10. «Πεσόντες προσεκύνησαν αὐτῷ»

Μεταφορτώσεις

Θέμα για τους κυκλάρχες

 

ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΩΝ

Πλησιάζει καί φέτος ἡ μεγάλη Δεσποτική ἑορτή τῆς Γεννήσεως τοῦ Σωτῆρος Χριστοῦ. Ἡ ἑορτή πού ἔγινε καί εἶναι ἡ ἀφετηρία ὅλων τῶν ἄλλων ἑορτῶν τῆς Ἐκκλησίας μας. «Τοῦτο ἑορτάζομεν» τήν ἡμέρα αὐτή, ἔλεγε ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος, «ἐπιδημίαν Θεοῦ πρός ἀνθρώπους, ἵνα πρός Θεόν ἐνδημήσωμεν ἤ ἐπανέλθωμεν» (ΡG 36, 316). Πολύπτυχο καί πολυσήμαντο τό μέγα γεγονός τῆς θείας ἐνανθρωπήσεως. Μία ἀπό τίς πτυχές του θά συμμελετήσουμε φέτος ἐν ὄψει τῆς ἑορτῆς, ὡς ἀφορμή γιά τήν ψυχική μας προετοιμασία.

Μελέτη περικοπῆς· Ματθ. β´ 1-12.

1. Ἡ προσκύνηση τῶν Μάγων τό θέμα μας. Ἔχουμε πολλά νά διδαχθοῦμε ἀπό τή συμπεριφορά τῶν ἀνθρώπων αὐτῶν. Ἀρχικά νά δοῦμε, τί ἦταν αὐτοί οἱ Μάγοι; Δέν πρόκειται, βεβαίως, γιά μάγους ὅπως συνήθως τούς γνωρίζουμε, πού ἀσκοῦν τή μαγεία, ὄντας ὄργανα τοῦ Σατανᾶ. Ἀλλά τί ἦταν; «Ἐνταῦθα καλοῦνται σοφοί ἀστρολόγοι ἀνατολῖται, οἵτινες ἐκ τῆς ἀνατολῆς ἀστέρος διεπίστωσαν τήν πρόσφατον γέννησιν τοῦ Μεσσίου». «Οἱ Μάγοι ὑπῆρξαν αἱ ἀπαρχαί τῶν ἐθνῶν». (Ὑπόμνημα Π. Ν. Τρεμπέλα). Οἱ πρῶτοι δηλαδή ποὺ πίστεψαν στόν Χριστό ἀπό τούς εἰδωλολάτρες. «Εἶχαν ἀνάγκην σωτηρίας καί αὐτοί καί ἡ τάξις τῶν ἐθνῶν πού ἐκπροσωποῦσαν. Εἶχαν τούς πόθους καί τούς χρησμούς των, εἶχαν ἔντονον καί ζωηράν τήν προσδοκίαν τοῦ Λυτρωτοῦ» (Ἀθ. Φραγκοπούλου, «Ἡ Προσδοκία τῶν ἐθνῶν», σελ. 122).

Ὁ Θεός ἐνανθρώπησε μόνο γιά τούς Ἰουδαίους; Ὄχι ἀσφαλῶς, ἀλλά γιά ὅλους τούς ἀνθρώπους, οἱ ὁποῖοι εἶναι πλάσματα τῶν χειρῶν Του. Τά ἀρχαῖα ἱερά βιβλία ὅλων τῶν λαῶν μιλοῦν γιά τήν προσδοκία τῶν ἐθνῶν γιά τήν ἔλευση τοῦ Λυτρωτῆ. Εἶναι δέ χαρακτηριστικό ὅτι ὅσοι λαοί ζοῦσαν δυτικά τῆς Παλαιστίνης, Τόν περίμεναν νά ἔλθει ἀπό τά ἀνατολικά· ἐνῶ ὅσοι ζοῦσαν ἀνατολικά τῆς Παλαιστίνης, τόν περίμεναν ἀπό τά δυτικά.

Σέ κάθε λαό ἐνέπνεε καί ἔτρεφε ὁ πάνσοφος καί πανάγαθος Θεός αὐτή τήν προσδοκία, ἀνάλογα μέ τή δεκτικότητά του καί μέ τήν προπαίδεια του. Πῶς ἔτρεφε καί ἀνανέωνε αὐτή τήν ἐλπίδα στούς Ἑβραίους; Μέ τούς Προφῆτες πού ἀναδείκνυε κατά καιρούς καί οἱ ὁποῖοι ἐμπνεόμενοι ἀπό τό Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ, προεκήρυτταν τήν ἔλευση τοῦ Λυτρωτῆ, ἀναφέροντας καί πολλές θαυμαστές λεπτομέρειες, σχετικές μέ τό πρόσωπό Του καί τό ἔργο Του.

