5. «Μακάριοι οἱ ἐλεήμονες, ὅτι αὐτοί ἐλεηθήσονται»

Μεταφορτώσεις

Θέμα για τους κυκλάρχες

 

Φθάνουμε ἤδη στόν πέμπτο Μακαρισμό. Εἴδαμε δέ στίς προηγούμενες συμμελέτες μας πόσο σπουδαῖα καί σωτήρια μηνύματα ἐκπέμ­πονται καί ἀναμεταδίδονται αἰώνια ἀπό τούς θαυμαστούς αὐτούς λόγους τοῦ Κυρίου. Θά τό διαπιστώσουμε αὐτό καί ἀπό τή συμμελέτη τοῦ Μακαρισμοῦ, πού ἔχουμε μπροστά μας. Καί θά δοξολογήσουμε αὐθόρμητα τόν Δωρεοδότη Κύριο γιά τήν ἀνεκτίμητη προσφορά τῆς αἰώνιας καί καθοριστικῆς γιά τή ζωή μας διδασκαλίας Του.

Μελέτη περικοπῆς· Ματθ. ε´ 7.

1. Ποιοί μακαρίζονται ἐδῶ ἀπό τόν Κύριο; Οἱ ἐλεήμονες ἄνθρωποι. Πῶς χαρακτηρίζει τούς ἐλεήμονες ἡ ἑρμηνεία; «Εἶναι οἱ εὐσπλαγχνικοί καί ἐπιεικεῖς, πού συμπονοῦν εἰς τήν δυστυχίαν τοῦ πλησίον». Ἄς δοῦμε λοιπόν ἀρχικά ποιά εἶναι ἡ ἔννοια τῆς ἐλεημοσύνης. Ὁ ἱερός Χρυσόστομος γράφει ὅτι εἶναι «ποικίλος ὁ τῆς ἐλεημοσύνης τρόπος καί πλατεῖα αὕτη ἡ ἐντολή» (ΕΠΕ 9, 478). Δέν πρόκειται μόνο γιά τή χρηματική βοήθεια. Ὁ ἅγιος Γρηγόριος Νύσσης γράφει ὅτι ἔλεος εἶναι «ἑκούσιος λύπη ἐπ᾿ ἀλλοτρίοις κακοῖς συνισταμένη», λύπη δηλαδή γιά τίς συμφορές τῶν ἄλλων καί «ἀγαπητική συνδιάθεσις», συμμετοχή ἐγκάρδια στούς πόνους τους (ΕΠΕ 8, 210).

Εὐρύτατο τό πεδίο τῆς ἐξασκήσεως τῆς ἀρετῆς αὐτῆς. Πολλοί ἔχουν ἀνάγκη βοήθειας ὑλικῆς καί πνευματικῆς. Πόνος σωματικός καί ψυχικός πολύς καί σήμερα. Φτώχεια ἀλλά καί διαφθορά καί δυστυχία λόγῳ τῆς διαφθορᾶς. Πολλά τά ἀξιολύπητα θύματα τῆς ἁμαρτίας. Ἄς προσθέσουμε ἐδῶ καί τή θλίψη καί ταλαιπωρία τῶν μεταναστῶν.

2. Ὁ Μακαρισμός τῶν ἐλεημόνων βλέπουμε ὅτι ἀκολουθεῖ μετά τόν Μακαρισμό τῶν «πεινώντων καί διψώντων τήν δικαιοσύνην». Σχετίζεται ἄραγε ἡ ἐλεημοσύνη μέ τή δικαιοσύνη; Ἀσφαλῶς. Πρωτίστως νά δοῦμε τή σχέση τῆς ἐλεημοσύνης μέ τή δικαιοσύνη ἀπό τήν πλευρά τῆς σχέσεώς μας μέ τόν Θεό. Κάθε λογικός ἄνθρωπος καταφεύγει στόν ἐλεήμονα Θεό, διότι «ἔχει ἀνάγκην τοῦ θείου ἐλέους. Ὀφείλει λοιπόν νά συγχωρῇ καί γενικῶς νά συμπαθῇ εἰς τάς δυστυχίας καί τά δεινά τῶν ἄλλων» (Π.Ν. Τρεμπέλας). Νοεῖται νά ζητοῦμε τό ἔλεος τοῦ Θεοῦ, ἐνῶ μένουμε ἄσπλαχνοι; Θυμάστε τήν παραβολή τοῦ ἄσπλαχνου δούλου; (βλ. Ματθ. ς΄ 12, ιη´ 23-35).

