6. «Μακάριοι οἱ καθαροί τῇ καρδίᾳ, ὅτι αὐτοί τόν Θεόν ὄψονται»

Μεταφορτώσεις

Θέμα για τους κυκλάρχες

 

Οἱ Μακαρισμοί προχωροῦν πρός τό τέλος. Καί πρίν κλείσει ὁ Κύριος τήν ἑνότητα αὐτή τῆς θαυμάσιας ὁμιλίας Του, προσθέτει ἕνα Μακαρισμό, ὁ ὁποῖος θά μποροῦσε νά χαρακτηρισθεῖ ὡς σύν­οψη τῶν προηγούμενων. Εἶναι ἔκφραση τοῦ τύπου τοῦ ἀληθινοῦ πιστοῦ, τόν ὁποῖο ποθεῖ Ἐκεῖνος νά ἔχουν οἱ δικοί Του. Εἰσέρχεται μέ τούς λόγους Του στά μύχια τῆς καρδιᾶς μας καί παρουσιάζει, σάν ἄλλο καρδιογράφημα, τήν εἰκόνα πού πρέπει νά ἀποκτήσει ἡ καρδιά μας, γιά νά γίνουμε καί νά εἴμαστε μακάριοι.

Μελέτη περικοπῆς· Ματθ. ε´ 8.

1. Ποιούς μακαρίζει μέ τόν Μακαρισμό αὐτόν ὁ Κύριος; Τί λέει ἡ ἑρμηνεία; Ὅτι εἶναι «μακάριοι ἐκεῖνοι πού ἔχουν τήν καρδίαν τους καθαράν ἀπό κάθε μολυσμόν ἁμαρτίας». Τί ἐννοεῖ ὁ Κύριος, ὅταν χρησιμοποιεῖ τή λέξη «καρδία»; «Ἐννοεῖ τόν ἔσω ἄνθρωπον, τήν ὅλην ψυχήν, τό νοητικόν, τό συναισθηματικόν, τό βουλητικόν αὐτῆς» (π. Σεραφείμ). Τίς σκέψεις καί τούς λογισμούς μας, τούς πόθους καί τίς ἐπιθυμίες μας, τά σχέδια καί τίς ἀποφάσεις μας.

Δέν πρόκειται ἐδῶ μόνο γιά τήν καθαρότητα ἀπό στενή ἠθική ἄποψη, ἀλλά γενικά γιά τήν καθαρότητα τῆς ψυχῆς ἀπό κάθε ἁμαρτία, ἡ ὁποία καθαρότητα περιλαμβάνει, ἐννοεῖται, καί τήν εἰδική ἠθική καθαρότητα. «Ἡ καθαρότης τῆς καρδίας ἐν τῇ στενῇ ταύτῃ ἐννοίᾳ ἀποτελεῖ ἀναμφιβόλως μέρος τοῦ μακαρισμοῦ τούτου, ἀλλά δέν εἶναι καί τό σύνολον αὐτοῦ» (Π. Ν. Τρεμπέλας).

Νά ἀναφέρουμε παραδείγματα πού βεβαιώνουν τά παραπάνω. Ἐάν κάποιος δέν ἔχει σαρκικούς λογισμούς, ἀλλ᾿ εἶναι ὑποκριτής καί διπρόσωπος καί χρησιμοποιεῖ ψεύδη καί δόλια μέσα γιά νά πλουτίσει, θεωρεῖται καθαρός ἄνθρωπος; Ἀσφαλῶς ὄχι. Ἐάν ἐπίσης ἕνας ἔχει λογισμούς ὑπερηφάνειας, πλεονεξίας, ἀδικίας, κατακρίσεως κλπ. εἶναι καθαρός τῇ καρδίᾳ; Ἀσφαλῶς ὄχι. «Ἀκάθαρτος παρά Θεῷ πᾶς ὑψηλοκάρδιος», τονίζει ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ (Παρ. ις΄ 5). Ἡ καρδιά μας εἶναι πιθανόν νά γεμίσει μέ ποικίλες ἐπιθυμίες ἁμαρτωλές πού τή μολύνουν. Τί εἶπε ὁ Κύριος σχετικά; «Ἔσωθεν ἐκ τῆς καρδίας τῶν ἀνθρώπων οἱ διαλογισμοί οἱ κακοί ἐκπορεύον­ται, μοιχεῖαι, πορνεῖαι, φόνοι, κλοπαί, πλεονεξίαι, πονηρίαι, δόλος, ἀσέλγεια, ὀφθαλμός πονηρός, βλασφημία, ὑπερηφανία, ἀφροσύνη· πάντα ταῦτα τά πονηρά ἔσωθεν ἐκπορεύεται καί κοινοῖ (=μολύνουν) τόν ἄνθρωπον» (Μάρκ. ζ´ 21-23).

