ΕΦ2. Νά μήν κατακρίνουμε

ΘΕΜΑ: Νά μήν κατακρίνουμε
ΕΒΔΟΜΑΔΑ:
ΑΡΘΡΟ: «Τό “κάρφος” καί ἡ “δοκός”, «Ο ΣΩΤΗΡ», τεῦχ. 2262/1.4.22/σελ. 149-150.
ΑΓΙΟΓΡΑΦΙΚΟ: Ματθ. ζ΄ 1-5
ΒΟΗΘΗΜΑΤΑ:Ἀβραάμ Μιχ. Κοκάλη, «Ὁ εὐκολότερος δρόμος γιά τόν Παράδεισο», Ἀθήνα 2019¹².
.

---

Μεταφορτώσεις

Θέμα για τους κυκλάρχες

Άρθρο

Συμπληρωματικό

Σύνθημα

ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ

Οἱ ἄνθρωποι μέ πολύ μεγάλη εὐκολία κατακρίνουμε τούς ἄλλους καί δικαιολογούμαστε ὅτι δέν εἶναι τίποτε αὐτό πού κάνουμε. Ἔχει διαβρωθεῖ τό­σο πολύ ἡ ψυχή μας, πού ἀντί νά ντρεπόμαστε πού κατακρίνουμε, φθά­­σα­με στό σημεῖο νά νιώθουμε καί εὐχαρίστηση. Ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος, βαθύτατος γνώστης τῆς ἀνθρώπινης ψυχῆς, παρατηρεῖ ὅτι δέν εἶναι τίποτε τόσο «ἡδύ», τόσο εὐχάριστο στούς ἀνθρώπους, ὅσο τό νά κατακρίνουν τούς ἄλλους. Σάν νά γλυκαίνεται ἡ ψυχή μας, ὅταν ἀσχολούμαστε μέ τό κουτσομπολιό καί τήν κατάκριση. Ὅμως ὁ θεῖος Διδάσκαλος στήν ἐπί τοῦ Ὄρους ὁμιλία Του διδάσκει νά μήν τούς κατακρίνουμε: «Μή κρίνετε, ἵνα μή κριθῆτε» (Ματθ. ζ΄ 1). Αὐτό τό ἁγιογραφικό Ἀνάγνωσμα θά μελετήσουμε στό θέμα τοῦ Κύκλου πού θά κάνουμε σήμερα.

ΑΓΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΑΝΑΓΝΩΣΜΑ

Θά διαβάσουμε τό κείμενο καί τήν ἑρμηνεία τοῦ ἁγιογραφικοῦ Ἀναγνώ­σματος: Ματθ. ζ΄ 1-5: «1 Μή κρίνετε, ἵνα μή κριθῆτε· 2 ἐν ᾧ γάρ κρίματι κρίνετε κριθήσεσθε, καί ἐν ᾧ μέτρῳ μετρεῖτε μετρηθήσεται ὑμῖν. 3 τί δέ βλέπεις τό κάρφος τό ἐν τῷ ὀφθαλμῷ τοῦ ἀδελφοῦ σου, τήν δέ ἐν τῷ σῷ ὀφθαλμῷ δοκόν οὐ κατανοεῖς; 4 ἤ πῶς ἐρεῖς τῷ ἀδελφῷ σου, ἄφες ἐκβάλω τό κάρφος ἀπό τοῦ ὀφθαλμοῦ σου, καί ἰδού ἡ δοκός ἐν τῷ ὀφθαλμῷ σου; 5 ὑποκριτά, ἔκβαλε πρῶτον τήν δοκόν ἐκ τοῦ ὀφθαλμοῦ σου, καί τότε διαβλέψεις ἐκβαλεῖν τό κάρφος ἐκ τοῦ ὀφθαλμοῦ τοῦ ἀδελφοῦ σου». Ἑρμηνεία: 1 Μήν κατακρίνετε μέ ἀσυμπάθεια, γιά νά μήν κατακριθεῖτε ἀπό τόν Θεό. 2 Διότι μέ τήν ἴδια αὐστηρή καί ἀσυμπαθή κρίση μέ τήν ὁποία κατακρίνετε, θά κατακριθεῖτε. Καί μέ τό ἴδιο μέτρο μέ τό ὁποῖο ἐξετάζετε καί καταδικάζετε τίς πράξεις τοῦ ἄλλου, θά μετρήσει ὁ Θεός καί τή δική σας πολιτεία καί συμπεριφορά. 3 Γιατί λοιπόν βλέπεις τό σκουπιδάκι πού εἶναι στό μάτι τοῦ ἀδελφοῦ σου, ἐνῶ τό δοκάρι πού εἶναι στό μάτι σου δέν τό αἰσθάνεσαι καί δέν τό καταλαβαίνεις; Γιατί τό μικρό σφάλμα τοῦ ἀδελφοῦ σου τό βλέπεις, ἐνῶ μένεις ἀναίσθητος μπροστά στό δικό σου βαρύτατο σφάλμα; 4 Ἤ πῶς θά πεῖς στόν ἀδελφό σου, ἄφησέ με νά σοῦ βγάλω τό σκουπιδάκι ἀπ᾿ τό μάτι σου· ἐπίτρεψέ μου νά διορθώσω τό μικρό σφάλμα σου. Καί νά, στό μάτι σου εἶναι τό δοκάρι. Τήν ἴδια δηλαδή στιγμή ἐσύ εἶσαι ἔνοχος σέ βαρύτατο παράπτωμα. 5 Ὑποκριτή, πού προσποιεῖσαι ὅτι ἀπό ζῆλο γιά τήν ἀρετή κι ἀπό ἀγάπη θέλεις νά διορθώσεις τούς ἄλλους! Ἄν πράγματι τό κάνεις ἀπό ζῆλο, βγάλε πρῶτα τό δοκάρι ἀπ᾿ τό μάτι σου, καί τότε θά δεῖς καθαρά γιά νά βγάλεις καί τό σκουπιδάκι ἀπ᾿ τό μάτι τοῦ ἀδελφοῦ σου.

Ἑρμηνευτικά σχόλια: 1. Ὁ Κύριος αἰτιολογεῖ τήν ἐντολή τῆς ἀποφυγῆς τῆς κατακρίσεως μέ τό ὅτι θά κριθοῦμε κι ἐμεῖς πού κατακρίνουμε τούς ἄλλους. Κρινόμαστε καί ἀπό τούς συνανθρώπους μας, οἱ ὁποῖοι βλέπουν τή ζωή μας καί παρατηροῦν τήν ὅλη συμπεριφορά μας, τά λόγια μας, τά ἔργα καί τίς ἐνέργειές μας. Ἀλλά κυρίως θά κριθοῦμε ἀπό τόν δίκαιο Κριτή τήν ἡμέρα τῆς Κρίσεως, τήν ἐπιφανή καί μεγάλη. Καί μάλιστα θά κριθοῦμε μέ τόν ἴδιο αὐστηρό τρόπο μέ τόν ὁποῖο κατακρίνουμε ἐμεῖς τούς ἄλλους. Ὅση ἀκρίβεια ἀπαιτεῖς ἀπό τόν ἄλλο, σχολιάζει ὁ ἑρμηνευτής Εὐθύμιος Ζιγαβηνός, τόση ἀκρίβεια ὡς πρός τή συμπεριφορά σου θά σοῦ ζητήσει ὁ Θεός. Τόση ἀκρίβεια καί ἁγιότητα ἐπίσης θά ζητήσουν ἀπό σένα καί οἱ συνάνθρωποί σου. 2. Δέν ἀποκλείεται στά ἴδια παραπτώματα γιά τά ὁποῖα κατηγοροῦμε τούς ἄλλους νά ἔχουμε πέσει κι ἐμεῖς ἤ καί σέ βαρύτερα ἀπ᾿ αὐτά. Καί ὅμως· βλέπουμε τό σκουπιδάκι πού ὑπάρχει στό μάτι τοῦ ἀδελφοῦ μας καί δέν βλέπουμε τό δοκάρι πού ὑπάρχει στό δικό μας μάτι. Πηγαίνουμε δῆθεν νά θεραπεύσουμε τούς ἄλλους, ἐνῶ ἔχουμε ἐμεῖς πρῶτοι ἀνάγκη ἐπείγουσας θεραπείας, ὅπως θά δοῦμε στό ἄρθρο, «Τό “κάρφος” καί ἡ “δοκός”, «Ο ΣΩΤΗΡ», τεῦχ. 2262/1.4.22/σελ. 149-150, τό ὁποῖο ἐμβαθύνει στίς ἔννοιες τοῦ ἁγιογραφικοῦ Ἀναγνώσματος.

