9. «Ἅλας καί φῶς»

Μεταφορτώσεις

Θέμα για τους κυκλάρχες

 

Μᾶς ἀξίωσε ὁ Θεός καί μελετήσαμε ἤδη τούς Μακαρισμούς καί εἴδαμε πόσο σπουδαῖες εἶναι οἱ ἀρετές πού μᾶς ὑπέδειξε μέσῳ αὐτῶν ὁ Κύριος. Ἡ σπουδαιότητά τους ἔγκειται ὄχι μόνο στό ὅτι καθιστοῦν τούς ἑαυτούς μας εὐτυχεῖς στό παρόν καί τό αἰώνιο μέλλον, ἀλλά καί στό ὅτι μᾶς ἀναδεικνύουν εὐεργετικούς παράγοντας στό περιβάλλον μας. Γι᾿ αὐτό ἀμέσως μετά τούς Μακαρισμούς ὁ Κύριος στρέφει τόν λόγο στήν κοινωνική ἀποστολή τῶν πιστῶν Του.

Μελέτη περικοπῆς· Ματθ. ε´ 13-16.

1. Ὁ Κύριος χρησιμοποιεῖ παραβολικές ἐκφράσεις στό κείμενο πού ἔχουμε μπροστά μας. Μιλᾶ γιά τή σημασία τοῦ ἅλατος καί τοῦ φωτός στή ζωή μας, γιά νά δείξει τή θέση καί προσφορά στήν κοινωνία τῶν μαθητῶν Του ὅλων τῶν αἰώνων. Ἄς δοῦμε πρῶτα τί ἐννοεῖ μέ τή φράση Του «ὑμεῖς ἐστέ τό ἅλας τῆς γῆς»; «Τό ἅλας καθιστᾷ εὐγεύστους τάς τροφάς καί προφυλάττει αὐτάς ἀπό τήν σῆψιν… Ὁ μαθητής, οὗτινος (=τοῦ ὁποίου) ἡ ζωή συνεμορφώθη πρός τούς μακαρισμούς, θά καταστήσῃ τό εὐαγγέλιον εὐπροσδεκτώτερον» (Ὑπόμνημα Π. Ν. Τρεμπέλα).

Ἄς σκεφθοῦμε ὁρισμένες ἀναλογίες, γιά νά καταλάβουμε κα­λύτερα τόν θεῖο λόγο. Πῶς ἐπιδρᾶ τό ἁλάτι στίς τροφές; Ἀθόρυβα. «Οὕτω καί οἱ ἀληθινοί Χριστιανοί. Σιωπηλῶς καί ἀθορύβως, χωρίς ἐπιδεικτικούς θορύβους καί ἐντυπωσιακάς πράξεις ἐργάζον­ται διά τήν ἠθικήν ἐξυγίανσιν καί σωτηρίαν τοῦ πλησίον» (π. Σεραφείμ).

Πότε ἐπιδρᾶ τό ἁλάτι; Ὅταν διατηρεῖ τήν ἁλιστική του ἰδιότητα. Ὅταν εἶναι σέ καλή κατάσταση. «Τί θά ἐχρειάζετο πλέον εἰς τό σπίτι τό ἁλάτι πού ἔπαυσε νά ἁλατίζῃ;» (π. Σεραφείμ). Τό χαλασμένο ἁλάτι «οὔτε ὡς λίπασμα χρησιμεύει» (Ὑπόμνημα Π. Ν. Τρεμπέλα). Τό πετοῦν στά ἀπορρίμματα, εἶναι ἄχρηστο.

Τή φθορά τοῦ ἅλατος τήν ὀνομάζει ὁ Κύριος μώρανση, μωρία. Γιατί; Τί θέλει νά πεῖ μέ αὐτό; Ὅτι ὅπως ὁ μωρός καί ἀνόητος ἄνθρωπος εἶναι ἀνίκανος γιά κάθε σοβαρή ἐργασία, παρόμοια καί ὁ Χριστιανός πού δέν ζεῖ ὀρθά δέν μπορεῖ νά προσφέρει τίποτε καλό στήν κοινωνία. Εἶναι ἄχρηστος. Τρομερό τό κατάντημα αὐτό.