Ὁ ἅγιος Γρηγόριος Νύσσης λέει: Ὅταν «ἀμιγής (=καθαρός) πάσης κακίας καί πάθους ἐλεύθερος καί παντός κεχωρισμένος μολύσματος ὁ ἐν σοί λογισμός ᾖ (=εἶναι), μακάριος εἶ» (=εἶσαι μακάριος) (ΕΠΕ 8, 240). «Ψυχή καθαρά», ἔλεγε ὁ ἅγιος Μάξιμος ὁ Ὁμολογητής, εἶναι «ἡ παθῶν ἐλευθερωθεῖσα, καί ὑπό τῆς θείας ἀγάπης ἀδιαλείπτως εὐφραινομένη» (ΡG 90, 968). Καί ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς προσθέτει ὅτι «ψυχῆς ἀκριβής παρθενία (εἶναι) ἡ πρός πᾶσαν κακίαν ἀσυνδύαστος (=ἀσυμβίβαστος) γνώμη» (ΕΠΕ 11,48).

2. Ποιά εἶναι ἡ γνώμη σας ὡς πρός τήν ἠθική καθαρότητα; Εἶναι θέμα λεπτότατο καί πολύ δύσκολο. Γιατί; Πρῶτον, διότι ἔχουμε τόν ἐχθρό τῆς καθαρότητας μέσα μας. Ρέπει πρός τά πονηρά ἡ ψυχή μας. «Ἔγκειται ἡ διάνοια τοῦ ἀνθρώπου ἐπιμελῶς ἐπί τά πονηρά ἐκ νεότητος αὐτοῦ», γράφει ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ (Γεν. η´ 21). Ἡ ροπή αὐτή εἶναι ἡ πικρή κληρονομιά, πού παραλάβαμε ἀπό τούς Πρωτοπλάστους Γενάρχες μας καί κατάντησε πλέον «φυσική κατάσταση» ἡ ἁμαρτία. Διεστράφη ἡ φύση μας. Τί ἄλλο καθιστᾶ δύσκολη τήν ἠθική καθαρότητα; Ὁ διάχυτος στόν κόσμο μολυσμός. Ζοῦμε σέ ἐποχή, ἡ ὁποία περιγελᾶ τήν ἠθική, προβάλλει ἀσύστολα τήν ἀνηθικότητα καί μέ κάθε τρόπο καί ἐπιχειρεῖ νά μολύνει τά πάντα. «Πολύμορφος ὁ τῶν σωμάτων ὄφις»· μέ πολλούς τρόπους ὁ Σατανᾶς ἀπειλεῖ τήν σωματική, ἠθική καθαρότητά μας (ΚΛΙΜΑΞ, Λόγ. ΙΕ´, § ξζ´). Τό νά μείνει ἑπομένως κανείς καθαρός ἠθικῶς κάτω ἀπό αὐτές τίς συνθῆκες εἶναι ἄθλος, κατόρθωμα μεγάλο. Φανερώνει δύναμη θελήσεως καί ἀγάπη πολλή πρός τόν Θεό. Γι᾿ αὐτό τό τελευταῖο γράφει πάλι ὁ ἅγιος Ἰωάννης τῆς «Κλίμακος» ὅτι «ὁ ἔρως (=ἡ σαρκική ἀγάπη, ὁ ἠθικός μολυσμός) ἔρωτι (=μέ τήν ἀγάπην πρός τόν Θεόν) διακρούεται (=νικᾶται) (Λόγ. ΙΕ´, § β).

