὸς τηρητὴς τοῦ Νόμου καὶ τῶν παραδόσεων, ἄμεμπτος στὰ μάτια τῶν ἀνθρώπων. Στάθηκε λοιπὸν ὄρθιος, γιὰ νὰ φαίνεται καλά, καὶ προσευχόταν γιὰ τὸν ἑαυτό του μὲ τὰ ἐξῆς λόγια: «Ὁ Θεός, εὐχαριστῶ σοι ὅτι οὐκ εἰμὶ ὥσπερ οἱ λοιποὶ τῶν ἀνθρώπων…». Σ᾿ εὐχαριστῶ, Θεέ μου, διότι δὲν εἶμαι σὰν τοὺς ἄλλους ἀνθρώπους, ποὺ εἶναι ἅρπαγες, ἄδικοι, μοιχοί, ἢ καὶ σὰν αὐτὸν ἐκεῖ τὸν Τελώνη, εἶπε, δείχνοντάς τον μὲ περιφρόνηση. Ἐνῶ δηλαδὴ ὅλοι οἱ ἄλλοι εἶναι ἔνοχοι καὶ ἁμαρτωλοί, ἐγὼ εἶμαι ὁ μόνος καλὸς κι ἀνένοχος.
Σ᾿ εὐχαριστῶ, διότι δὲν ἔχω τὶς κακίες ποὺ ἔχουν οἱ ὑπόλοιποι»· ἀντίθετα ἐγὼ εἶμαι ἐνάρετος: Νηστεύω δύο φορὲς τὴν ἑβδομάδα καὶ προσφέρω τὸ ἕνα δέκατο ἀπὸ ὅλα ἐκεῖνα ποὺ ἀποκτῶ, ἀκόμη κι ἀπὸ τὰ πιὸ μικρὰ καὶ τιποτένια, γιὰ τὰ ὁποῖα δὲν μὲ ὑποχρεώνει ὁ Νόμος.
Ἀσφαλῶς, μὲ μιὰ πρώτη ἀνάγνωση μᾶς δημιουργοῦν ἀποστροφὴ τὰ λόγια τοῦ Φαρισαίου. Ἂν προσέξουμε καλύτερα ὅμως, ἴσως διακρίνουμε τὸν ἑαυτό μας νὰ καθρεφτίζεται στὸ ἀλαζονικὸ φρόνημά του. Μπορεῖ νὰ μὴν ἔχουμε χρησιμοποιήσει τὰ ἴδια λόγια. Πόσες φορὲς ὅμως κατακρίναμε τοὺς συνανθρώπους μας καὶ τοὺς καταδικάσαμε γιὰ τὰ σφάλματά τους, θεωρώντας τὸν ἑαυτό μας καλύτερο ἀπὸ αὐτούς; Πόσες φορὲς τοὺς ἐξευτελίσαμε γιὰ τὰ λάθη καὶ τὶς ἀδυναμίες τους, τοὺς ἐκθέσαμε, δικαιώνοντας τὶς πράξεις καὶ τὶς ἐνέργειές μας καὶ ὑπερασπιζόμενοι τὸ εἴδωλό μας;
Ἂς τὸ βάλουμε καλὰ στὸ μυαλό μας: Κάθε φορὰ ποὺ καταδικάζουμε τοὺς ἀδελφούς μας καὶ δικαιώνουμε τὸν ἑαυτό μας, γινόμαστε κι ἐμεῖς Φαρισαῖοι!
2. Ἡ καταδίκη τοῦ ἑαυτοῦ μας
Στὸν Ναὸ ὅμως εἴπαμε ὅτι ἀνέβηκε κι ἕνας Τελώνης. Ἄνθρωπος δηλαδὴ ἁμαρτωλός, ποὺ εἶχε συνηθίσει νὰ ἀδικεῖ καὶ νὰ πλουτίζει ἀπὸ τὸν κόπο καὶ τὸ αἷμα τῶν συνανθρώπων του. Στάθηκε σὲ μία ἀπόμερη γωνιά, μακριὰ ἀπὸ τὸ θυσιαστήριο, μισοκρυμμένος καὶ φοβισμένος. Δὲν ἀσχολήθηκε μὲ τοὺς ἄλλους, παρὰ μόνο μὲ τὸν ἑαυτό του, μὲ τὶς ἁμαρτίες του. Δὲν τόλμησε νὰ ὑψώσει στὸν οὐρανὸ οὔτε τὰ μάτια του οὔτε τὰ χέρια του. Τὰ χέρια του… αὐτὰ ποὺ ἄλλοτε ἔκλεβαν καὶ χτυποῦσαν τοὺς ἄλλους, χτυποῦσαν τώρα τὸ δικό του στῆθος, τὴν ἁμαρτωλὴ καὶ ἀκάθαρτη καρδιά του.
Προσπάθησε κι αὐτὸς νὰ προσευχηθεῖ. Ἡ γλώσσα του ὅμως δὲν ἦταν μαθημένη. Ἤξερε μόνο νὰ ἀπειλεῖ καὶ νὰ ὑβρίζει. Δὲν εἶπε λοιπὸν πολλὰ λόγια. Μία κραυγὴ μετανοίας μόνο ἔβγαινε συνεχῶς μὲ συντριβὴ ἀπὸ τὴν καρδιά του: «Ὁ Θεός, ἱλάσθητί μοι τῷ ἁμαρτωλῷ». Θεέ μου, λυπήσου με τὸν ἁμαρτωλό. Δὲν προέβαλε δικαιολογίες γιὰ τὶς ἄνομες πράξεις του. Δὲν μετέθεσε τὶς εὐθύνες του. Δὲν καταδίκασε κανέναν ἄλλον, παρὰ μόνο τὸν ἑαυτό του. Παραδέχθηκε τὴν ἐνοχή του καὶ ζήτησε τὸ ἔλεος τοῦ Θεοῦ. Ἔτσι ὁ Θεὸς δέχθηκε τὴ μετάνοιά του. Δικαιώθηκε ὁ Τελώνης καὶ κατακρίθηκε ὁ Φαρισαῖος, διότι «ὅποιος ὑψώνει τὸν ἑαυτό του, θὰ ταπεινωθεῖ ἀπὸ τὸν Θεὸ καὶ θὰ κατακριθεῖ. Ἀντίθετα, ὅποιος ταπεινώνει τὸν ἑαυτό του, θὰ ὑψωθεῖ καὶ θὰ τιμηθεῖ ἀπὸ τὸν Θεό», ἐπιλέγει ὁ Κύριος.
Θαυμάζουμε πράγματι τὴ συντριβὴ τοῦ ἄλλοτε ἁμαρτωλοῦ αὐτοῦ ἀνθρώπου! Ἂς μιμηθοῦμε ὅμως καὶ τὸ παράδειγμά του. Ἂς πάψουμε, δηλαδή, νὰ ἐπιρρίπτουμε τὶς εὐθύνες γιὰ κάθε κακὸ ποὺ συμβαίνει γύρω μας στοὺς ἄλλους, στοὺς οἰκείους μας, στοὺς συνεργάτες μας, στοὺς κυβερνῶντες τὴ χώρα μας ἢ στοὺς διοικοῦντες τὴν Ἐκκλησία. Ἂς ἀναζητήσουμε τὶς αἰτίες μέσα μας: στὸν ἑαυτό μας, στὶς πράξεις, στὰ λόγια, στὰ κίνητρα, στὶς σκέψεις καὶ στὶς ἐπιθυμίες μας. Θὰ διαπιστώσουμε τότε τὴν ἐνοχή μας.
Σήμερα λοιπὸν ποὺ ἀρχίζει τὸ εὐλογημένο Τριώδιο, ἂς στρέψουμε τὸ βλέμμα μέσα μας, ὄχι γιὰ νὰ δικαιώσουμε τὸν ἑαυτό μας, ἀλλὰ γιὰ νὰ τὸν καταδικάσουμε γιὰ κάθε σφάλμα μας. Ἂς εἴμαστε δὲ βέβαιοι ὅτι ὁ Κύριος θὰ χορηγήσει καὶ σ᾿ ἐμᾶς τὸ ἄπειρο ἔλεός του καὶ θὰ μᾶς χαρίσει τελικὰ τὴ δικαίωση καὶ τὴ σωτηρία.