Ἄς σκεφθοῦμε κατόπιν ὅτι αὐτά πού ἔχουμε, μᾶς δόθηκαν ἀπό τόν Θεό ἄμεσα ἤ ἔμμεσα γιά νά τά διαχειριζόμαστε καί ὄχι γιά νά τά καταχρώμαστε. Εἴτε ἀπό εὐφορία τῶν κτημάτων μας εἴτε ἀπό τόν κόπο μας ἀποκτήθηκε ἡ περιουσία μας, δέν εἶναι ἄσχετη ἡ ἀπόκτηση αὐτή ἀπό τήν πρόνοια τοῦ Θεοῦ. Ἐάν δέν ἔφερνε Ἐκεῖνος τίς κατάλληλες συνθῆκες γιά τήν πλούσια καρποφορία τῶν κτημάτων μας, ἐάν δέν μᾶς χάριζε ὑγεία καί τίς ἱκανότητες πού παρουσιάζουμε, θά εἴχαμε αὐτή τήν περιουσία; Ἀσφαλῶς ὄχι (βλ. Α´ Κορ. δ´ 7). Εἶναι δίκαιο λοιπόν νά ἀποδίδουμε στόν Κύριο τά ὀφειλόμενα. Δέν ζητεῖ δέ Ἐκεῖνος τά πάντα, ἀλλά μόνο μικρή ἀνταπόδοση μέ τή βοήθεια τῶν πτωχῶν, τούς ὁποίους θεωρεῖ ἀδελφούς Του (βλ. Ματθ. κε´ 40).

Ἄς σκεφθοῦμε, τέλος, ὅτι καί στήν κοινωνική ἰσότητα, τήν ὁποία τόσο ποθεῖ ἡ ψυχή μας, μπορεῖ νά συμβάλει ἡ ἐλεημοσύνη. Ἡ κοινωνική ἰσότητα καί δικαιοσύνη, πού εἶναι βαθύτατος πόθος ὅλων μας, καί γιά τήν ὁποία κόπτονται δῆθεν ὁρισμένοι πολιτικοί, ἐπιτυγχάνεται ἄριστα μέ τήν ἄσκηση τῆς ἐλεημοσύνης. Ὁ Θεός διανέμει τά ἀγαθά Του μέ τήν πανσοφία Του κατ᾿ ἄνισο τρόπο, γιά νά ἔχουν οἱ ἄνθρωποι ὁ ἕνας τοῦ ἄλλου τήν ἀνάγκη καί ἔτσι νά συνδέονται μεταξύ τους καί νά συζοῦν ἁρμονικά. «Πάντες ἔχομεν ἀνάγκην ἀλλήλων καί οἱ ἔχοντες ἐν περισσείᾳ τοῦτο τό ἀγαθόν καί παρέχοντες ἐκ τούτου εἰς ἄλλον, ἀπολαμβάνουν καί παρ᾿ αὐτοῦ ἕτερον ἀγαθόν, τοῦ ὁποίου αὐτοί στεροῦνται καί ἔχουν ἀνάγκην» (Π. Ν. Τρεμπέλας, Ὑπόμνημα εἰς Β´ Κορ. η´ 13-14). Ἕνα παράδειγμα: Κάποιος πλούσιος εἶναι συνήθως ταραγμένος καί ἀνειρήνευτος. Ἕνας γνωστός του εἶναι πολύ πτωχός, ἀλλ᾿ ὅμως πάντοτε ἤρεμος. Ὁ πλούσιος μέ τήν ἐλεημοσύνη του μπορεῖ νά βοηθήσει τόν πτωχό ὑλικά καί ὁ πτωχός μέ τή γνωστοποίηση στόν πλούσιο τοῦ μυστικοῦ τῆς ἠρεμίας καί τῆς εἰρήνης του μπορεῖ νά βοηθήσει τόν πλούσιο πνευματικά. (Ἄς ποῦν καί ἄλλα σχετικά παραδείγματα τά μέλη μας).

3. Πῶς ὅμως πρέπει νά γίνεται ἡ ἐλεημοσύνη, γιά νά εἶναι θεάρεστη; Πρωτίστως νά γίνεται μέ εὐσπλαχνία, ὄπως τό λέει ἡ λέξη. Μέ ἔλεος, μέ συμπάθεια. Ἐλεημοσύνη, ἔλεγε ὁ ἱερός Χρυσόστομος, δέν εἶναι ἁπλῶς «τό διδόναι χρήματα, ἀλλά τό ἐλεοῦντα διδόναι» (ΕΠΕ 19, 372). Κάθε προσφορά, εἴτε πρόκειται γιά ὑλική βοήθεια εἴτε γιά ἠθική καί πνευματική, πρέπει νά εἶναι ἀπαύγασμα τῆς συμπάθειας τῆς καρδιᾶς μας.