3. Εἶναι κατορθωτή ἡ καθαρότητα, τήν ὁποία μακαρίζει ὁ Κύριος; Ἀναμφιβόλως ναί! Δέν θά τή μακάριζε, ἐάν ἦταν ἀπραγματοποίητη. Ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ μᾶς ζητεῖ νά γινόμαστε ἡμέρᾳ τῇ ἡμέρᾳ ἅγιοι. Ἅγιος κατ᾿ οὐσίαν εἶναι ὁ καθαρός. Τό ζητεῖ αὐτό ὁ Θεός καί ἀπό τήν ἐποχή ἀκόμη τῆς Π. Διαθήκης. Θυμάστε τή σχετική ἐντολή; «Καί ἔσεσθέ μοι ἅγιοι, ὅτι ἐγώ ἅγιός εἰμι Κύριος ὁ Θεός ὑμῶν, ὁ ἀφορίσας ὑμᾶς ἀπό πάντων τῶν ἐθνῶν, εἶναι ἐμοί», εἶπε στούς Ἑβραίους (Λευϊτ. κ´ 26). Ἐφόσον σᾶς ξεχώρισα ἀπό τούς ἄλλους λαούς καί ἀνήκετε σ᾿ ἐμένα, πού εἶμαι Ἅγιος, πρέπει νά γίνετε καί νά εἶσθε καί σεῖς ἅγιοι. Ἐφόσον καί ἐμεῖς βαπτισθήκαμε καί ἀνήκουμε στόν ἅγιο Κύριο Ἰησοῦ, πρέπει νά εἴμαστε καί ἐμεῖς ἅγιοι ὅπως Αὐτός (βλ. καί Ρωμ. ς´ 4, Α´ Πέτρ. α´ 15-16).

Θυμάστε ὅτι στίς περσινές συμμελέτες μας εἴδαμε ὅτι ὁ ἀπ. Παῦλος γράφει στούς Φιλιππησίους, ἔμμεσα δέ καί σέ μᾶς, καί παραγγέλλει νά λογιζόμαστε καί νά πράττουμε «ὅσα ἐστίν ἀληθῆ, ὅσα σεμνά, ὅσα δίκαια, ὅσα ἁγνά, ὅσα προσφιλῆ, ὅσα εὔφημα, εἴ τις ἀρετή καί εἴ τις ἔπαινος» (Φιλιπ. δ´ 9). Ὅλα αὐτά συνιστοῦν τήν πνευματική καθαρότητα, πού μακαρίζει ἐδῶ ὁ Κύριος. Δέν θά τά ζητοῦσε δέ ὁ Ἀπόστολος, ἐάν ἦταν ἀδύνατα καί ἀκατόρθωτα.

Ἄλλωστε μήπως πρόκειται ἤ καί εἶναι δυνατόν νά ἀποκτήσουμε τήν καθαρότητα αὐτή μόνοι μας; Ὄχι. «Ἀνάθου (=ἀνάθεσε) Κυρίῳ τήν τῆς φύσεως ἀσθένειαν, ἐπιγνούς εἰσάπαν τήν οἰκείαν ἀδυναμίαν, καί λήψῃ χάρισμα σωφροσύνης ἀνεπαισθήτως», προσ­θέτει ὁ ἅγιος Ἰωάννης τῆς «Κλίμακος» (Λόγ. ΙΕ´, § κβ´). Ἀναγνωρίζοντας καί συναισθανόμενοι τήν ἀδυναμία μας θά καταφεύγουμε στόν παντοδύναμο Κύριο καί Ἐκεῖνος μέ τά ἱερά Μυστήρια τῆς Ἐκκλησίας, τήν ὁποία ἵδρυσε γιά νά συνεχίζει αἰωνίως τό ἔργο Του, θά μᾶς ἐνδυναμώνει. Θά μᾶς χαριτώνει καί θά εὐλογεῖ τούς ἀγῶνες μας πρός ἀποφυγή τῆς ἁμαρτίας καί ἀπόκτηση τῆς ἀρετῆς καί ἁγιότητος, τῆς καθαρότητος. Αὐτό ἔγινε μέ ὅλους τούς Ἁγίους μας. Αὐτό γίνεται καί μέ ὅλους τούς σημερινούς πιστούς, πού ἀγωνίζονται νά ζοῦν θεάρεστα προσέχοντας τήν καθαρότητα τῆς ψυχῆς τους.

