13. Μόνο ἡ ἠθική τοῦ Εὐαγγελίου σώζει τά ἄτομα καί τίς οἰκογένειες

Μεταφορτώσεις

Θέμα για τους κυκλάρχες

 

Στήν προηγούμενη συμμελέτη μας εἴδαμε πῶς συμπλήρωσε καί τελειοποίησε ὁ Κύριος τήν περί φόνου ἐντολή τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης. Στήν παρούσα θά δοῦμε πῶς συμπληρώνει δύο ἄλλες σχετικές μεταξύ τους ἐντολές τοῦ παλαιοῦ Νόμου. Ἡ συμπλήρωση αὐτή ἀφορᾶ καί τόν καθένα μας, ἐφόσον βεβαίως θέλουμε νά εἴμαστε δικοί Του ἄνθρωποι. Πρόκειται γιά θέματα λεπτότατα καί χρειάζεται νά τά μελετήσουμε μέ τή δέουσα σοβαρότητα.

Μελέτη περικοπῆς· Ματθ. ε´ 27-32.

1. Ἡ πρώτη ἐντολή, τήν ὁποία διορθώνει καί τελειοποιεῖ, εἶναι ἡ περί τῆς μοιχείας. Οἱ Νομοδιδάσκαλοι τοῦ Ἰσραήλ «οἱ γραμματεῖς ἡρμήνευον αὐτήν (τήν ἐντολή «οὐ μοιχεύσεις») ὡς ἀναφερομένην μόνον εἰς τήν μοιχείαν μετά ὑπάνδρου γυναικός» (Ὑπόμνημα Π. Ν. Τρεμπέλας). Ὁ Κύριος ὅμως γενικεύει τόν λόγο καί προχωρεῖ βαθύτερα στή ρίζα τῆς μοιχείας. Τί μᾶς λέει; «Πᾶς ὁ βλέπων γυναῖκα πρός τό ἐπιθυμῆσαι αὐτήν ἤδη ἐμοίχευσεν αὐτήν ἐν τῇ καρδίᾳ αὐτοῦ». Δέν κάνει διάκριση μεταξύ παντρεμένης καί μή παντρεμένης γυναίκας. Μιλᾶ γενικά γιά κάθε γυναίκα.

Ἐνδιαφέρεται γιά τήν ἠθική ἀκεραιότητα μόνο τῶν ἀνδρῶν ὁ Κύριος; Ἀσφαλῶς ὄχι. «Κοινούς τούς νόμους πανταχοῦ τίθησιν», γράφει ὁ ἱερός Χρυσόστομος (ΕΠΕ 9, 592). Αὐτά πού λέει γιά τούς ἄνδρες, ἰσχύουν τά ἴδια καί γιά τίς γυναῖκες. Οἱ γυναῖκες μάλιστα ἐκτός τῶν βλεμμάτων τους πρός τούς ἄνδρες προκαλοῦν κάποτε μέ τήν ἐμφάνισή τους οἱ ἴδιες τά βλέμματα τῶν ἀνδρῶν πρός αὐτές, πράγμα πού ἐπιβαρύνει ἀκόμη περισσότερο τή θέση τους.

Ἀποκλείει ἐντελῶς κάθε βλέμμα πρός τίς γυναῖκες ὁ Κύριος; Ὄχι· τό διευκρινίζει μέ τίς λέξεις «πρός τό ἐπιθυμῆσαι αὐτήν». Ὁ Ἑρμηνευτής Ζιγαβηνός σημειώνει: «οὐκ εἶπε γάρ ὅτι ὁ βλέπων ἁπλῶς, ἀλλ᾿ ὁ βλέπων πρός τό ἐπιθυμῆσαι, τοὐτέστιν ὁ βλέπων ἐμπαθῶς» (Ὑπόμνημα Π. Ν. Τρεμπέλα). Ὁ Κύριος μᾶς συνιστᾶ τήν ἀποφυγή τῆς αἰτίας τῆς ἀνηθικότητας πού εἶναι τό ἐμπαθές βλέμμα. Προχωρεῖ στό βάθος τῆς ψυχῆς μας. «Τά μάτια, τό πολύτιμον τοῦτο ὄργανον διά τήν ὅλην ζωήν μας, παίζουν προδοτικόν ρόλον, ὅταν γίνωνται ὄργανα τῆς ἁμαρτίας… Τό μάτι τό μετέωρον, τό ρεμβόμενον, τό περιεργαζόμενον γίνεται θύρα εἰσόδου τοῦ πάθους· ἤ μᾶλλον γίνεται φωτογραφική μηχανή πού συλλαμβάνει εὐκόλως καί προθύμως ὄψεις, ἀντικείμενα, παραστάσεις, ὑλικόν προληπτικόν καί εὔφλεκτον, πού θά προκαλέσῃ ἔπειτα τήν ἔξαψιν τῆς ἐπιθυμίας καί τοῦ πάθους» (π. Σεραφείμ).