Α΄ ΜΕΡΟΣ: Αἰτίες τῆς κατακρίσεως: ἡ ἔλλειψη αὐτογνωσίας, ὁ ἐγωισμός καί ἡ φιλαυτία μας

Θά διαβάσουμε τό Α΄ Μέρος τοῦ ἄρθρου ἕως ἐκεῖ πού λέει: «Γι᾿ αὐτό καί ζητεῖ νά ἐπιδιώξουμε τήν ταπεινή γνώση τοῦ ἑαυτοῦ μας καί τή θεραπεία τῶν δικῶν μας πρῶτα παθῶν», σελ. 150, α΄ στήλη, καί θά παρατηρήσουμε τά ἑξῆς:

1. Ἡ κατάκριση εἶναι ἀσθένεια τῶν ὀφθαλμῶν πού δέν μποροῦν νά τή θεραπεύσουν οἱ ὀφθαλμίατροι, διότι δέν εἶναι σωματική ἀσθένεια. Εἶναι θανάσιμο ἁμάρτημα πού θεραπεύεται μέ τή μετάνοια καί τήν ἐξομολόγηση στό φιλάνθρωπο Μυστήριο τῆς ἱερᾶς Ἐξομολογήσεως.

2. Μέ ποιό παράδοξο σύμπτωμα ἐκδηλώνεται ἡ ἀσθένεια τῆς κα­τακρίσεως; (Σκέψεις Μελῶν…) Ἐκδηλώνεται μέ τό παράδοξο σύμπτωμα νά βλέπουμε τά μικρότερα λάθη τῶν συνανθρώπων μας καί νά μή βλέπουμε τίς μεγαλύτερες δικές μας παρεκτροπές.

3. Μέ ποιά παραστατική εἰκόνα περιγράφει ὁ Κύριος αὐτό τό παράδοξο σύμπτωμα τῆς κατακρίσεως; Λέει ὅτι ὅσοι κατακρίνουμε τούς ἄλλους, βλέπουμε τό σαριδάκι πού ὑπάρχει στό μάτι τοῦ ἀδελφοῦ μας καί δέν βλέπουμε τό δοκάρι πού ὑπάρχει στό δικό μας μάτι.

4. Γιά νά μᾶς βοηθήσει ὁ Κύριος νά καταλάβουμε πόσο μεγάλο εἶναι τό λάθος μας, μᾶς ἀπευθύνει δύο πολύ δυνατά ἐρωτήματα. Ποιά εἶναι αὐτά; (Σκέψεις Μελῶν…) Μᾶς ἐρωτᾶ: α) Γιατί βλέπετε τό σκουπιδάκι πού εἶναι στό μάτι τοῦ ἀδελφοῦ σας, ἐνῶ τό δοκάρι πού εἶναι στό μάτι σας δέν τό αἰσθάνεσθε καί δέν τό καταλαβαίνετε; β) Πῶς θά πεῖτε στόν ἀδελφό σας, ἄφησέ μας νά σοῦ βγάλουμε τό σκουπιδάκι ἀπ᾿ τό μάτι σου, ἐνῶ νά στό μάτι σας εἶναι τό δοκάρι; Δηλαδή, ἐπιχειρεῖτε νά γιατρέψετε τούς ἄλλους, ἐνῶ ἐσεῖς ἔχετε ἀνάγκη ἐπείγουσας θεραπείας.