Μαζί μέ τή συμπάθεια χρειάζεται νά γίνεται καί μέ εὐχάριστη διάθεση. Ἡ ἐλεημοσύνη δέν καθορίζεται, προσθέτει ὁ ἱερός Χρυσόστομος, ἀπό τό «μέτρον τῶν διδομένων», ἐάν εἶναι πολλά δηλαδή ἤ λίγα, ἀλλά ἀπό τήν «γνώμην τῶν παρεχόντων», ἀπό τήν ψυχική διάθεση αὐτοῦ πού προσφέρει. «Ἐλεημοσύνη δέ ἐστιν, ὅταν μετά προθυμίας γίνηται, ὅταν μετά δαψιλείας, ὅταν μή νομίσῃς διδόναι (=ὅτι δίνεις), ἀλλά λαμβάνειν, ὅταν ὡς εὐεργετούμενος, ὅταν ὡς κερδαίνων καί μή ἀπολλύς…» (ΕΠΕ 19, 446).

Ἄλλο συστατικό στοιχεῖο καί γνώρισμα τῆς θεάρεστης ἐλεημοσύνης εἶναι τό νά γίνεται χωρίς διάθεση ἐπιδείξεως. Θυμάστε κάποιον σχετικό λόγο τοῦ Κυρίου; Θά τόν συναντήσουμε, σύν Θεῷ, πρός τό μέσο τῆς «ἐπί τοῦ ὄρους ὁμιλίας», ὅπου κάνει ὁ Κύριος, ὅπως θά δοῦμε, ἐκτενέστερο λόγο γιά τήν ἐλεημοσύνη. «Προσέχετε τήν ἐλεημοσύνην ὑμῶν μή ποιεῖν ἔμπροσθεν τῶν ἀνθρώπων, πρός τό θεαθῆναι αὐτοῖς… σοῦ δέ ποιοῦντος ἐλεημοσύνην μή γνώτω ἡ ἀριστερά σου τί ποιεῖ ἡ δεξιά σου, ὅπως ᾖ σου ἡ ἐλεημοσύνη ἐν τῷ κρυπτῷ» (Ματθ. ς´ 1-3). Νά γίνεται κρυφά, μέ διακριτικότητα καί ταπείνωση. Νά φροντίζουμε δέ νά λησμονοῦμε ὅ,τι καλό κάναμε στόν ἄλλον, «διότι ἡ ἀνάμνησις αὐτή θά διεγείρῃ ὡς ἐπαινέτην κάποιον ἄλλον ἄνθρωπον πού ὑπάρχει μέσα μας, τόν “παλαιόν ἄνθρωπον”» (π. Σεραφείμ)· καί εἶναι πιθανόν τότε νά ὁδηγηθοῦμε σέ αὐτοθαυμασμό καί νά μολυνθεῖ ἡ ἀρετή μας.

4. Ἄς δοῦμε ὅμως καί τήν ἀμοιβή πού θά δοθεῖ στούς ἐλεήμονες. Τί λέει ἡ ἑρμηνεία; Ὅτι «θά ἐλεηθοῦν ἀπό τόν Θεόν ἐν τῇ ἡμέρᾳ τῆς κρίσεως». Ὑπάρχει ἄραγε μεγαλύτερη ἀμοιβή ἀπό αὐτήν; Τί ἄλλο θέλουμε ὅλοι μας, παρά νά μᾶς λυπηθεῖ ὁ Θεός καί νά μᾶς εἰσαγάγει στή Βασιλεία Του; Αὐτό λοιπόν πού εἶναι πόθος ὅλων μας ἀποτελεῖ βέβαιη ἀμοιβή τῶν ἐλεημόνων. Τό βεβαιώνει ὁ παναληθής λόγος τοῦ Κυρίου καί δέν χωρεῖ γι᾿ αὐτό καμία ἀμφιβολία. Καί σέ ἄλλα σημεῖα ὁ ἀλάθητος λόγος τοῦ Θεοῦ βεβαιώνει ὅτι θά ἐλεηθοῦν ἀπό τόν Θεό οἱ ἐλεήμονες, θά συγχωρηθοῦν οἱ ἁμαρτίες τους καί θά ἀπολαύσουν τήν ἀνέκφραστη χαρά τῶν οὐρανῶν. Θυμάστε ὁρισμένα ἀπό αὐτά;