Οἱ ἀρχαῖοι ἔλεγαν «ἐκ τοῦ ὁρᾶν τίκτεται τό ἐρᾶν». Ἡ δέ Ἁγία Γραφή ἔχει πολλές ἀναφορές ὡς πρός τό ποιά σημασία ἔχουν τά βλέμματά μας, γιά τήν ἠθική καθαρότητά μας (βλ. Γεν. γ´ 1-7, Ψαλ. ριη´ [118] 37, Ἰώβ λα´ 1, Παρ. δ´ 25, ς´ 25, Σ. Σειρ. κγ´ 4-5, Β´ Πέτρ. β´ 14). Ὁ Μέγας Βασίλειος συνιστᾶ: «χρειωδῶς ὅρα» (ΕΠΕ 8, 116). Ὁ ἅγιος Ἰσίδωρος ὁ Πηλουσιώτης γράφει σέ ἕναν ἐπίσκοπο: Νά ἀποφεύγεις ὅσο μπορεῖς τίς συνομιλίες μέ τίς γυναῖκες καί ἄν κάποτε πρέπει νά μιλήσεις πρός αὐτές, «κάτω τούς ὀφθαλμούς ἔχε καί δίδασκε κἀκείνας πῶς βλέπειν χρή» (ΕΠΕ 2, 398-400). «Μή συναρπασθῇς σοῖς βλεφάροις», τονίζει καί ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος (ΕΠΕ 5, 226).

Ὁ Κύριος ὅμως συνιστᾶ γιά τήν ἀποφυγή τῆς ἀνηθικότητας καί κάτι πού φαίνεται ἐκ πρώτης ὄψεως σκληρό. Τί σημαίνουν οἱ στίχοι 29 καί 30; Νά βγάλουμε τό μάτι μας καί νά κόψουμε τό χέρι μας; Ὄχι, βεβαίως! Ἀλλά νά διακόψουμε ὁριστικά κάθε σχέση μέ κάθε πρόσωπο τό ὁποῖο μᾶς παρακινεῖ σέ ἁμαρτία. «Ἡ γενική ἔννοια τῶν λόγων τούτων τοῦ Κυρίου εἶναι αὕτη: Ὀφείλεις νά προφυλάττεσαι ἀπό κάθε πρόσωπον, τό ὁποῖον σοῦ διεγείρει τήν κακήν ἐπιθυμίαν, ἔστω καί ἄν τό πρόσωπον αὐτό εἶναι τόσον χρήσιμον καί προσφιλές, ὅσον τό δεξί σου μάτι καί τό δεξί σου χέρι. Ἀπομάκρυνε πᾶν τοιοῦτον σκανδαλίζον πρόσωπον, διότι σέ συμφέρει νά στερηθῇς τῶν χρησιμωτάτων ὑπηρεσιῶν του παρά νά ἀπολεσθῇς σύ ὁλοτελῶς…» (π. Σεραφείμ).

Ἐνῶ φαίνεται σκληρή αὐτή ἡ προτροπή, κατ᾿ οὐσίαν εἶναι φιλάνθρωπη καί ἐκδηλώνει ἀγάπη καί πρός αὐτόν πού σκανδαλίζει. Πῶς τό κατανοεῖτε αὐτό; Ὁ ἱερός Χρυσόστομος σημειώνει ὅτι «Ἐάν τό πρόσωπον πού σέ βλάπτει διά τῆς φιλίας του μένῃ ἀθεράπευτον καί σύ τό ἀποκόψῃς ἀπό τήν σχέσιν σου καί τό ἀπομακρύνῃς, τότε μέ τήν πρᾶξιν ταύτην, καί σέ θά ἀπαλλάξῃ ἀπό πᾶσαν βλάβην καί αὐτό θά ἀπαλλαγῇ ἀπό μεγαλύτερα ἐγκλήματα, καί δέν θά εἶναι πλέον ὑπόλογον διά τήν ἰδικήν σου ἀπώλειαν μαζί μέ τά ἰδικά του κακά. Εἶδες… πόσην ἀποδεικνύει φιλανθρωπίαν αὐτό πού φαίνεται εἰς τούς πολλούς ἀποτομία;» (π. Σεραφείμ ).

Συμβάλλει ἄραγε στή μετάνοια καί σωτηρία τοῦ ἄλλου, τοῦ προσφιλοῦς μας προσώπου τό ὁποῖο μᾶς σκανδαλίζει πρός ἁμαρτία, ἡ ἀπότομη διακοπή σχέσεων μαζί του; Μάλιστα. Ἔχει συμβεῖ ἀρκετές φορές μετά ἀπό μία τέτοια ἀπότομη διακοπή σχέσεων νά προβληματισθεῖ ὁ ἄλλος, νά σκεφθεῖ τήν κατάστασή του, νά συνέλθει, νά μετανοήσει καί νά σωθεῖ. Καί ἔτσι διπλή ἐπέρχεται ἡ ὠφέλεια.

2. Ἄς δοῦμε τώρα καί τήν τελειοποίηση τῆς ἄλλης σχετικῆς ἐντολῆς, περί τοῦ διαζυγίου.

Νά ἀναφέρουμε ἀρχικά τί ἀκριβῶς ὁρίζει τό «Δευτερονόμιον» (κεφ. κδ´ 1-4): «Ἐάν δέ τις λάβῃ γυναῖκα καί συνοικήσῃ αὐτῇ, καί ἔσται ἐάν μή εὕρῃ χάριν ἐναντίον αὐτοῦ, ὅτι εὗρεν ἐν αὐτῇ ἄσχημον πρᾶγμα, καί γράψει αὐτῇ βιβλίον ἀποστασίου καί δώσει εἰς τάς χεῖρας αὐτῆς καί ἐξαποστελεῖ αὐτήν ἐκ τῆς οἰκίας αὐτοῦ». Αὐτός εἶναι ὁ 1ος στίχος. Οἱ ὑπόλοιποι τρεῖς καθορίζουν τό τί πρέπει νά γίνεται κατόπιν γιά τήν προστασία τῆς διεζευγμένης καί διωγμένης γυναίκας.

Οἱ ἑρμηνεῖες μερικῶν Νομοδιδασκάλων τοῦ Ἰσραήλ στή νομοθεσία αὐτήν τοῦ Μωυσῆ καί μάλιστα στή φράση της «ὅτι εὗρεν ἐν αὐτῇ ἄσχημον πρᾶγμα», ἔδιναν τή δυνατότητα στόν κάθε σύζυγο νά δια­λύει τήν οἰκογένειά του κατά τήν ἀρέσκειά του. Κάποιος Νομοδιδάσκαλος μάλιστα ἔλεγε ὅτι, ἐάν ὁ σύζυγος ἔβρισκε ἄλλη γυναίκα ὡραιότερη τῆς συζύγου του, μποροῦσε νά διώξει τή σύζυγό του καί νά λάβει ἀντ᾿ αὐτῆς τήν ὡραία γυναίκα. Πλήρης δηλαδή ἀποχαλίνωση, ἐξαχρείωση καί διαφθορά καί ἐκθεμελίωση τῆς οἰκογένειας. Γι᾿ αὐτό εἴπαμε ὅτι οἱ δύο ἐντολές σχετίζονται μεταξύ τους.

Στούς χρόνους μάλιστα τοῦ Κυρίου οἱ Φαρισαῖοι ἔφθασαν νά τόν ρωτήσουν πειρακτικά ἐάν ἐπιτρέπεται τό διαζύγιο «διά πᾶσαν αἰτίαν», γιά κάθε δηλαδή ἀφορμή καί αἰτία (βλ. Ματθ. ιθ´ 3-12). Τούς ἀπάντησε δέ ὁ Κύριος ὅτι ἡ ἀρχική ἐντολή τοῦ Θεοῦ ἀπαγόρευε τό διαζύγιο. Ἐπειδή ὅμως δέν ὑπολόγιζαν τόν θεῖο Νόμο οἱ Ἑβραῖοι, ὁ Μωυσῆς ἐξαιτίας τῆς σκληροκαρδίας τῶν Ἑβραίων καί γιά νά προστατεύσει τίς γυναῖκες, ὅρισε νά δίνουν σ᾿ αὐτές οἱ σύζυγοι γραπτό διαζύγιο, ὅταν τίς χώριζαν. Αὐτή ὅμως «ἡ διάταξις τοῦ Δευτερονομίου δέν ἐγκαθιδρύει διαζύγιον, ἀλλά διαπραγματεύεται τά κατ᾿ αὐτό κατά τήν ἰσχύουσαν ἤδη συνήθειαν καί προβαίνει εἰς καθορισμούς τείνοντας νά περιορίσωσι καί νά ἀποκλείωσι τήν κατάχρησιν αὐτοῦ… Τό ἀποστάσιον τοῦτο (τό γραπτόν δηλαδή διαζύγιον πού ἔδιδεν ὁ σύζυγος) ἐπεβάλλετο διά τό συμφέρον τῆς γυναικός καί πρός πρόληψιν συγχύσεων καί ἐγκλημάτων. (Θά ἠμποροῦσεν ἀκόμη καί νά σφάξῃ ὁ σύζυγος τήν ἀνεπιθύμητον σύζυγόν του)… Μή ἔχουσαν τήν γυναῖκα τό βιβλίον ἀποστασίου οὐδείς θά ἐτόλμα νά συζευχθῇ (ταύτην) φοβούμενος ἀντεκδίκησιν ἀπό τοῦ πρώην συζύγου» (Ὑπόμνημα Π. Ν. Τρεμπέλα).

Ποιά εἶναι καί σήμερα ἡ βασική αἰτία τοῦ διαζυγίου; Ἡ χαλάρωση τῶν ἠθῶν. Καί γι᾿ αὐτό φθάσαμε νά χωρίζουν σύζυγοι καί νά διαλύονται οἰκογένειες «διά πᾶσαν αἰτίαν». Τά διαζύγια εἶναι σχεδόν ὅσα καί οἱ γάμοι, τά δέ ἀποτελέσματά τους φρικτά.

Ὁ ἱερός Χρυσόστομος λέει ὅτι τό διαζύγιο εἶναι πράξη «καί παρά φύσιν καί παρά νόμον». Γιατί; «Παρά φύσιν» μέν διότι ἐφόσον μέ τόν γάμο ἑνώνονται «εἰς σάρκα μίαν», μέ τό διαζύγιο αὐτή ἡ «μία διατέμνεται σάρξ». «Παρά νόμον» δέ, διότι «τοῦ Θεοῦ συνάψαντος καί κελεύσαντος μή χωρίζεσθαι», οἱ διαζευγνύμενοι προχωροῦν καταπατώντας ἀσύστολα τόν θεῖο Νόμο (ΕΠΕ 11α, 182) (βλ. καί Μαρκ. ι´, 1-12, Α´ Κορ. ζ´ 10-16, 17).

Τό διαζύγιο εἶναι ἀσέβεια πρός τόν ἴδιο τόν Κύριο; Μάλιστα. Γιατί; Διότι δύο μέλη τοῦ μυστικοῦ σώματός Του, τῆς Ἐκκλησίας Του, πού ἑνώθηκαν μέ τό ἱερό Μυστήριο τοῦ Γάμου καί ἔλαβαν τήν εὐλογία Του, διασπῶνται βίαια καί πληγώνουν, κατά κάποιον τρόπο, τό σῶμα τοῦ Κυρίου.

Ποιά μόνη αἰτία διαζυγίου ὁρίζει ὁ Κύριος; Τή συζυγική ἀπιστία. «Παρεκτός λόγου πορνείας». Ἡ καταπάτηση τῆς συζυγικῆς τιμῆς «ἀτιμάζει ὄχι μόνον τό ἔνοχον πρόσωπον, ἀλλά προσβάλλει θανασίμως καί τήν ὅλην ἠθικήν ζωήν πού συνήφθη διά τοῦ γάμου… Αὕτη ἀποτελεῖ τό “ἄσχημον πρᾶγμα” πού ὥριζεν ὁ παλαιός νόμος. Διότι φέρει πράγματι ἀσχημίαν εἰς τόν ὡραῖον τοῦ γάμου θεσμόν· φέρει αἶσχος καί ἀτιμίαν…» (π. Σεραφείμ). Στήν ἐποχή μας μέ τήν εὐκολία μέ τήν ὁποία διαλύονται οἱ γάμοι, ὁ θεσμός τῆς οἰκογενείας διέρχεται ἰσχυρότατη κρίση καί τά θύματα τῶν διαζυγίων, πού εἶναι συνήθως τά ἀνεύθυνα παιδιά, πληθύνονται διαρκῶς πρός καταισχύνη τῆς χριστιανικῆς μας κοινωνίας. Ἄς ἱκετεύουμε τόν Κύριο νά δίνει μετάνοια στόν λαό μας καί στροφή πρός τήν ἠθική τοῦ Εὐαγγελίου Του. Νά προσευχόμαστε πολύ γιά τίς οἰκογένειες.

ΣΥΝΘΗΜΑ: Μόνο ἡ ἠθική τοῦ Εὐαγγελίου σώζει τά ἄτομα καί τίς οἰκογένειες.