Τό ἁλάτι γίνεται εὐχαρίστως δεκτό στή γλώσσα μας; Ὄχι, διότι εἶναι στυφό καί λίγο πικρό. Αὐτή ὅμως ἡ στυφότητα εἶναι ἐκείνη πού τό καθιστᾶ κατάλληλο καί εὐεργετικό. Τί σημαίνει αὐτή ἡ ἀναλογία ὡς πρός τή δική μας συμπεριφορά ἔναντι τῶν συνανθρώπων μας; Ἡ ζωή μας καί τά λόγια μας φαίνονται ἴσως δυσάρεστα σέ ὁρισμένους. Μόνο ὅμως ἔτσι μποροῦν νά ἐπιδράσουν οὐσιαστικά. Ἐάν ἀμβλυνθοῦν καί ἐκκοσμικευθοῦν, γιά νά μήν ἀντιδράσουν δῆθεν οἱ κοσμικοί, δέν φέρνουν οὐσιαστικό ἀποτέλεσμα. «Αὐτό εἶναι τό ἔργον τῆς ἀρετῆς, νά λυπῇ τήν ἁμαρτωλήν καρδίαν μέχρις ὅτου τήν ἐξυγιάνῃ, ὁπότε καί ἡ ἀρετή θά εἶναι εἰς αὐτήν τόσον εὐχάριστος καί ποθητή». (π. Σεραφείμ). Οἱ Προφῆτες καί οἱ Ἅγιοι ἐπηρέασαν καί βοήθησαν τούς συνανθρώπους τους «οὐ κολακεύοντες οὐδέ θεραπεύοντες (=ἐνεργώντας δουλοπρεπῶς), ἀλλ᾿ ἐπιστύφοντες ὥσπερ τό ἅλας» (ἱερός Χρυσόστομος, ΕΠΕ 9, 492). Ἔλεγαν τήν ἀλήθεια καί ἄς φαινόταν πικρή στούς ἀκροατές τους, διότι μόνο αὐτή μποροῦσε νά τούς παρακινήσει σέ μετάνοια καί σωτηρία.

Νά δοῦμε καί μία τελευταία ἀναλογία; Τό ἁλάτι μπορεῖ νά ἐξυγιάνει μία σαπισμένη ἤδη τροφή; Ὄχι. Μόνο προλαμβάνει τή σήψη. Ὁ Χριστιανός ὅμως σάν ἄλλο πνευματικό ἁλάτι, ὄχι μόνο προλαμβάνει, ἀλλά μπορεῖ καί νά ἐξυγιάνει αὐτόν πού ἤδη ἔχει σαπίσει λόγῳ τῆς ἁμαρτίας. Πῶς; Μέ τά λόγια του καί κυρίως μέ τό ἅγιο παράδειγμά του θά τόν παρακινήσει σέ μετάνοια, θά τόν ὁδηγήσει στό πνευματικό λουτρό τῆς παλιγγενεσίας, τήν ἱερά Ἐξομολόγηση καί μέ τή Χάρι τοῦ Θεοῦ θά ἀπαλλαγεῖ ἀπό τήν πνευματική σήψη καί διαφθορά, θά ἀναγεννηθεῖ, θά ἐξαγνισθεῖ καί θά ἐξαγιασθεῖ. Τά παραδείγματα τῶν Ἁγίων τῆς Ἐκκλησίας μας, ἀλλά καί τά παραδείγματα πολλῶν συγχρόνων μας ἀνθρώπων, πού ζοῦσαν προηγουμένως στήν διαφθορά καί μετανόησαν καί ἄρχισαν νέα, ἁγία ζωή τό ἐπιμαρτυροῦν.

2. Ἄς ἔλθουμε τώρα καί στήν παραβολική φράση τή σχετική μέ τό φῶς πού χρησιμοποιεῖ ὁ Κύριος. Ὀνομάζει τούς πιστούς «φῶς τοῦ κόσμου». Βεβαίως «φῶς τοῦ κόσμου ἐν τῇ κυρίᾳ καί ἀπολύτῳ σημασίᾳ ὁ Σωτήρ (Ἰω. η´ 12), εἰς σχετικήν δέ σημασίαν… καί οἱ πιστοί πάντες (Ἐφ. ε´ 8, Φιλιπ. β´ 15)» (Ὑπόμνημα Π. Ν. Τρεμπέλα). Ἀφ᾿ ὅτου πιστεύσαμε καί ζοῦμε σύμφωνα μέ τό Εὐαγγέλιο, γίναμε καί πρέπει νά εἴμαστε «φῶς ἐν Κυρίῳ», νά φερόμαστε «ὡς τέκνα φωτός» καί «ὡς φωστῆρες ἐν κόσμῳ».