Νά φέρουμε μπροστά μας αὐτό πού ἀναφέρει ὁ Κύριος στήν περικοπή γιά τή μέλλουσα Κρίση: «Δεῦτε οἱ εὐλογημένοι τοῦ πατρός μου, κληρονομήσατε τήν ἡτοιμασμένην ὑμῖν βασιλείαν ἀπό καταβολῆς κόσμου. ἐπείνασα γάρ καί ἐδώκατέ μοι φαγεῖν, ἐδίψησα, καί ἐποτίσατέ με, ξένος ἤμην, καί συνηγάγετέ με, γυμνός καί περιεβάλετέ με, ἠσθένησα, καί ἐπεσκέψασθέ με, ἐν φυλακῇ ἤμην, καί ἤλθετε πρός με» (Ματθ. κε´ 34-36). «Ἄν ένταῦθα δῶμεν τοῖς θλιβομένοις, ἀναπαυσόμεθα ἐν τοῖς οὐρανοῖς», γράφει ὁ ἱερός Χρυσόστομος (ΕΠΕ 14, 90). Ἄς κερδίσουμε τή σωτηρία μας μέ ἐλεημοσύνες, γράφει καί ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος. «Κτησώμεθα τάς ἑαυτῶν ψυχάς ἐν ἐλεημοσύναις» (ΕΠΕ, 5, 282).

Στήν Π. Διαθήκη ἔχουμε συχνές σχετικές ἀναφορές: «Ἐλεημοσύνη ἐκ θανάτου ρύεται, καί αὐτή ἀποκαθαριεῖ πᾶσαν ἁμαρτίαν· οἱ ποιοῦντες ἐλεημοσύνας καί δικαιοσύνας πλησθήσονται ζωῆς» (Τωβίτ ιβ´ 9)· «ἐλεημοσύναις καί πίστεσιν ἀποκαθαίρονται ἁμαρτίαι» (Παρ. ιε´ 27α)· «δανείζει Θεῷ ὁ ἐλεῶν πτωχόν, κατά δέ τό δόμα αὐτοῦ ἀνταποδώσει αὐτῷ» (Παρ. ιθ´ 17)· «ἐλεημοσύνη ἐξιλάσεται ἁμαρτίας» (Σ. Σειρ. γ´ 30).

Ἐκτός ὅμως ἀπό τίς πνευματικές καί αἰώνιες αὐτές ἀμοιβές ἡ ἐλεημοσύνη δέν γίνεται πρόξενος πολλῶν εὐλογιῶν καί γιά τήν παρούσα ζωή; Μάλιστα· τό βεβαιώνει καί αὐτό ὁ θεῖος λόγος. «Ὅλην τήν ἡμέραν ἐλεεῖ καί δανείζει ὁ δίκαιος καί τό σπέρμα αὐτοῦ (=οἱ ἀπόγονοί του) εἰς εὐλογίαν ἔσται», τονίζει ὁ Ψαλμωδός καί προσθέτει: «Μακάριος ὁ συνιῶν ἐπί πτωχόν καί πένητα· ἐν ἡμέρᾳ πονηρᾷ ρύσεται αὐτόν ὁ Κύριος» (Ψαλ. λς´ [36] 26, μ´ [40] 2). Τόν ἄνθρωπο πού φροντίζει γιά τόν πτωχό συνάνθρωπό του θά τόν γλυτώσει ὁ Κύριος ἀπό περιπέτειες καί δύσκολες καταστάσεις. Ὁ Θεός, γράφει ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος, ἐπιστρέφει στόν ἐλεήμονα, πού τόν θεωρεῖ δανειστή Του, «μετά τῆς ἐπικαρπίας τό δάνειον» (ΕΠΕ 5, 314). Τοῦ χαρίζει πολύ περισσότερα ἀπό ὅσα πρόσφερε. Καί ὁ ἀπόστολος Παῦλος ἐπισφραγίζει: «…Ἕκαστος (ἄς ἐλεεῖ) καθώς προαιρεῖται τῇ καρδίᾳ, μή ἐκ λύπης ἤ ἐξ ἀνάγκης· ἱλαρόν γάρ δότην ἀγαπᾷ ὁ Θεός. δυνατός δέ ὁ Θεός πᾶσαν χάριν περισσεῦσαι εἰς ὑμᾶς, ἵνα ἐν παντί πάντοτε πᾶσαν αὐτάρκειαν ἔχοντες περισσεύητε εἰς πᾶν ἔργον ἀγαθόν…» (βλ. Β´ Κορ. θ´ 6-10).

ΣΥΝΘΗΜΑ: «Μακάριοι οἱ ἐλεήμονες, ὅτι αὐτοί ἐλεηθήσονται» (Ματθ. ε΄ 7).