4. Ἄς ἔλθουμε τώρα καί στήν ἀμοιβή τῶν καθαρῶν τῇ καρδίᾳ. Ποιά εἶναι αὐτή; «Αὐτοί θά δοῦν τόν Θεόν», γράφει ἡ ἑρμηνεία. Ποῦ καί πότε θά Τόν δοῦν; «Σαφής γνῶσις τοῦ Θεοῦ θά ἐπακολουθήσῃ καί νῦν ἐν τῷ βίῳ τούτῳ, ἀλλά θά πληρωθῇ ἐν τῇ μελλούσῃ ζωῇ» (Π.Ν. Τρεμπέλας). Στόν κόσμο αὐτόν χωρίς καθαρότητα ψυχῆς δέν εἶναι δυνατόν νά ἐννοήσουμε τίς θαυμαστές ἰδιότητες τοῦ Θεοῦ. «Ὅπως τά θολά μάτια, τά μάτια τά ἐρεθισμένα καί δακρυρροοῦντα ἀπό τούς καπνούς μιᾶς πυρκαϊᾶς, δέν ἠμποροῦν νά ἴδουν τό ἱλαρόν φῶς τοῦ ἡλίου καί δι᾿ αὐτοῦ τήν τερπνήν καλλονήν τῆς φύσεως, οὕτω καί ἡ καρδία σκοτισμένη καί ζαλισμένη ἀπό τούς καπνούς τῆς ἀνηθικότητος (ἀλλά καί τῆς ποικίλης γενικῶς ἁμαρτίας), δέν ἠμπορεῖ νά στρέφῃ τό βλέμμα της πρός τόν οὐρανόν, οὐδέ νά ἔχῃ σχέσιν μέ τόν καθαρόν καί ἅγιον Θεόν» (π. Σεραφείμ). Σάν ἄλλο κάτοπτρο καθαρό ἡ καθαρότητα τῆς ψυχῆς δέχεται τίς χρυσακτίνες τῆς θεότητος καί γίνεται βασικός παράγοντας τοῦ φωτισμοῦ τῆς ψυχῆς μας καί τῆς γνώσεως τοῦ Θεοῦ. Θυμάστε ἕνα σχετικό ἀναστάσιμο ὕμνο; «Καθαρθῶμεν τάς αἰσθήσεις καί ὀψόμεθα, τῷ ἀπροσίτῳ φωτί τῆς Ἀναστάσεως, Χριστόν ἐξαστράπτοντα…».

Στή μέλλουσα ζωή θέαση τοῦ Θεοῦ σημαίνει τήν ἀπόλαυση τοῦ ἀπροσίτου κάλλους Του στή Βασιλεία Του, τήν πληρέστερη γνώση Του καί ἕνωση μαζί Του. Τί ἄλλο καλύτερο θά ἦταν δυνατόν νά ποθήσουμε; Αὐτή ἡ ἀπόλαυση τοῦ κάλλους τοῦ Θεοῦ ἐκεῖ ἀποτελεῖ τήν πεμπτουσία τῆς αἰώνιας εὐτυχίας. Αὐτός πού θά βλέπει τότε τόν Θεό, γράφει ὁ ἅγιος Γρηγόριος Νύσσης, θά ἔχει μέ τή θέαση αὐτή ὅλα τά ἀγαθά: «Τήν ἀτελεύτητον ζωήν,… τήν ἀθάνατον μακαριότητα,… τήν ἄληκτον εὐφροσύνην, τό ἀληθινόν φῶς,… τό διηνεκές ἀγαλλίαμα, τό πᾶν ἀγαθόν» (ΕΠΕ 8, 230).

Πολύ χαρακτηριστικός καί ἐκφραστικός περί τούτου εἶναι ὁ θεόπνευστος λόγος τοῦ Μαθητῆ τῆς ἀγάπης: «Ἀγαπητοί, νῦν τέκνα Θεοῦ ἐσμεν, καί οὔπω ἐφανερώθη τί ἐσόμεθα· οἴδαμεν δέ ὅτι ἐάν φανερωθῇ, ὅμοιοι αὐτῷ ἐσόμεθα, ὅτι ὀψόμεθα αὐτόν καθώς ἐστι. καί πᾶς ὁ ἔχων τήν ἐλπίδα ταύτην ἐπ᾿ αὐτῷ ἁγνίζει ἑαυτόν, καθώς ἐκεῖνος ἁγνός ἐστι» (Α´ Ἰω. γ´ 2-3).

ΣΥΝΘΗΜΑ· «Μακάριοι οἱ καθαροί τῇ καρδίᾳ, ὅτι αὐτοί τόν Θεόν ὄψονται» (Ματθ. ε΄ 8).