Τί ἐννοεῖ ὅμως ὁ Κύριος μέ τήν εἰκόνα τοῦ φωτός καί μέ τόν λύχνο πού δέν τοποθετεῖται κάτω ἀπό τό δοχεῖο (μόδιο) «ἀλλ᾿ ἐπί τήν λυχνίαν»; Ὅτι ὅπως «ὁ λύχνος ἔχει λόγο ὑπάρξεως τό νά φωτίζῃ, αὐτός εἶναι καί ὁ προορισμός τῶν μαθητῶν» (Ὑπόμνημα Π. Ν. Τρεμπέλα). Πρέπει νά φωτίζουν μέ τά λόγια καί τά ἔργα τους καί νά δείχνουν στούς ἄλλους τήν ὁδό τῆς μετάνοιας καί σωτηρίας. Στήν Παλαιά Διαθήκη ὑπάρχει μία θαυμάσια σχετική φράση: «αἱ ὁδοί τῶν δικαίων ὁμοίως φωτί λάμπουσι, προπορεύονται καί φωτίζουσιν» (Παρ. δ´ 18). Δέν πρέπει νά κρύβουμε τό φῶς τοῦ Χριστοῦ, τό φῶς τοῦ Εὐαγγελίου καί νά τό ἔχουμε μόνο γιά τόν ἑαυτό μας. Ἔχουμε χρέος νά φωτίζουμε ἐκεῖ ὅπου ζοῦμε καί ἐργαζόμαστε.

Ὑπάρχει ἀνάγκη αὐτοῦ τοῦ φωτισμοῦ; Καί πολλή μάλιστα! Δέν εἶναι λίγοι αὐτοί πού ζοῦν βυθισμένοι στό πνευματικό σκοτάδι, καί ἄς εἶναι καί μορφωμένοι διανοητικά. Ὑπάρχει σήμερα σκοτάδι ἄγνοιας τῆς ἀληθείας τοῦ Εὐαγγελίου καί γι᾿ αὐτό τρέχουν πολλοί στά μέντιουμς, τούς μάγους καί τά ὅμοια γιά νά «φωτισθοῦν» καί ἀντί γι᾿ αὐτό, σκοτίζονται ἀπό τήν ἐπήρεια τῶν ὀργάνων τοῦ ἄρχοντα τοῦ σκότους Διαβόλου. Σκοτάδι δέν εἶναι οἱ προλήψεις καί δεισιδαιμονίες, οἱ ποικίλες αἱρέσεις, πού δροῦν καί σήμερα καί μάλιστα οἱ λεγόμενες τῶν ἀνατολικῶν θρησκειῶν, πού σχετίζονται μέ τόν ἀποκρυφισμό; Σκοτισμό καί θόλωση τῆς διάνοιας δέν προκαλοῦν καί τά διάφορα τυραννικά πάθη τῆς ἁμαρτίας;

Ὅλοι αὐτοί «πού ζοῦν σέ μιά ἄλλη ὅλο πίκρες καί πόνο ζωή», ὅπως λέει ὁ Χριστιανός ποιητής, ἔχουν ἀνάγκη ἀπό τό φῶς πού λυτρώνει, ἀπό τούς ἀνθρώπους τῆς ἀγάπης, οἱ ὁποῖοι θά φωτίζουν τούς δρόμους τους μέ ἕναν καλό λόγο, μέ κάποιο ἔντυπο χριστιανικό Ὀρθόδοξο, μέ τό ἅγιο παράδειγμά τους. Δόξα τῷ Θεῷ, πού ὑπάρχουν καί σήμερα, ὅπως καί σέ ὅλες τίς ἐποχές, οἱ ἐνθουσιώδεις μεταδότες τοῦ φωτός τοῦ Χριστοῦ στό περιβάλλον τους.

Ἡ ἐπισήμανση τοῦ Κυρίου ὅτι δέν μπορεῖ νά κρυφτεῖ ἡ ἐπί τοῦ ὄρους κειμένη πόλη, τί ὑπονοεῖ; Τί σημαίνει γιά μᾶς ἡ εἰκόνα τῆς ἐπί τοῦ ὄρους κειμένης πόλεως; Ὅτι εἴμαστε «κατάδηλοι» (ἱερός Χρυσόστομος, ΕΠΕ 9, 494). Μᾶς βλέπουν ὅλοι. Γνωστοί καί ἄγνωστοι. Καί χρειάζεται νά προσέχουμε ὄχι μόνο γιά νά μήν σκανδαλίσουμε κάποιους, ἀλλά κυρίως γιά νά τούς δείξουμε τόν δρόμο πού ὁδηγεῖ στίς κορυφές τῆς ἁγιότητας.

3. Νά δοῦμε καί τήν τελική προτροπή τοῦ Κυρίου. Τί λέει ὁ 16ος στίχος; Νά λάμπει τό φῶς τῶν καλῶν ἔργων μας μπροστά στούς συνανθρώπους μας, γιά νά βλέπουν αὐτοί τά καλά ἔργα μας καί νά δοξάζουν τόν οὐράνιο Πατέρα μας, τόν Θεό μας.

Μήπως μᾶς παρακινεῖ σέ ἐπίδειξη καί ὑπερηφάνεια ἡ προτροπή αὐτή; Ὄχι, βέβαια! Ἀλίμονο! Ὁ ὑπερήφανος δέν ἔχει Χάρι καί εὐλογία Θεοῦ καί ἑπομένως δέν εἶναι δυνατόν νά ἐπηρεάσει θετικά ἡ ζωή του, ὅπως ζητεῖ ἐδῶ ὁ Κύριος. Περί τίνος πρόκειται λοιπόν; «Ὑπάρχουν ἔργα ἀφ᾿ ἑαυτῶν φανερά καί πρόδηλα, τά ὁποῖα εἶναι ἀπολύτως ἀδύνατον νά διαφύγουν τά βλέμματα καί τόν ἔλεγχον τῶν ἀνθρώπων» (π. Σεραφείμ). «Ὅταν τοσαύτῃ ᾖ ἡ ἀρετή, ἀδύνατον αὐτήν λαθεῖν, κἄν μυριάκις ὁ μετιών αὐτήν συσκιάσῃ», γράφει ὁ ἱερός Χρυσόστομος (ΕΠΕ 9, 948). Ὅσο κι ἄν ἐπιχειρεῖ νά κρύψει ὁ ἐνάρετος τό γεμάτο εὐσέβεια παράδειγμά του, εἶναι ἀδύνατο νά μή φανερωθεῖ τελικά. Βλέπουν οἱ ἄλλοι πῶς ζοῦν οἱ πιστοί. Καί ἀντιλαμβάνονται τελικά ὅτι δέν ἐπιδεικνύονται καί ὅτι εἶναι γνήσια τά ἐλατήρια τῶν πράξεών τους καί τούς ἐκτιμοῦν.

Καί ποιό τό τελικό ἀποτέλεσμα τῆς ἁγίας συμπεριφορᾶς τῶν πιστῶν; Ἡ δόξα τοῦ οὐράνιου Πατέρα. Δέν εἶπε μάλιστα, τοῦ Θεοῦ, ἀλλά τοῦ οὐράνιου Πατέρα. Γιατί; «Γιά νά μᾶς ὑπενθυμίσῃ ὅτι τοῦτο ἁρμόζει σέ μᾶς, νά φερώμεθα ὅπως καί ὁ Πατήρ, κατά τρόπο πού μαρτυρεῖ τήν καταγωγή μας, ὅτι εἴμαστε τέκνα τοῦ οὐρανίου Πατρός» (π. Σεραφείμ). Ὅπως τά καλά παιδιά μιᾶς οἰκογενείας εἶναι δόξα γιά τούς γονεῖς τους. Δοξάζεται δέ ὁ Θεός, ὅταν ἔχει τέτοιους τηρητές τῶν ἐντολῶν Του. Εἴθε νά εἴμαστε καί ἐμεῖς μεταξύ αὐτῶν.

ΣΥΝΘΗΜΑ: «Ἅλας καί φῶς» (Ματθ. ε΄ 13).