ΘΕΜΑ: Μακάριοι οἱ καθαροί τῇ καρδίᾳ
ΕΒΔΟΜΑΔΑ: 9-15 Μαΐου 2022
ΑΡΘΡΟ: «Μακάριοι οἱ καθαροί τῇ καρδίᾳ…», «Ο ΣΩΤΗΡ», τεῦχ. 2261/15.3.22/ σελ. 129-130.
ΑΓΙΟΓΡΑΦΙΚΟ: Ματθ. ε΄ 8
ΒΟΗΘΗΜΑΤΑ:
.
Μεταφορτώσεις
|
Θέμα για τους κυκλάρχες
|
Άρθρο
|
Θέμα για μέλη
|
Συμπληρωματικό
|
Σύνθημα
|
ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ
Στή λαμπροφόρο Ἀνάσταση τοῦ Κυρίου μας ὅλα εἶναι λαμπρά, φωτεινά, ὁλόλευκα: «Νῦν πάντα πεπλήρωται φωτός, οὐρανός τε καί γῆ καί τά καταχθόνια». Ἰδίως στά χωριά φροντίζουν τίς μέρες αὐτές οἱ νοικοκυρές νά ἀσβεστώσουν τό σπίτι τους, τήν αὐλή τους, τά δένδρα τῆς αὐλῆς, γιά νά εἶναι ὅλα κάτασπρα καί πεντακάθαρα. Ἀλλά πιό μεγάλη ἀξία ἔχει ὄχι μόνο τά ἐξωτερικά νά εἶναι κάτασπρα καί πεντακάθαρα, ἀλλά καί ἡ καρδιά μας νά εἶναι ὁλόλευκη. Στήν ἐσωτερική καθαρότητα τῆς καρδιᾶς θά στρέψει τήν προσοχή μας τό σημερινό θέμα τῶν Φιλικῶν Κύκλων, στό ὁποῖο θά μελετήσουμε τόν ἕκτο Μακαρισμό: «Μακάριοι οἱ καθαροί τῇ καρδίᾳ, ὅτι αὐτοί τόν Θεόν ὄψονται».
ΑΓΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΑΝΑΓΝΩΣΜΑ
Θά διαβάσουμε τό κείμενο καί τήν ἑρμηνεία τοῦ ἁγιογραφικοῦ Ἀναγνώσματος: «Μακάριοι οἱ καθαροί τῇ καρδίᾳ ὅτι αὐτοί τόν Θεόν ὄψονται» (Ματθ. ε΄ 8). Μακάριοι εἶναι ἐκεῖνοι πού ἔχουν τήν καρδιά τους καθαρή ἀπό κάθε μολυσμό ἁμαρτίας, διότι αὐτοί θά δοῦν τόν Θεό.
Α΄ ΜΕΡΟΣ: «Μακάριοι οἱ καθαροί τῇ καρδίᾳ…»
1. Ἀμέσως κατόπιν θά διαβάσουμε τό πρῶτο Μέρος τοῦ ἄρθρου «Μακάριοι οἱ καθαροί τῇ καρδίᾳ…», «Ο ΣΩΤΗΡ», τεῦχ. 2261/15.3.22/σελ.129-130, ἕως ἐκεῖ πού λέει: «…ὅσα ἐστίν ἀληθῆ, ὅσα σεμνά, ὅσα δίκαια, ὅσα ἁγνά, ὅσα προσφιλῆ, ὅσα εὔφημα, εἴ τις ἀρετή καί εἴ τις ἔπαινος» (Φιλιπ. δ΄ 8), σελ. 130, α΄ στήλη, καί θά ρωτήσουμε τά Μέλη: Ποιούς μακαρίζει στόν ἕκτο Μακαρισμό ὁ Κύριος; (Σκέψεις Μελῶν…) Μακαρίζει αὐτούς πού ἔχουν καθαρή καρδιά.
2. Τί ἐννοεῖ μέ τή φράση «καθαροί τῇ καρδίᾳ»; (Σκέψεις Μελῶν…) Ἀρχικά ὡς καρδιά ἐννοεῖ ὄχι ἁπλῶς τό ὄργανο τοῦ σώματος, ἀλλά τήν ἕδρα ὅλου τοῦ ἐσωτερικοῦ πνευματικοῦ κόσμου τοῦ ἀνθρώπου. Ἡ καρδιά εἶναι ἡ ἕδρα τῶν ἐπιθυμιῶν καί τῶν συναισθημάτων, τό κέντρο τῆς πνευματικῆς ζωῆς τοῦ ἀνθρώπου. Ὅταν λέει ὁ Κύριος «καθαροί τῇ καρδίᾳ», ἐννοεῖ τήν ἐσωτερική καθαρότητα. Ὅταν καθαρεύει ὁ «κρυπτός τῆς καρδίας ἄνθρωπος» (Α΄ Πέτρ. γ΄ 4), «ὁ ἔσω ἄνθρωπος», τότε ἔχουμε ἐσωτερική καθαρότητα.
3. Ἡ καθαρότητα τῆς καρδιᾶς περιορίζεται μόνο στήν καθαρότητα ἀπό ἠθικά παραπτώματα; (Σκέψεις Μελῶν…) Δέν περιορίζεται μόνο στήν ἠθική καθαρότητα. Διότι μπορεῖ κάποιος νά μήν ὑποπίπτει σέ ἠθικά παραπτώματα, ἀλλά νά μήν ἔχει καθαρούς λογισμούς. Μπορεῖ κάποιος ἄλλος νά μήν κατακρίνει ἐξωτερικά, ἀλλά νά κατακρίνει ἐσωτερικά. Ἤ, νά συγχωρεῖ μέ τά χείλη του, ἀλλά νά μή συγχωρεῖ μέσα ἀπό τήν καρδιά του. Ἐάν δέν καθαρεύει ὁ ἄνθρωπος καί στό σῶμα, καί στήν ψυχή, καί στόν νοῦ, καί στά αἰσθήματα, καί στά κινήματα τῆς καρδιᾶς, δέν εἶναι «καθαρός τῇ καρδίᾳ». Ἄρα ἡ ἐσωτερική καθαρότητα εἶναι κάτι εὐρύτερο τῆς καθαρότητας μέ τή στενή ἠθική ἄποψη.
4. Ποιοί εἶναι οἱ «καθαροί τῇ καρδίᾳ», σύμφωνα μέ τήν Ἁγία Γραφή καί τούς Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας; (Σκέψεις Μελῶν…) «Καθαροί τῇ καρδίᾳ» εἶναι αὐτοί πού καθαρεύουν «ἀπό παντός μολυσμοῦ σαρκός καί πνεύματος», ὅπως γράφει ὁ ἀπόστολος Παῦλος στή Β΄ πρός Κορινθίους ἐπιστολή του (ζ΄ 1). Εἶναι αὐτοί πού δέν καθαρεύουν μόνο ἀπό ἁμαρτήματα πού μολύνουν τό σῶμα, ἀλλά ἀπό ἁμαρτήματα πού μολύνουν τήν ψυχή. «Καθαροί τῇ καρδίᾳ» εἶναι «οἱ τήν καθολικήν ἀρετήν κεκτημένοι», «οἱ ἐν σωφροσύνῃ διάγοντες». Δηλαδή, αὐτοί πού καλλιεργοῦν τό σύνολο τῶν ἀρετῶν καί ζοῦν ζωή σωφροσύνης, καθαρότητος καί ἁγιασμοῦ. «Καθαροί τῇ καρδίᾳ» εἶναι αὐτοί πού ἀπέχουν ἀπ᾿ ὅλα ὅσα μολύνουν ἐσωτερικά τόν ἄνθρωπο καί τόν καθιστοῦν ἀκάθαρτο (βλ. Μάρκ. ζ΄ 20-23).
5. Ἡ πρώτη Εὐχή τῶν πιστῶν τῆς Λειτουργίας τῶν Προηγιασμένων προτρέπει τούς πιστούς νά καθαρεύουν ὡς πρός ὅλα τά μέλη τοῦ σώματός μας. Τί ἔχετε νά πεῖτε πάνω σ᾿ αὐτό; (Σκέψεις Μελῶν…) Ἡ ὡραιότατη αὐτή Εὐχή λέει: «Καί ὀφθαλμός μέν ἀπέστω παντός πονηροῦ βλέμματος, ἀκοή δέ λόγοις ἀργοῖς ἀνεπίβατος, ἡ δέ γλῶσσα καθαρευέτω ρημάτων ἀπρεπῶν. Ἅγνισον ἡμῶν τά χείλη, τά αἰνοῦντα σε, Κύριε· τάς χεῖρας ἡμῶν ποίησον τῶν μέν φαύλων ἀπέχεσθαι πράξεων, ἐνεργεῖν δέ μόνα τά σοί εὐάρεστα, πάντα ἡμῶν τά μέλη καί τήν διάνοιαν τῇ σῇ κατασφαλιζόμενος χάριτι». Δηλαδή· ὁ ὀφθαλμός μας νά ἀπέχει ἀπό κάθε πονηρό βλέμμα. Ἡ ἀκοή μας νά εἶναι ἀπλησίαστη καί ἄβατη σέ λόγους περιττούς. Ἡ γλώσσα μας νά καθαρεύει ἀπό ἄπρεπα λόγια. Τά χείλη μας νά εἶναι ἁγνά. Τά χέρια μας νά ἀπέχουν ἀπό φαῦλες καί πονηρές πράξεις. Ὅλα τά μέλη τοῦ σώματος καί ἡ διάνοιά μας νά εἶναι ἀσφαλισμένα μέ τή Χάρι τοῦ Θεοῦ καί νά ἐνεργοῦν μόνο αὐτά πού εἶναι εὐάρεστα στόν Θεό.
6. Τά ἑρμηνευτικά σχόλια τονίζουν ὅτι φυλάττουμε τήν ἐσωτερική καθαρότητα, ὅταν κρατᾶμε τήν ψυχή μας μακριά ἀπό κάθε μολυσμό ἁμαρτίας· ὅταν δέν μᾶς ἐλέγχει ἡ συνείδησή μας ὅτι διαπράξαμε κάτι τό πονηρό. Τό «μηδέν ἑαυτοῖς συνειδότας πονηρόν»!
7. Ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς ὡς καθαρότητα τῆς καρδιᾶς ὁρίζει τήν παρθενία τῆς ψυχῆς, τήν «πρός πᾶσαν κακίαν ἀσυνδύαστον γνώμην» (ΕΠΕ 11, 48). Τί ἔχετε νά πεῖτε πάνω σ᾿ αὐτό; (Σκέψεις Μελῶν…) Ἐμεῖς βλέπουμε, ἐξετάζοντας τόν ἑαυτό μας, ροπές καί κλίσεις πρός τό κακό, διαθέσεις πονηρές, κακές ἐπιθυμίες. Ἤ, πιάνουμε συζήτηση μέ τήν ἁμαρτία. Ὅλα αὐτά μολύνουν τήν ἐσωτερική καθαρότητά μας. Ὁ στόχος εἶναι νά φθάσουμε σέ τέτοια πνευματική κατάσταση, ὥστε ἡ καρδιά μας νά εἶναι ἀσυμβίβαστη σέ κάθε κακία.
8. Ὁ ἅγιος Μάξιμος ὁ Ὁμολογητής λέει: «Ψυχή καθαρά», εἶναι «ἡ παθῶν ἐλευθερωθεῖσα, καί ὑπό τῆς θείας ἀγάπης εὐφραινομένη» (ΡG 90, 968). Ἔχει ἐσωτερική καθαρότητα ἡ ψυχή πού ἐλευθερώθηκε ἀπό τά πάθη καί εὐφραίνεται ἀδιάλειπτα ἀπό τή θεία ἀγάπη.
9. Μόνο ὁ ἕκτος μακαρισμός ἀναφέρεται στήν ἐσωτερική καθαρότητα ἤ καί ἄλλα πολλά χωρία τῆς Ἁγίας Γραφῆς; (Σκέψεις Μελῶν…) Αὐτούσια τή φράση «καθαροί τῇ καρδίᾳ» ἴσως νά μήν τή βροῦμε σέ ἄλλα χωρία τῆς Ἁγίας Γραφῆς, ἀλλά τήν ἔννοια τῆς ἐσωτερικῆς καθαρότητας θά τή βροῦμε καί σέ πάρα πολλά ἄλλα. Λόγου χάριν, ἡ προτροπή «ἅγιοι γίνεσθε, ὅτι ἐγώ ἅγιός εἰμι», μᾶς προτρέπει νά ζοῦμε ζωή καθαρότητας καί ἁγιασμοῦ. Τό σάλπισμα τοῦ εὐαγγελιστοῦ Ἰωάννου ὅτι ὅποιος ἔχει τήν ἐλπίδα του στόν Θεό, «ἁγνίζει ἑαυτόν, καθώς ἐκεῖνος ἁγνός ἐστι», ἐπίσης μᾶς προτρέπει νά ζοῦμε ζωή καθαρότητας καί ἁγιασμοῦ. Ἡ προτροπή τῆς πρός Φιλιππησίους ἐπιστολῆς «ὅσα εἶναι ἀληθινά, ὅσα εἶναι σεμνά καί σεβαστά, ὅσα εἶναι δίκαια, ὅσα εἶναι ἀμόλυντα καί ἁγνά, ὅσα εἶναι προσφιλή στόν Θεό καί στούς καλούς ἀνθρώπους, ὅσα ἔχουν καλή φήμη, καθώς καί ὁποιαδήποτε ἄλλη ἀρετή καί ὁποιοδήποτε καλό ἔργο πού εἶναι ἄξιο ἐπαίνου, αὐτά νά συλλογίζεσθε καί νά προσέχετε, γιά νά τά ἐφαρμόζετε καί στή ζωή σας», ἐπίσης ἀναφέρεται στήν ἐσωτερική καθαρότητα.
Ἄς ἀναφέρουμε καί μερικά χωρία πού δείχνουν ποιούς θεωρεῖ ἡ Ἁγία Γραφή ἀκάθαρτους. Ὁ σοφός συγγραφέας τῶν Παροιμιῶν λέει σέ μιά παροιμία: «Ἀκάθαρτος παρά Θεῷ πᾶς ὑψηλοκάρδιος» (Παρ. ις΄ 5). Εἶναι ἀκάθαρτος ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ κάθε ὑπερήφανος ἄνθρωπος. Ὁ θεῖος Διδάσκαλος διδάσκει: «Ἔσωθεν ἐκ τῆς καρδίας τῶν ἀνθρώπων οἱ διαλογισμοί οἱ κακοί ἐκπορεύονται, μοιχεῖαι, πορνεῖαι, φόνοι, κλοπαί, πλεονεξίαι, πονηρίαι, δόλος, ἀσέλγεια, ὀφθαλμός πονηρός, βλασφημία, ὑπερηφανία, ἀφροσύνη· πάντα ταῦτα τά πονηρά ἔσωθεν ἐκπορεύεται καί κοινοῖ (=μολύνουν) τόν ἄνθρωπον» (Μάρκ. ζ´ 21-23). Ἄν βλέπουμε ὅλες αὐτές τίς κακίες νά ὑπάρχουν στό ἐσωτερικό μας, δέν ἔχουμε ἐσωτερική καθαρότητα.
Β΄ ΜΕΡΟΣ: «…ὅτι αὐτοί τόν Θεόν ὄψονται»
1. Ἔπειτα θά διαβάσουμε τό ὑπόλοιπο ἄρθρο, σελ. 130, καί θά ποῦμε στά Μέλη: Πολλοί βλέποντας τή μεγάλη ἀποστασία πού ὑπάρχει στήν κοινωνία μας, τήν ἔκλυση τῶν ἠθῶν, τόν πανσεξουαλισμό, ἀναρρωτιοῦνται: Μπορεῖ ὁ σύγχρονος ἄνθρωπος νά διατηρεῖ ἐσωτερική καθαρότητα; (Σκέψεις Μελῶν…) Εἶναι ὁπωσδήποτε δύσκολο, ἀλλά ὄχι ἀκατόρθωτο. Ἐάν ἦταν ἀπραγματοποίητος στόχος ἡ ἐσωτερική καθαρότητα, δέν θά τή μακάριζε ὁ Κύριος.
2. Μποροῦμε μόνο μέ τίς δικές μας δυνάμεις νά διατηροῦμε τήν ἐσωτερική καθαρότητα; (Σκέψεις Μελῶν…) Μόνο μέ τίς δικές μας δυνάμεις δέν μποροῦμε, διότι εἴμαστε ἀδύναμοι ἄνθρωποι. Ἡ διάνοιά μας ρέπει «ἐπιμελῶς ἐπί τά πονηρά». Ἀλλά δέν εἴμαστε μόνοι, βοηθάει καί ὁ Θεός. Ἡ ἐσωτερική καθαρότητα ἐπιτυγχάνεται μέ τή συνεργασία τῆς Χάριτος τοῦ Θεοῦ καί τῆς θελήσεως τοῦ ἀνθρώπου.
3. Ὁ ἅγιος Ἰωάννης τῆς «Κλίμακος» μᾶς λέει καί πῶς θά τό ἐπιτύχουμε: «Ἀνάθεσε στόν Κύριο τήν ἀσθένεια τῆς φύσεώς σου, ἀναγνωρίζοντας πλήρως τή δική σου ἀδυναμία, καί τότε θά λάβεις τό χάρισμα τῆς σωφροσύνης “ἀνεπαισθήτως”, χωρίς νά τό καταλάβεις» (Λόγ. ΙΕ´, § κβ´). Δηλαδή, νά ἀναγνωρίζουμε τήν ἀδυναμία μας, νά ἀγωνιζόμαστε ταπεινά «τόν καλόν ἀγῶνα τῆς πίστεως», νά ζοῦμε μέσα στή Χάρι τῶν Μυστηρίων καί χωρίς νά τό πολυκαταλαβαίνουμε θά ἔρχεται ἡ Χάρις τοῦ Παναγίου Πνεύματος καί θά μᾶς καθαρίζει ἀπό κάθε κηλίδα.
4. Ποιά θά εἶναι ἡ ἀμοιβή «τῶν καθαρῶν τῇ καρδίᾳ»; Ἀπαντᾶ στό ἐρώτημα αὐτό ὁ ἕκτος Μακαρισμός: «Ὅτι αὐτοί τόν Θεόν ὄψονται». Ὅσοι ἔχουν ἐσωτερική καθαρότητα, θά δοῦν τόν Θεό, θά δοῦν πρόσωπο Θεοῦ.
5. Μόνο στή μέλλουσα ζωή θά δοῦν πρόσωπο Θεοῦ ἤ καί στήν παρούσα; (Σκέψεις Μελῶν…) Καί στήν παρούσα ζωή θά βλέπουν τόν Θεό, «δι᾿ ἐσόπτρου» βεβαίως καί «ἐν αἰνίγματι, τότε δέ πρόσωπον πρός πρόσωπον» (Α΄ Κορ. ιγ΄ 12). «Ὄψονται τόν Θεόν, ὡς δυνατόν τῇ ἀνθρωπίνῃ φύσει», ἑρμηνεύει ὁ ἑρμηνευτής μοναχός Εὐθύμιος Ζιγαβηνός. Ἀρκεῖ νά κάνουμε τόν ἀγώνα τῆς καθάρσεως ἀπό τά πάθη. «Καθαρθῶμεν τάς αἰσθήσεις καί ὀψόμεθα, τῷ ἀπροσίτῳ φωτί τῆς Ἀναστάσεως…», ψάλλουμε σέ ἕναν ἀναστάσιμο ὕμνο. Κι ἄν στήν παρούσα ζωή βλέπουν τόν Θεό ὅσοι ἔχουν καθαρή καρδιά, πολύ περισσότερο θά Τόν βλέπουν στήν ἀτελεύτητη αἰωνιότητα: «Ἀγαπητοί, νῦν τέκνα Θεοῦ ἐσμεν, καί οὔπω ἐφανερώθη τί ἐσόμεθα· οἴδαμεν δέ ὅτι ἐάν φανερωθῇ, ὅμοιοι αὐτῷ ἐσόμεθα, ὅτι ὀψόμεθα αὐτόν καθώς ἐστι» (Α´ Ἰω. γ´ 2).
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ
Πόση ἐσωτερική καθαρότητα εἶχαν ἡ Παναγία, ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Θεολόγος, ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς καί ὅλοι οἱ Ἅγιοι τῆς Ἐκκλησίας μας! Ἄς καθαρεύουμε κι ἐμεῖς ἀπό τούς μολυσμούς τῆς ἁμαρτίας, «ἵνα γενώμεθα μακάριοι». Ἄς καθαρεύουμε «ἀπό παντός μολυσμοῦ σαρκός καί πνεύματος», γιά νά εἴμαστε «οἱ καθορῶντες τοῦ θείου προσώπου τό κάλλος τό ἄρρητον»! Ὑπάρχει μεγαλύτερη μακαριότητα καί ἀπόλαυση ἀπό αὐτήν;
ΣΥΝΘΗΜΑ
«Μακάριοι οἱ καθαροί τῇ καρδίᾳ, ὅτι αὐτοί τόν Θεόν ὄψονται» (Ματθ. ε΄ 8)
Τό ἑπόμενο θέμα μας θά εἶναι ἀπό τό ἄρθρο «Νά ἀλληλοενισχυόμαστε», «Ο ΣΩΤΗΡ», τεῦχ. 2262/1.4.22/σελ. 151-152.