5. Τό φυσικότερο εἶναι νά διακρίνουμε καθαρότερα τά μεγαλύτερα παρά τά μικρά. Λόγου χάριν, ἄν εἶναι μεγάλα τά γράμματα στή σελίδα ἑνός βιβλίου, τά διακρίνουμε εὐκολότερα. Ἄν εἶναι μικρά, τά διακρίνουμε δυσκολότερα. Ἀλλά μέ τήν κατάκριση συμβαίνει τό ἀντίθετο. Τά μικρά τά βλέπουμε μεγάλα καί τά μεγάλα μικρά. Πῶς ἐξηγεῖται αὐτό τό παράδοξο φαινόμενο; Νά βλέπουμε δηλαδή τό σκουπιδάκι στό μάτι τοῦ ἀδελφοῦ μας καί νά μή βλέπουμε τό δοκάρι στό δικό μας μάτι; (Σκέψεις Μελῶν…)

Ἐξηγεῖται α) Ὡς ἔλλειψη αὐτογνωσίας. Ἐάν εἴχαμε αὐτογνωσία, θά βλέπαμε τίς δικές μας ἁμαρτίες καί δέν θά ἀσχολούμασταν μέ τίς ἁμαρτίες τῶν ἄλλων. Ἐνῶ ἐμεῖς δέν ἀσχολούμαστε μέ τίς δικές μας ἀδυναμίες καί ἀσχολούμαστε μέ τό τί κάνει ὁ ἕνας καί ὁ ἄλλος. Τό σύμπτωμα αὐτό τῆς ἀσθένειας θεραπεύεται, ἄν στρέψουμε τόν φακό τῆς προσοχῆς μας στόν ἔσω ἄνθρωπο· ἄν βλέπουμε τά δικά μας ἁμαρτήματα καί μετανοοῦμε γι᾿ αὐτά. Λέει ὁ ἅγιος Ἰωάννης τῆς Κλίμακος ὅτι, ἄν στρέψουμε τόν φακό τῆς προσοχῆς μας στά δικά μας ἁμαρτήματα, στό ἑξῆς περισσότερο ἀπ᾿ ὅλα θά φροντίζουμε γιά τή βαθύτερη μετάνοιά μας. Θά αἰσθανόμαστε ὅτι ὁ σύντομος χρόνος τῆς ζωῆς μας δέν ἐπαρκεῖ γιά νά πενθήσουμε τίς ἁμαρτίες μας, ἀκόμη κι ἄν ζήσουμε ἑκατό καί πλέον χρόνια, ἀκόμη κι ἄν δοῦμε ὁλόκληρο τόν Ἰορδάνη ποταμό νά βγαίνει ἀπό τούς ὀφθαλμούς μας ὡς δάκρυ.

β) Ἡ δεύτερη αἰτία πού βλέπουμε τά μεγάλα ὡς μικρά καί τά μικρά ὡς μεγάλα εἶναι ὁ ἐγωισμός καί ἡ φιλαυτία μας. Τί ἔχετε νά πεῖτε πάνω σ᾿ αὐτό; (Σκέψεις Μελῶν…) Ὁ ἐγωισμός καί ἡ φιλαυτία μᾶς κάνουν νά ἀθωώνουμε τόν ἑαυτό μας, νά τόν βγάζουμε λάδι, χωρίς ἀδυναμίες καί ἐλαττώματα. Ἐνῶ τόν ἀδελφό μας τόν μειώνουμε, γιά νά μή στέκεται αὐτός ψηλότερα στήν ἐκτίμηση τῶν ἄλλων. Ὁ ἐγωισμός καί ἡ φιλαυτία μᾶς φοροῦν γυαλιά μέ μεγεθυντικούς φακούς, γιά νά βρίσκουμε τά ψεγάδια τῶν ἄλλων καί νά τά μεγαλοποιοῦμε. Τό σύμπτωμα αὐτό τῆς ἀσθένειας θεραπεύεται μέ τήν ταπεινή γνώση τοῦ ἑαυτοῦ μας καί τή θεραπεία τῶν δικῶν μας πρῶτα παθῶν. Ὁ Φαρισαῖος τῆς εὐαγγελικῆς περικοπῆς λόγῳ τοῦ ἐγωισμοῦ καί τῆς ὑπερηφάνειάς του κατηγοροῦσε τούς ἄλλους ὅτι εἶναι ἅρπαγες, ἄδικοι, μοιχοί, καί παίνευε τόν ἑαυτό του ὅτι εἶναι ὁ καλύτερος. Ἐνῶ ὁ Τελώνης ταπεινωμένος, μέ τό κεφάλι σκυμμένο, χτυποῦσε τό στῆθος του καί ἔλεγε μέ πόνο ψυχῆς καί συντριβή καρδίας: «Ὁ Θεός, ἱλάσθητί μοι τῷ ἁμαρτωλῷ» (Λουκ. ιη΄ 13). Μόνο μέ τήν ταπείνωση θά μάθουμε νά βλέπουμε τόν ἑαυτό μας ἁμαρτωλό, καί μάλιστα τόν χειρότερο τῶν ἁμαρτωλῶν, καί θά κλαῖμε γιά τίς δικές μας ἁμαρτίες, ἀντί νά κατακρίνουμε τούς ἄλλους.

