20. «Οὕτως οὖν προσεύχεσθε ὑμεῖς»

Μεταφορτώσεις

Θέμα για τους κυκλάρχες

 

Στήν παρούσα συμμελέτη μας ἐπανερχόμαστε στή σειρά τοῦ ἱεροῦ Κειμένου, πρίν ἀπό τό χωρίο πού ἀφορᾶ τή νηστεία (Ματθ. ς΄ 16-18). Στούς στίχους 9-13 περιέχεται ἡ γνωστή μας «Κυριακή Προσευχή», τό «Πάτερ ἡμῶν». Ἀπό μικρά βεβαίως παιδιά, πιθανόν καί ἀπό νήπια, μάθαμε καί ἀπαγγέλλουμε τήν προσευχή αὐτή, πού μᾶς δίδαξε ὁ Κύριος καί ἴσως νά τή συνηθίσαμε. Δέν ἀποκλείεται δέ νά μήν ἔχουμε ἐμβαθύνει ὅσο πρέπει στά σπουδαιότατα νοήματά της. Μᾶς δίνεται λοιπόν τώρα ἡ εὐκαιρία νά τήν προσέξουμε καλύτερα καί νά διδαχθοῦμε πολύ ἀπό αὐτήν.

Μελέτη περικοπῆς. Ματθ. ς´ 9-10.

1. Στή συμμελέτη μας αὐτή θά δοῦμε τό πρῶτο μέρος τῆς «Κυριακῆς Προσευχῆς», τό ὁποῖο ἀναφέρεται στόν Θεό.

Τί ἐννοεῖ ὁ Κύριος μέ τή φράση «οὕτως οὖν προσεύχεσθε ὑμεῖς»; Δέν ἐννοεῖ νά λέμε πάντοτε αὐτή τήν προσευχή καί μόνο, ἀλλ᾿ «οὕτως», δηλαδή μέ αὐτόν τόν τρόπο. Δέν μᾶς παρέδωσε ὁ Κύριος τήν προσευχή αὐτή «διά νά εἶναι μία ἀπό τάς πολλάς προσ­ευχάς, ἀλλά διά νά εἶναι… τό τέλειον ὑπόδειγμα αὐτῶν» (π. Σεραφείμ). Εἶναι «πρότυπον δι᾿ ὅλας τάς προσευχάς, δεικνύον ὁποῖαι προσευχαί καί κατά ποῖον πνεῦμα δέον νά γίνωνται» (Π. Ν. Τρεμ­πέλας).

Ἡ σύντομη ἀλλά περιεκτικότατη αὐτή προσευχή ἔγινε ἀπό τότε ἡ προσευχή ὅλων τῶν Χριστιανῶν. Καμία ἱερή Ἀκολουθία δέν τελεῖται χωρίς νά ἀκουσθεῖ ἡ προσευχή αὐτή. Ἔχει τή θέση της στή Λατρεία μας, ἀλλά καί στίς κατ᾿ ἰδίαν προσευχές μας, διότι ἐκφράζει μέ τρόπο ἄριστο τά βαθύτατα συναισθήματα, πού πλημμυρίζουν τίς καρδιές μας. Ἐκφράζονται μέ αὐτήν καί ἕνας μικρός μαθητής τοῦ Δημοτικοῦ Σχολείου καί ἕνας συνταξιοῦχος Καθηγητής τοῦ Πανεπιστημίου. Ἱκανοποιεῖ τούς πάντες, ἀνάλογα βέβαια μέ τήν πνευματική ὡριμότητά τους.

2. Νά προσέξουμε ἀρχικά τήν προσφώνηση πρός τόν Θεό. Καί πρῶτα τή λέξη «Πάτερ». Τί σημαίνει ἡ λέξη «Πάτερ»; Ὀνομάζει τόν Θεό «Πατέρα», μέ νόημα ὅμως ἐντελῶς διαφορετικό ἀπό ἐκεῖνο πού γνώριζαν ἕως τότε οἱ ἄνθρωποι. Δέν ἦταν ἄγνωστος ὁ χαρακτηρισμός τοῦ θεοῦ τους ὡς πατέρα στήν ἀρχαιότητα. Τόν χρησιμοποιοῦσαν καί οἱ Ἑβραῖοι καί οἱ Ἕλληνες. Φοβοῦνταν ὅμως καί ἔτρεμαν ὡς δοῦλοι μπροστά σέ αὐτόν τόν θεόν – πατέρα. Ὁ Θεάνθρωπος ὅμως, ὁ ἐνανθρωπήσας Μονογενής Υἱός καί Λόγος τοῦ Θεοῦ, παρουσίασε τό ἀληθινό πρόσωπο τοῦ οὐρανίου Πατρός Του. Μέ τήν λέξη «Πάτερ» «μᾶς ἐφανέρωσεν ὅτι ὁ Θεός δέν εἶναι ἁπλῶς ὁ βασιλεύς πού κυβερνᾷ τούς ὑπηκόους του, ἀλλ᾿ ὁ Πατέρας πού διευθύνει σοφῶς καί στοργικῶς τά παιδιά του» (π. Σεραφείμ).

Λέγοντας ὅμως τή λέξη «Πάτερ» ἀναγνωρίζουμε ὅτι Ἐκεῖνος εἶναι ἡ αἰτία τῆς ὑπάρξεώς μας. Σ᾿ Ἐκεῖνον ὀφείλουμε τή ζωή, καί τή φυσική καί τήν πνευματική. Τή φυσική μέ τή γέννησή μας ἀπό τούς γονεῖς μας, τούς ὁποίους ὁ Ἴδιος ἔφερε στόν κόσμο· καί τήν πνευματική μέ τήν ἀναγέννησή μας μέσῳ Ἐκκλησίας, τήν ὁποία ὁ Ἴδιος καί πάλι δημιούργησε καί ἐγκατέστησε στόν κόσμο. Ὁ ἀπ. Παῦλος διακήρυξε στήν Ἀθήνα ὅτι εἴμαστε «γένος Θεοῦ» (Πράξ. ιζ´ 28). Συγγενεῖς Του. Καί μέσῳ τῆς πίστεως, προσθέτει ἀλλοῦ, υἱοθετηθήκαμε ἀπό τόν Θεό καί γίναμε «υἱοί Θεοῦ» (Γαλ. γ´ 26, βλ. καί Ἰω. α´ 12).

Τί ἀκολουθεῖ ὡς συνέπεια τῆς χρησιμοποιήσεως τῆς λέξεως «Πάτερ» στήν προσευχή μας; Ὅτι πρέπει νά ζοῦμε ἀξίως ἑνός τέτοιου Πατέρα. «Ἵνα ἀξίως πατρός τοιούτου πολιτευώμεθα», σχολιάζει ὁ ἑρμηνευτής Ζιγαβηνός (Ὑπόμν. Π. Ν. Τρεμπέλα). Ἐφόσον τόν ὁμολογοῦμε Πατέρα, δέν πρέπει νά ντροπιάζουμε τόν ἅγιο καί πανάγιο Πατέρα μας μέ τήν ἄτακτη καί ἐφάμαρτη ζωή μας.

Ποιά ἄλλη συνέπεια ἔχει ἡ χρησιμοποίηση τῆς λέξεως «Πάτερ»; Ἐφόσον Τόν ἔχουμε πατέρα καί συγγενεύουμε, κατά κάποιον τρόπο, μέ τόν Θεό, δέν ἀνησυχοῦμεν γιά τίποτε. Δέν μᾶς τρομάζουν καί οἱ μεγαλύτεροι κίνδυνοι. Δέν ἀγωνιοῦμε γιά τό μέλλον. Αἰσθανόμαστε ἀσφαλεῖς.

Μέ τή λέξη «Πάτερ» ὅμως συνδέεται καί ἡ δεύτερη λέξη τῆς Κυριακῆς Προσευχῆς, ἡ λέξη «ἡμῶν». Γιατί δέν εἶπε «Πάτερ μου»; Γιατί καί καθένας μας ὅταν ἀπευθύνει αὐτή τήν προσευχή, δέν λέει «Πάτερ μου», ἀλλά «Πάτερ ἡμῶν»; Διότι δέν εἶναι μόνο δικός μας Πατέρας. Εἶναι Πατέρας ὅλων τῶν ἀνθρώπων. Τί σημαίνει αὐτό; Καί ἐφόσον ὅλοι ἔχουμε Αὐτόν ὡς Πατέρα, ἕπεται ὅτι εἴμαστε ὅλοι ἀδελφοί μεταξύ μας.

Μέ τίς δύο αὐτές λέξεις «Πάτερ ἡμῶν» ὁ Κύριος λύνει ἀμέσως τό κοινωνικό λεγόμενο πρόβλημα. Ἐάν ζούσαμε σέ ὅλες του τίς διαστάσεις τό νόημα πού περικλείουν αὐτές οἱ λέξεις, δέν θά ὑπῆρχαν κοινωνικές διαφορές, ἀδικίες, ἐκμεταλλεύσεις, συγκρούσεις συμφερόντων καί ἐγωισμῶν κ.λπ. Ὅπως σημειώνει ὁ ἱερός Χρυσόστομος, μέ τίς λέξεις αὐτές «καί ἔχθραν ἀναιρεῖ καί ἀπόνοιαν (=ἀλαζονεία) καταστέλλει καί βασκανίαν (=φθόνο) ἐκβάλλει καί τήν… ἀγάπην εἰσάγει καί τήν ἀνωμαλίαν τῶν ἀνθρωπίνων ἐξορίζει πραγμάτων» (ΕΠΕ 9, 670).

Πῶς καταλήγει ἡ προσφώνηση πρός τόν Θεό; Μέ τόν προσδιορισμό τῆς κατοικίας Του: «ὁ ἐν τοῖς οὐρανοῖς». Τί σημαίνει αὐτό; Δέν εἶναι πανταχοῦ παρών ὁ Θεός; Ἀσφαλῶς εἶναι. Ἀλλά μέ αὐτό σημαίνεται τό ὕψιστο μεγαλεῖο τοῦ Θεοῦ, τοῦ Κυρίου Παντοκράτορος ὁ Ὁποῖος δεσπόζει ἀπό τά ὕψη τοῦ οὐρανοῦ καί παρακολουθεῖ τά πάντα. Μᾶς λέει ὅτι κατοικεῖ «ἐν τοῖς οὐρανοῖς» «διότι καθαρώτατος ὁ τόπος ἐκεῖνος» (Ζιγαβηνός – Ὑπόμν. Π. Ν. Τρεμπέλα). Εἶναι ὑψηλότερα ἀπό τούς μολυσμούς τῆς γῆς, μέ τούς ὁποίους δέν ἔχει καμία σχέση Ἐκεῖνος. Ἐκεῖ στούς οὐρανούς βρίσκονται τά τάγματα τῶν ἁγίων Ἀγγέλων, οἱ ὁποῖοι τόν δοξολογοῦν ἀκατάπαυστα· ἐκεῖ ὅλοι οἱ Ἅγιοι. Ἐκεῖ ὑπάρχει ἑτοιμασμένη ἀπό αἰώνων καί ἡ ἔνδοξη Βασιλεία Του, ἡ ὁποία μᾶς ἀναμένει. Μέ τίς λέξεις αὐτές στρέφεται ἡ ψυχή μας πρός τά ἄνω, πρός τήν οὐράνια Πατρίδα μας, πρός τήν ἐπουράνια θεία Βασιλεία.

3. Νά δοῦμε στή συνέχεια τά αἰτήματα τῆς προσευχῆς πρός τόν Θεό. Ποιό τό πρῶτο αἴτημα; «Ἁγιασθήτω τό ὄνομά σου». Πῶς ἑρμηνεύεται ἡ φράση ἀπό τόν ἀείμνηστο Καθηγητή Π. Ν. Τρεμπέλα; «Ἄς ἀναγνωρισθῇ ἡ ἁγιότης σου, ὥστε νά δοξασθῇ καί λατρευθῇ ἀξίως τό ὄνομά σου». Γιατί ἑπομένως τίθεται αὐτό τό αἴτημα; Τί ἀκριβῶς σημαίνει; «Ἄς γίνῃ γνωστόν μεταξύ πάντων τῶν ἀνθρώπων τό ὄνομά σου τό ἅγιον· ἂς σέ ἀναγνωρίσουν ὅλοι ὅτι εἶσαι ὁ Θεός ὁ ἅγιος» (π. Σεραφείμ). Ἐκφράζεται μέ αὐτή τή φράση ὁ πόθος τοῦ πιστοῦ νά πιστεύσουν καί ἄλλοι ἄνθρωποι στόν Θεό, νά γνωρίσουν τό θέλημά Του τό ἅγιο, νά τόν ἀναγνωρίσουν ὡς ἅγιο, νά εὐλαβοῦνται τό Ὄνομά Του καί νά ὑπακούουν στίς ἐντολές Του γιά τήν ἐπίγεια καί ἐπουράνια εὐτυχία τους.

Ἀρκεῖ ἄραγε μόνο ἡ ἔκφραση τοῦ πόθου μας αὐτοῦ κατά τήν προσευχή μας; Ὄχι. Πρέπει νά κάνουμε καί ὅ,τι ἐξαρτᾶται ἀπό ἐμᾶς, γιά νά γνωρίσουν καί ἄλλοι τήν ἁγιότητα τοῦ Θεοῦ καί νά συνδεθοῦν μαζί Του μέσῳ τῆς Ἐκκλησίας Του.

Τί σημαίνει τό δεύτερο αἴτημα «ἐλθέτω ἡ βασιλεία σου»; Ποθοῦμε νά βασιλεύσει στήν ψυχή μας, στήν οἰκογένειά μας, στήν κοινωνία μας. Πῶς; Μέ τό νά ἐπικρατήσει παντοῦ τό θέλημά Του καί ὄχι οἱ εἰσηγήσεις τοῦ Πονηροῦ. Νά τηροῦν ὅλοι τά προστάγματά Του καί νά μήν παρασύρονται ἀπό τόν Διάβολο. Σχετίζονται τά δύο αἰτήματα; Μάλιστα, διότι ὅσο περισσότερο καί ὅσο βαθύτερα πιστεύουμε στόν Θεό καί ἀναγνωρίζουμε τήν ἁγιότητά Του, τόσο καλύτερα καί προθυμότερα θά ὑποτασσόμαστε στά κελεύσματα τοῦ Νόμου Του.

«Ὅταν δέ τό μεγαλύτερον μέρος τῶν ἀνθρώπων δεχθῇ τήν εἰρηνικήν τοῦ Χριστοῦ βασιλείαν (εἰς τάς ψυχάς των), τότε πλέον καί ἐξωτερική μεταξύ τῶν λαῶν εἰρήνη θά βασιλεύσῃ ὡς συνέπεια καί ἐκδήλωσις τῆς ἐσωτερικῆς, οἱ πόλεμοι θά παύσουν καί ἡ ἐπί γῆς εἰρήνη θά ὁλοκληρωθῇ» (π. Σεραφείμ).

Πῶς κατανοεῖτε καί τό τρίτο αἴτημα, «γενηθήτω τό θέλημά σου ὡς ἐν οὐρανῷ καί ἐπί τῆς γῆς»; Νά ἐπικρατήσει καί στή γῆ ὅ,τι ἐπικρατεῖ στούς οὐρανούς, στόν οὐράνιο κόσμο τῶν Ἀγγέλων. Τί ἐπικρατεῖ ἐκεῖ; Πλήρης ταύτιση τοῦ θελήματος τῶν ἁγίων Ἀγγέλων μέ τό θέλημα τοῦ Θεοῦ. Ὁλοπρόθυμη ὑπακοή σέ Αὐτόν καί μετά χαρᾶς τήρηση τῶν ἐντολῶν Του γιά βοήθειά μας (βλ. Ἑβρ. α´ 14). Δέν ὑπάρχει ἐκεῖ κακία, δέν ὑπάρχουν δαίμονες, πού νά παρεμποδίζουν μέ ποικίλους τρόπους τήν τήρηση τοῦ θείου θελήματος.

Λέγοντας τό «γενηθήτω τό θέλημά σου», ἔλεγε ὁ ἱερός Χρυσόστομος, πρέπει νά ἐννοοῦμε: «δός ἡμῖν Δέσποτα, τήν ἐν οὐρανῷ μιμεῖσθαι πολιτείαν, ἵνα ἅ θέλεις αὐτός καί ἡμεῖς θέλωμεν… Δός γενηθῆναι τό θέλημά σου πανταχοῦ τῆς γῆς, ὥστε λυθῆναι τήν πλάνην καί φυτευθῆναι τήν ἀλήθειαν, ἐκβληθῆναι κακίαν ἅπασαν καί ἐπανελθεῖν ἀρετήν, καί μηδέν ταύτῃ διαφέρειν τόν οὐρανόν τῆς γῆς» (ΕΠΕ 9, 674).

Ὁ πόθος μας ὅμως αὐτός τότε θά γίνει πραγματικότητα, ὅταν ἀγωνιζόμαστε τόν καλό ἀγώνα τῆς τηρήσεως τῶν ἐντολῶν τοῦ Θεοῦ, ὅσο δύσκολο καί ἄν φαίνεται αὐτό καί ὅ,τι καί ἐάν μᾶς κοστίσει. Διότι μόνο τότε ἡ γῆ μας θά γίνει Παράδεισος.

ΣΥΝΘΗΜΑ: «Οὕτως οὖν προσεύχεσθε ὑμεῖς» (Ματθ. ς΄ 9).