Οἱ ἄλλοι ὅμως λαοί, οἱ ὁποῖοι δέν εἶχαν ὑπ᾿ ὄψη τους τήν Παλαιά Διαθήκη, φωτίζονταν ἀπό τόν Θεό ἀνάλογα μέ τίς γνώσεις τους. Αὐτό ἰσχύει καί γιά τούς συγκεκριμένους Μάγους. Ἀσχολοῦνταν μέ τή μελέτη τῆς κινήσεως τῶν ἄστρων κλπ. καί μέσῳ τῶν ἄστρων κατά θαυμαστό τρόπο τούς ὑπέδειξε ὁ Θεός τή Γέννηση τοῦ Λυτρωτῆ.

2. Ἄς δοῦμε τώρα γιά λίγο τί ἦταν αὐτός ὁ Ἀστέρας, τόν ὁποῖο εἶδαν οἱ Μάγοι μόλις γεννήθηκε ὁ Σωτήρας μας. Πολλές ἀπόψεις ἔχουν ὑποστηριχθεῖ ἀπό εἰδικούς καί μή ἐπιστήμονες. Ὁ ἱερός Χρυσόστομος γράφει ὅτι δέν ἦταν ἕνα συνηθισμένο ἄστρο, ἀλλά δύναμη Θεοῦ (Ἄγγελος) πού ἔλαβε αὐτή τή μορφή, γιά νά ὁδηγήσει τούς Μάγους: «Οὐ τῶν πολλῶν εἷς ὁ ἀστήρ οὗτος ἦν, μᾶλλον δέ οὐδέ ἀστήρ, ἀλλά δύναμίς τις ἀόρατος εἰς ταύτην μετασχηματισθεῖσα τήν ὄψιν» (ΕΠΕ 9, 194).

Πῶς ἀντιλαμβανόμαστε τό ὅτι δέν ἦταν κοινό ἄστρο; Ἀπό τό ὅτι κινοῦνταν ὅταν κινοῦνταν καί οἱ Μάγοι, καί ἔμενε ἀκίνητο ὅταν αὐτοί ἀναπαύονταν. Ἀπό τό ὅτι κινήθηκε ἀπό τά Ἱεροσόλυμα πρός τή Βηθλεέμ, ἀπό Βορρᾶ δηλαδή πρός Νότο, πράγμα ἀφύσικο, διότι ἡ συνήθης κίνηση τῶν ἄστρων εἶναι ἀπό τήν ἀνατολή πρός τή δύση. Ἀπό τό ὅτι ἐπίσης χαμήλωσε πρός τή γῆ καί στάθηκε ἐπάνω ἀκριβῶς ἀπό τόν τόπο, ὅπου βρισκόταν τό θεῖο Βρέφος.

Πολύ χαρακτηριστικά εἶναι τά ὅσα ἀναφέρει σχετικά ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς: «Ἀστήρ συνοδεύει μάγοις, καταλύουσι συγκαταλύων καί κινουμένοις συμμεταβαίνων αὐτοῖς, μᾶλλον δέ πρός τήν ὁδόν αὐτός ἐκείνους ἕλκων… ἄρχων τε πορείας καί προάγων αὐτούς, καί κινουμένοις μέν πρός ὁδηγίαν ἑαυτόν ἐμπαρέχων, ἐν καιρῷ δέ τήν φύσιν διαναπαύουσιν (=ὅταν ἀνεπαύοντο λόγῳ κοπώσεως ὡς ἄνθρωποι) εἴκων αὐτός ἐκείνοις καί μένων καί αὐτός ἐπί χώρας ὡς ἄν μή τούτους ἀπολιπών ἀνιάσῃ τῇ ἀπουσίᾳ δόξας ἀτελῆ τήν ποδηγίαν καταλιπεῖν» (=Δέν ἤθελε νά θεωρηθεῖ ὅτι ἄφησε ἀτελή τήν καθοδήγηση, μέ τό νά τούς ἀφήσει καί νά φύγει, ἀλλά παρακολουθοῦσε τήν κατάστασή τους καί συμμορφωνόταν, κατά κάποιον τρόπο, μέ τίς δυνατότητές τους γιά νά μή δυσκολευθοῦν) (ΕΠΕ 11, 468).

3. Πῶς φαίνεται ἡ θαυμαστή πίστη τῶν Μάγων; Ἀπό τή μακροχρόνια πορεία τους. Εἶδαν τόν ἀστέρα καί βέβαιοι ὅτι γεννήθηκε ὁ Λυτρωτής ξεκίνησαν μέ τά μέσα τῆς ἐποχῆς ἐκείνης ἀπό τήν Ἀραβία ἤ τήν Περσία καί ἔρχονταν πρός τά Ἱεροσόλυμα μέ ὅλες τίς δυσκολίες τῆς πορείας ἐκείνης. Δέν φοβήθηκαν τίς καιρικές μεταβολές, οὔτε τούς κινδύνους ἀπό τούς ληστές. Βάδιζαν μάλιστα περισσότερο ἀπό ἕνα ἔτος. Πῶς τό γνωρίζουμε; Ἀπό τό ὅτι ὁ Ἡρώδης θανάτωσε τά κάτω τῶν δύο ἐτῶν νήπια τῆς Βηθλεέμ, «κατά τόν χρόνον ὅν ἠκρίβωσε παρά τῶν μάγων» (στ. 16), νομίζοντας ὅτι θά ἐξόντωνε καί τόν μέλλοντα Βασιλέα τῶν Ἰουδαίων.

Ἐάν δέν ἦταν βέβαιοι οἱ Μάγοι ὅτι γεννήθηκε ὁ ἀναμενόμενος Λυτρωτής, θά ἔκαναν αὐτή τήν κοπιαστική, μακροχρόνια καί ἐπικίνδυνη πορεία; Ἀσφαλῶς ὄχι. Ἐάν δέν ἦταν βέβαιοι ὅτι τό νεογέννητο Βρέφος ἦταν ἁπλῶς κάποιο βασιλόπουλο, τέκνο ἑνός συνήθους βασιλέως, θά ἔκαναν αὐτή τήν πορεία; Ὄχι, βέβαια.

4. Δοκιμάσθηκε ἄραγε ἡ πίστη τῶν Μάγων; Μάλιστα· πρῶτον, ὅταν ἔφθασαν στά Ἱεροσόλυμα. Πῶς; Συνάντησαν τέλεια ἀδιαφορία καί ψυχρότητα. Οἱ ἴδιοι μέ ἐνθουσιασμό ἀνέλαβαν τό κοπιαστικό ταξίδι ἀπό τήν πατρίδα τους καί οἱ Ἰουδαῖοι δέν ἔδειχναν κανένα ἐνδιαφέρον. Δέν εἶπαν τότε οἱ Μάγοι, «κάναμε λάθος στούς ὑπολογισμούς μας, ἄδικα κοπιάσαμε», ἀλλ᾿ ἐπέμεναν νά ἀναζητοῦν τόν τεχθέντα Βασιλέα.

Δέν σκανδαλίσθηκαν ἐπίσης καί ἀπό τήν ταραχή τῶν Ἱεροσολυμιτῶν, ὅταν τούς γνωστοποίησαν τόν σκοπό τοῦ ταξιδιοῦ τους. Πῶς ἐννοεῖτε τή φράση τοῦ 3ου στίχου; Ὁ Ἡρώδης ταράχθηκε φοβούμενος μήπως χάσει τόν θρόνο του. Οἱ Ἱεροσολυμίτες ὅμως γιατί ταράχθηκαν; Αὐτοί ἔπρεπε νά ἐνδιαφερθοῦν καί νά πᾶνε νά προσκυνήσουν τόν Τεχθέντα Βασιλέα. Ταράχθηκαν ὅμως, διότι σκέφθησαν πιθανῶς τήν ἐξαχρείωση τοῦ Ἡρώδη καί τά δεινά πού ἦταν πιθανόν νά προέλθουν ἀπό τήν παρουσία ἑνός νέου διεκδικητή τοῦ βασιλικοῦ θρόνου.

Πότε δοκιμάσθηκε περισσότερο ἡ πίστη τῶν Μάγων; Ὅταν ἔφθασαν στή Βηθλεέμ καί στήν οἰκία ὅπου βρισκόταν τό θεῖο Βρέφος. Γιατί λέει ὁ ἅγιος Ματθαῖος «οἰκίαν» καί ὄχι «σπήλαιον»; Διότι εἶχε περάσει ἀρκετό χρονικό διάστημα ἀπό τήν ἡμέρα τῆς Γεννήσεως. «Δύναταί τις νά ὑποθέσῃ ὅτι μετά τήν γέννησιν τοῦ Ἰησοῦ ὁ Ἰωσήφ κατώρθωσε νά εὕρῃ στέγην ἀνετωτέραν, ἤ ὅτι ὁ Ματθαῖος χρησιμοποιεῖ ἐνταῦθα ὅρον γενικόν» (Ὑπόμνημα Π. Ν. Τρεμπέλα). Μέ τή λέξη «οἰκία» δηλαδή ἐννοεῖ τόν τόπο «ὅπου ἔκειτο ὁ Ἰησοῦς».

Τίποτε ἀπό ὅσα ἔβλεπαν ἐμπρός τους οἱ Μάγοι δέν ἦταν λαμπρά καί ἐντυπωσιακά κατά κόσμον. «Οὔτε γάρ ἡ Παρθένος ἐπίσημος ἦν, οὔτε ἡ οἰκία περιφανής, οὔτε ἄλλο τι τῶν ὁρωμένων ἱκανόν ἐκπλῆξαι». Ὅλα ἦταν πτωχικά. Καί ὅμως, ἔπεσαν καί προσκύνησαν τό Βρέφος χωρίς κανένα δισταγμό, χωρίς καμιά ἀμφιβολία. «Τί τό πεῖσαν;», ρωτᾶ ὁ ἱερός Χρυσόστομος. Τί τούς ἔπεισε ὅτι αὐτό τό πτωχικό Βρέφος ἦταν ὁ ἀναμενόμενος Λυτρωτής; Καί ἀπαντᾶ ὁ ἴδιος: Τούς ἔπεισε καί «ὁ ἀστήρ καί ἡ παρά τοῦ Θεοῦ γενομένη τῇ διανοίᾳ αὐτῶν ἔλλαμψις, κατά μικρόν αὐτούς παρά τήν τελειοτέραν ὁδηγοῦσα γνῶσιν» (ΕΠΕ 9, 258). Τούς φώτισε ὁ Θεός, ὁ Ὁποῖος τούς εἶχε φέρει μέ θαυμαστό τρόπο ἕως ἐκεῖ καί τούς προστάτευσε καί ἀπό τήν ὀργή τοῦ Ἡρώδη.

Νά προσέξουμε καλύτερα τόν 11ο στίχο, ὅπου ἀναφέρεται ἡ προσ­κύνησή τους. Ὅταν εἶδαν τό Παιδίον καί τήν Παναγία Μητέρα Του, «πεσόντες προσεκύνησαν αὐτῷ», γράφει ὁ ἱερός Εὐαγγελιστής. Ἔπεσαν καταγῆς καί Τό προσκύνησαν. Ποιό τό πρῶτο δῶρο τῶν Μάγων; Ἡ ἔκφραση τῆς λατρείας τους καί ἡ ἀναγνώρισή Του ὡς Βασιλέα τους. Κατόπιν ἔγινε ἡ προσφορά τῶν ὑλικῶν δώρων τους. Ὁ Θεός θέλει πρωτίστως ἐμᾶς. Ἀπό τά δῶρα φαίνεται ὅτι οἱ Μάγοι ἦταν τρεῖς. Τά δῶρα τους αὐτά ὅμως εἶχαν καί κάποιον σπουδαῖο συμβολισμό. Θυμάστε τί λέει σχετικό τροπάριο τοῦ Ἑσπερινοῦ; «Τοῦ Κυρίου Ἰησοῦ γεννηθέντος ἐν Βηθλεέμ τῆς Ἰουδαίας, ἐξ Ἀνατολῶν ἐλθόντες Μάγοι προσεκύνησαν Θεόν ἐνανθρωπήσαντα· καί τούς θησαυρούς αὐτῶν προθύμως ἀνοίξαντες δῶρα τίμια προσέφερον· δόκιμον χρυσόν, ὡς Βασιλεῖ τῶν αἰώνων· καί λίβανον, ὡς Θεῷ τῶν ὅλων· ὡς τριημέρῳ δέ νεκρῷ, σμύρναν τῷ ἀθανάτῳ. Πάντα τά ἔθνη δεῦτε προσκυνήσωμεν τῷ τεχθέντι σῶσαι τάς ψυχάς ἡμῶν».

Ἄς μᾶς ἀξιώσει ὁ Θεός νά προσκυνήσουμε μέ τήν εὐλάβεια καί πίστη τῶν Μάγων τόν Λυτρωτή μας καί νά καθοδηγούμαστε ὅπως ἐκεῖνοι ἀπό τή Χάρι Του στή ζωή μας δοξάζοντας τό Ὄνομά Του.

ΣΥΝΘΗΜΑ: «Πεσόντες προσεκύνησαν αὐτῷ» (Ματθ. β΄ 11).