Β΄ ΜΕΡΟΣ: Ἄλλη αἰτία τῆς κατακρίσεως εἶναι ἡ ἔλλειψη ἀγάπης

Ἔπειτα θά διαβάσουμε τό ὑπόλοιπο ἄρθρο καί θά ρωτήσουμε τά Μέ­λη: Ποιά ἄλλη αἰτία τῆς κατακρίσεως ἐπισημαίνεται στό ἄρθρο; (Σκέψεις Μελῶν…) Ἐπισημαίνεται ἡ ἔλλειψη τῆς ἀγάπης. Ἤ, καλύτερα, παρουσιαζόμαστε ὅτι θέλουμε νά δείξουμε ἀγάπη, ὅτι ἐνδιαφερόμαστε γιά τό καλό τοῦ ἀδελφοῦ μας, ἀλλά ἡ ἀγάπη μας εἶναι ὑποκριτική. Ἤ, μπορεῖ νά εἶναι καμουφλαρισμένος φθόνος. Ὁ Κύριος ξεσκεπάζει τήν ὑποκρισία μας λέγοντας: «ὑποκριτά, ἔκβαλε πρῶτον τήν δοκόν ἐκ τοῦ ὀφθαλμοῦ σου, καί τότε διαβλέψεις ἐκβαλεῖν τό κάρφος ἐκ τοῦ ὀφθαλμοῦ τοῦ ἀδελφοῦ σου» (Ματθ. ζ΄ 5). Ἄν ὄντως θεωρούσαμε ἀδελφό τόν συνάνθρωπό μας καί τόν ἀγαπούσαμε εἰλικρινά, δέν θά τόν κατακρίναμε: «Ὁ κατηγορῶν (ὁ κατακρίνων) ἀδελφικά κρέα ἔφαγε» (=κατέφαγε τόν ἀδελφό του), λέει ὁ ἱερός Χρυσόστομος (ΕΠΕ 32, 34). Εἶναι σάν νά τρῶμε τή σάρκα τοῦ ἀδελφοῦ μας. Ἄς ἀφήσουμε λοιπόν αὐτοῦ τοῦ εἴδους τήν ψεύτικη ἀγάπη καί ἄς ἀγαπᾶμε ὁ ἕνας τόν ἄλλον «ἐκ καθαρᾶς καρδίας», «ἐκτενῶς» (Α΄ Πέτρ. α΄ 22).

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

Ὁ εὐκολότερος δρόμος γιά νά κερδίσουμε τόν Παράδεισο, εἶναι νά μήν κατακρίνουμε τούς ἄλλους. Νά παρακαλοῦμε τόν ἅγιο Θεό νά μᾶς χαρίσει αὐτό τό δῶρο: «…Ναί, Κύριε Βασιλεῦ, δώρησαί μοι τοῦ ὁρᾶν τά ἐμά πταίσματα καί μή κατακρίνειν τόν ἀδελφόν μου. Ὅτι εὐλογητός εἶ εἰς τούς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν».

ΣΥΝΘΗΜΑ
«Μή κρίνετε, ἵνα μή κριθῆτε» (Ματθ. ζ´ 1)

ΥΓ. Τό θέμα αὐτό νά γίνει, κατά προτίμηση, τόν Ἰούνιο ