ΘΕΜΑ: «Μακάριοι οἱ πτωχοί τῷ πνεύματι…»
ΕΒΔΟΜΑΔΑ: 14-20 Φεβρουαρίου 2022
ΑΡΘΡΟ: «Μακάριοι οἱ πτωχοί τῷ πνεύματι…», «Ο ΣΩΤΗΡ», τεῦχ. 2258/1.2.22/σελ.55-56.
ΑΓΙΟΓΡΑΦΙΚΟ: Ματθ. ε΄ 3.
ΒΟΗΘΗΜΑΤΑ: † Π.Ν.Τρεμπέλα, «Ὑπόμνημα εἰς τό κατά Ματθαῖον Εὐαγγέλιον», σελ. 80-81, ἐκδ. «Ο ΣΩΤΗΡ», Ἀθήνα 20066.
Μεταφορτώσεις
|
Θέμα για τους κυκλάρχες
|
Άρθρο
|
Συμπληρωματικό
|
Θέμα για μέλη
|
Σύνθημα
|
ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ
Ἀπό τήν Κυριακή τοῦ Τελώνου καί Φαρισαίου εἰσερχόμεθα στό κατανυκτικότατο Τριώδιο, τό ὁποῖο θά διαρκέσει δέκα ἑβδομάδες (ἑβδομήντα ἡμέρες) καί θά τελειώσει τό Μέγα Σάββατο. Μερικοί ἀπό ἄγνοια ἤ ἀπό τή διαιώνιση εἰδωλολατρικῶν ἐθίμων ἔχουν τήν ἐσφαλμένη ἀντίληψη ὅτι τό Τριώδιο εἶναι περίοδος χαλαρώματος. Εἶναι τό ἀκριβῶς ἀντίθετο: περίοδος ἐπιτάσεως τοῦ πνευματικοῦ ἀγώνα. Ἡ ἁγία Ἐκκλησία μᾶς καλεῖ πρωτίστως νά ταπεινωθοῦμε ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ, ὅπως ὁ Τελώνης: «Ὁ Θεός, ἱλάσθητί μοι τῷ ἁμαρτωλῷ» (Λουκ. ιη΄ 13)· νά μετανοήσουμε καί νά ἐξομολογηθοῦμε, ὅπως ὁ Ἄσωτος: «Πάτερ, ἥμαρτον εἰς τόν οὐρανόν καὶ ἐνώπιόν σου, καὶ οὐκέτι εἰμι ἄξιος κληθῆναι υἱός σου» (Λουκ. ιε΄ 21)· νά δείχνουμε ἔμπρακτη ἀγάπη στόν ἐμπερίστατο συνάνθρωπό μας, ὅπως τό Εὐαγγέλιο τῆς Κρίσεως μᾶς διδάσκει νά κάνουμε: «ἐπείνασα γάρ καί ἐδώκατέ μοι φαγεῖν, ἐδίψησα, καί ἐποτίσατέ με…» (Ματθ. κε΄ 35)· νά ἀναλογισθοῦμε τί εἴχαμε καί τί χάσαμε, ὅπως ὁ Ἀδάμ μετά τήν ἔξωσή του ἀπό τόν Παράδεισο (ὁ Ἀδαμιαῖος θρῆνος)!
Τό πρῶτο μήνυμα τῆς Περιόδου αὐτῆς εἶναι νά «ταπεινωθῶμεν ἐναντίον τοῦ Θεοῦ τελωνικῶς». Γι᾿ αὐτό καί τό θέμα τοῦ Κύκλου μας θά εἶναι γιά τήν ταπείνωση. Θά ἀναλύσουμε τόν πρῶτο Μακαρισμό ἀπό τό ἁγιογραφικό Ἀνάγνωσμα καί τό ἄρθρο «Μακάριοι οἱ πτωχοί τῷ πνεύματι…»,«Ο ΣΩΤΗΡ», τεῦχ. 2258/1.2.22/σελ.55-56, πού θά μελετήσουμε σήμερα.
ΑΓΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΑΝΑΓΝΩΣΜΑ
Θά διαβάσουμε τό κείμενο καί τήν ἑρμηνεία τοῦ ἁγιογραφικοῦ Ἀναγνώσματος: «Μακάριοι οἱ πτωχοί τῷ πνεύματι, ὅτι αὐτῶν ἐστιν ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν» (Ματθ. ε΄ 3). Μακάριοι καί τρισευτυχισμένοι εἶναι ἐκεῖνοι πού συναισθάνονται ταπεινά τήν πνευματική τους φτώχεια καί τήν ἐξάρτηση ὁλόκληρου τοῦ ἑαυτοῦ τους ἀπό τόν Θεό, διότι θά εἶναι δική τους ἡ Βασιλεία τῶν οὐρανῶν.
Α΄ ΜΕΡΟΣ: «Μακάριοι οἱ πτωχοί τῷ πνεύματι,…»
1. Ἀμέσως κατόπιν θά διαβάσουμε τό πρῶτο Μέρος τοῦ ἄρθρου «Μακάριοι οἱ πτωχοί τῷ πνεύματι…», «Ο ΣΩΤΗΡ», τεῦχ. 2258/1.2.22/σελ.55-56, ἕως ἐκεῖ πού λέει: «…ἡ πρόθυμη ἐξυπηρέτηση τῶν ἄλλων, ἡ αὐταπάρνηση, ἡ αὐτοθυσία καί οἱ λοιπές ἀρετές στήν ταπείνωση στηρίζονται», σελ. 56, α΄ στήλη, καί θά ρωτήσουμε τά Μέλη: Τί σημαίνει «μακάριος»; (Σκέψεις Μελῶν…) Σημαίνει εὐτυχισμένος, καλότυχος. Ἡ λέξη «μακάριος» προέρχεται ἀπό τή λέξη «μᾶκος» πού σημαίνει «μῆκος», «μάκρος», ἡ δέ λέξη «μάκαρ» σημαίνει «μακρός». Ἑπομένως ἡ λέξη «μακάριος» σημαίνει «τόν μεγάλο καί πολύ» καί κατ᾿ ἐπέκταση «τόν εὐτυχισμένο καί καλότυχο».
2. Ποιούς μακαρίζει πρώτους-πρώτους ὁ Κύριος; (Σκέψεις Μελῶν…) Μακαρίζει τούς ταπεινούς ἀνθρώπους, διότι ἡ ταπείνωση εἶναι ἡ βάση καί τό θεμέλιο τῆς πνευματικῆς ζωῆς τῶν Χριστιανῶν. «Θεμέλιός ἐστι τῆς καθ᾿ ἡμᾶς φιλοσοφίας ἡ ταπεινοφροσύνη» (ΡG 51, 312). Θεμέλιο τῆς ζωῆς, σύμφωνα μέ τή δική μας θεώρηση, εἶναι ἡ ταπεινοφροσύνη, κηρύττει ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος.Ἄν ἔχουμε ἰσχυρό καί ἀσφαλές θεμέλιο τήν ταπεινοφροσύνη, μποροῦμε νά χτίσουμε τόν οἶκο τῆς ψυχῆς μας. Ἄν λείψει ἡ ταπείνωση, ὅλα γκρεμίζονται.
3. Γιατί δέν γράφει στό ἱερό κείμενο «Μακάριοι οἱ ταπεινοί» ἤ «Μακάριοι οἱ ταπεινοί τῇ καρδίᾳ», ἀλλά γράφει «Μακάριοι οἱ πτωχοί τῷ πνεύματι»; (Σκέψεις Μελῶν…) Διότι ἡ ταπείνωση εἶναι καρπός τῆς συναισθήσεως τῆς πνευματικῆς πτωχείας μας. Ἡ συναίσθηση εἶναι ἡ προϋπόθεση καί ρίζα τῆς ταπεινώσεως, ἀπαντᾶ ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος (ΕΠΕ 9, 464). Ἀπό τή ρίζα φθάνουμε στόν καρπό. Ἀπό τή συναίσθηση τῆς πνευματικῆς πτωχείας μας φθάνουμε στήν ἀληθινή ταπεινοφροσύνη. Ἕνας ἅγιος ἀσκητής συμβούλευσε τόν ἅγιο Ἰωάννη τῆς Κλίμακος, πού ἤθελε νά φθάσει στήν ταπείνωση καί στήν ὑπακοή: «Κυλίσου κάτω ἀπό τά πόδια μιᾶς συνοδείας «ἐν καταβεβλημένῳ φρονήματι», δηλαδή μέ φρόνημα ταπεινό καί συντετριμμένο (Κλῖμαξ, Λόγος Δ΄, λα΄)
4. Γιατί δέν γράφει στό ἱερό κείμενο «Μακάριοι οἱ πτωχοί τοῖς χρήμασιν», ἀλλά γράφει «Μακάριοι οἱ πτωχοί τῷ πνεύματι»; (Σκέψεις Μελῶν…) Διότι ὁ ἀναγκαστικά φτωχός, πού δέν θά ἤθελε νά εἶναι φτωχός, δέν μακαρίζεται. Μακαρίζεται αὐτός πού μέ τήν ἐλεύθερη θέλησή του συναισθάνεται τήν πνευματική πτωχεία του, ὅπως ὁ Τελώνης: «μακρόθεν ἑστώς οὐκ ἤθελεν οὐδέ τούς ὀφθαλμούς εἰς τόν οὐρανόν ἐπᾶραι, ἀλλ᾿ ἔτυπτεν εἰς τό στῆθος αὐτοῦ λέγων· ὁ Θεός, ἱλάσθητί μοι τῷ ἁμαρτωλῷ» (Λουκ. ιη΄ 13).
5. Γιατί οἱ κοσμικοί ἄνθρωποι ὑποτιμοῦν τούς ταπεινούς; (Σκέψεις Μελῶν…) Διότι τά κριτήριά τους εἶναι κοσμικά. Θεωροῦν εὐτυχισμένους αὐτούς πού ἔχουν χρήματα πολλά, αὐτούς πού ἔχουν τίτλους σπουδῶν, αὐτούς πού εἶναι καταξιωμένοι κοινωνικά. Γενικά προτιμοῦν αὐτά πού φαντάζουν καί προβάλλονται. Τήν ταπείνωση, πού ἀγαπᾶ νά κρύβεται, δέν τή θεωροῦν προσόν, ἀλλά μειονέκτημα.
6. Εἶναι σωστή ἡ θεώρησή τους; (Σκέψεις Μελῶν…) Δέν εἶναι σωστή, διότι πραγματικά μεγάλοι δέν εἶναι οἱ ὑπερήφανοι, πού ζητοῦν τοῦ κισσοῦ τό πλάνο ἀνέβασμα. Οἱ ὑπερήφανοι περπατοῦν μέ ξύλινα πόδια. Μετά ἀπό λίγο πέφτουν καί συντρίβονται. Ἐνῶ οἱ ταπεινοί καί «συντετριμμένοι τήν διάνοιαν» ἑλκύουν τή Χάρι καί τήν εὐλογία τοῦ Θεοῦ καί ὑψώνονται: «ἐπί τίνα ἐπιβλέψω, ἀλλ᾿ ἤ ἐπί τόν ταπεινόν καί ἡσύχιον καί τρέμοντα τούς λόγους μου;» (Ἡσ. ξς΄ 2). Οἱ ταπεινοί ἄνθρωποι πλέουν σέ πελάγη εὐτυχίας καί ἀπολαμβάνουν τήν ἀληθινή μακαριότητα.
Εἶναι λανθασμένη ἡ κρίση καί ἄδικος ὁ χαρακτηρισμός τῶν κοσμικῶν ἀνθρώπων ὅτι «οἱ πτωχοί τῷ πνεύματι» τοῦ πρώτου Μακαρισμοῦ εἶναι κουτοί καί ὀλιγόμυαλοι. Δέν εἶναι καθόλου κουτοί καί ὀλιγόμυαλοι, ἀλλ᾿ εἶναι διαμάντια πνευματικά πού λάμπουν ἀπό ἀρετή καί ἁγιότητα· εἶναι αὐτοί πού ἔχουν ὀρθό φρόνημα γιά τόν ἑαυτό τους καί ἀναγνωρίζουν τήν ἀληθινή κατάσταση τους· εἶναι αὐτοί πού ἔχουν «καρδίαν συντετριμμένην καί τεταπεινωμένην» καί συναισθάνονται τήν πνευματική πτωχεία τους. Οἱ ταπεινοί ἄνθρωποι εἶναι οἱ πλουσιότεροι ἄνθρωποι τοῦ κόσμου. Τούς πλουτίζει ἡ πλουταπείνωσή τους, στήν ὁποία εὐαρεστεῖται ὁ Θεός.
7. Γράφει στό ἄρθρο ὅτι ὅλα ἀπό τήν ταπείνωση ξεκινοῦν καί σ᾿ αὐτήν καταλήγουν. Τί ἔχετε νά πεῖτε πάνω σ᾿ αὐτό; (Σκέψεις Μελῶν…) Πράγματι· ἡ ταπείνωση, σημειώνει ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς, εἶναι «γεννητική καί συνεκτική ἁπάσης ἀρετῆς» (ΕΠΕ 8, 410). Αὐτή γεννᾶ καί συνδέει σέ χρυσή ἁλυσίδα ὅλες τίς ἀρετές. Χωρίς τήν ταπείνωση οὔτε ἀληθινά εὐγενεῖς εἴμαστε, οὔτε καταδεκτικοί, οὔτε πρόθυμοι νά ἐξυπηρετήσουμε τούς ἄλλους, οὔτε ἀληθινή ἀγάπη μποροῦμε νά δείξουμε, οὔτε νά γίνουμε θυσία γιά τούς ἄλλους.
Β΄ ΜΕΡΟΣ:«…, ὅτι αὐτῶν ἐστιν ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν»
1. Ἔπειτα θά διαβάσουμε τό ὑπόλοιπο ἄρθρο, σελ. 56, καί θά ρωτήσουμε τά Μέλη: Ἡ ταπεινοφροσύνη ἀμείβεται πλουσιοπάροχα. Μέ ποιά ἀμοιβή ἀμείβεται; (Σκέψεις Μελῶν…) Ἀμείβεται μέ τή Βασιλεία τῶν οὐρανῶν· «…ὅτι αὐτῶν ἐστιν ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν», βεβαιώνει ὁ Κύριος. Εἶναι δική τους ἡ Βασιλεία τῶν οὐρανῶν.
2. Ἀμοιβή ἐπιφυλάσσεται καί γιά τούς ἄλλους Μακαρισμούς: «ὅτι αὐτοί παρακληθήσονται», «ὅτι αὐτοί κληρονομήσουσι τήν γῆν», «ὅτι αὐτοί χορτασθήσονται», «ὅτι αὐτοί ἐλεηθήσονται», «ὅτι αὐτοί τόν Θεόν ὄψονται», «ὅτι αὐτοί υἱοί Θεοῦ κληθήσονται», διδάσκει ὁ θεῖος Διδάσκαλος. Ἀλλά γιατί στούς ἄλλους Μακαρισμούς ἡ ἀμοιβή ἐκφέρεται σέ χρόνο μέλλοντα, ἐνῶ στόν Μακαρισμό τῶν ταπεινῶν ἐκφέρεται σέ χρόνο ἐνεστώτα; (Σκέψεις Μελῶν…) Διότι ἡ ἀμοιβή τῶν ταπεινῶν ἀρχίζει ἀπό τήν παρούσα ζωή. Οἱ ταπεινοί προγεύονται ἀπό τή ζωή αὐτή τή χαρά καί μακαριότητα τοῦ Παραδείσου. Ἐπίσης οἱ ταπεινοί ἀπολαμβάνουν ἀπό τή ζωή αὐτή τό θεῖο δῶρο τῆς εἰρήνης. Ὑπάρχει γλυκύτερο δῶρο Θεοῦ ἀπό τήν εἰρήνη τῆς ψυχῆς; Λέγαμε σέ προηγούμενο θέμα τοῦ Κύκλου μας, ὅτι τόν ἅγιο Νεκτάριο τόν συκοφαντοῦσαν, τόν ἔβριζαν, τόν παραθεωροῦσαν κι αὐτός παρέμενε ἀτάραχος καί εἰρηνικός. Πῶς μποροῦσε καί ἔμενε ἀτάραχος καί εἰρηνικός; Μποροῦσε καί ἔμενε ἀτάραχος καί εἰρηνικός, διότι ἦταν ταπεινός ἄνθρωπος. Αὐτή ἡ ταπεινή ἀντιμετώπιση τῆς ἀδικίας πού γινόταν σέ βάρος του, πλημμύριζε τήν καρδιά του μέ εἰρήνη, χαρά καί ἀγαλλίαση. Ζοῦσε ἀπό τήν παρούσα ζωή ὡς πολίτης τῆς Βασιλείας τῶν οὐρανῶν. Ἐπίσης ὁ ταπεινός ἄνθρωπος ἀγαπᾶ εἰλικρινά τούς ἄλλους, γιατί τούς βλέπει ὄχι ὡς ἐχθρούς, ἀλλ᾿ ὡς ἀδελφούς του. Ἀγαπώντας τους εἰλικρινά ὡς ἀδελφούς, προγεύεται τήν εὐφροσύνη τῆς Βασιλείας τοῦ Θεοῦ, πού θά εἶναι προπάντων κοινωνία ἀγάπης κατά τό πρότυπο τῆς Ἁγίας Τριάδος.
3. Οἱ ταπεινοί θά ἀπολαμβάνουν αἰωνίως τή μακαριότητα τῆς Βασιλείας τῶν οὐρανῶν, μᾶς βεβαιώνει ὁ πρῶτος Μακαρισμός. Τί ἔχετε νά πεῖτε πάνω σ᾿ αὐτό; (Σκέψεις Μελῶν…) Ἄν οἱ ταπεινοί ἄνθρωποι προγεύονται ἀπό τήν παρούσα ζωή τή μακαριότητα τῆς Βασιλείας τῶν οὐρανῶν, πολύ περισσότερο θά τήν ἀπολαμβάνουν στή Βασιλεία τοῦ Θεοῦ. Στήν παρούσα ζωή ἡ ἀπόλαυση κάθε ἀγαθοῦ εἶναι ἀτελής καί προσωρινή. Στερεῖται τῆς πληρότητος καί μονιμότητος, πού ἱκανοποιεῖ πλήρως τόν ἄνθρωπο. Στή Βασιλεία τοῦ Θεοῦ ἡ πηγή τῆς εὐτυχίας θά εἶναι ἀνεξάντλητη, «αἰωνίως ὑπερεκχειλίζουσα». Θά ἱκανοποιεῖ πλήρως τούς ἀσίγαστους πόθους τῆς ψυχῆς μας. Στήν παρούσα ζωή ὑπάρχουν ταραχές, συγκρούσεις, ἐπεισόδια. Στή Βασιλεία τοῦ Θεοῦ ὅλα θά εἶναι γαληνά καί ἀστασίαστα. Στήν παρούσα ζωή ὑπάρχουν θλίψεις ἀσθένειες, θάνατοι. Στή Βασιλεία τοῦ Θεοῦ οἱ ταπεινοί θά ἀπολαμβάνουν τόν χορτασμό τῆς ζωῆς τῆς μακαρίας καί αἰωνίου. Ἐκεῖ δέν θά ὑπάρχει «νόσος, θάνατος, σκότος, νύξ». Ὅλα θά εἶναι λουσμένα στό φῶς τῆς Ἀναστάσεως: «πάντα ἡμέρα, πάντα φῶς, πάντα ἄνεσις», σημειώνει ὁ ἱερός Χρυσόστομος (ΕΠΕ 24, 366). Μᾶς βεβαιώνει τό προφητικό βιβλίο τῆς Ἀποκαλύψεως ὅτι θά ἐξαλείψει ὁ Θεός «πᾶν δάκρυον ἀπό τῶν ὀφθαλμῶν αὐτῶν, καί ὁ θάνατος οὐκ ἔσται ἔτι, οὔτε πένθος οὔτε κραυγή οὔτε πόνος οὔκ ἔσται ἔτι· ὅτι τά πρῶτα ἀπῆλθον (Ἀποκ. κα΄ 4). «Καί νύξ οὐκ ἔσται ἔτι, καί οὐ χρεία λύχνου καί φωτός ἡλίου, ὅτι Κύριος ὁ Θεός φωτιεῖ αὐτούς, καί βασιλεύσουσιν εἰς τούς αἰῶνας τῶν αἰώνων» (Ἀποκ. κβ΄ 5).
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ
Ἡ Βασιλεία τοῦ Θεοῦ ἀνήκει στούς ταπεινούς ἀνθρώπους. Μακάρι νά γινόμαστε κι ἐμεῖς «πτωχοί τῷ πνεύματι», πραγματικά ταπεινοί, γιά νά εἴμαστε πανευτυχεῖς στήν παρούσα ζωή καί στή μέλλουσα ζωή νά ἀξιωθοῦμε νά ἀπολαμβάνουμε τή μακαριότητα τῆς Βασιλείας τοῦ Θεοῦ «εἰς αἰῶνας αἰώνων».
ΣΥΝΘΗΜΑ
«Μακάριοι οἱ πτωχοί τῷ πνεύματι, ὅτι αὐτῶν ἐστιν ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν»
(Ματθ. ε΄ 3)
Τό ἑπόμενο θέμα μας θά εἶναι ἀπό τό ἄρθρο «Πῶς ἀντιμετωπίζονται τά «ἐλαφρά» ἁμαρτήματα; (Β΄), «Ο ΣΩΤΗΡ», τεῦχ. 2251/15.10.21, σελ. 431-432.
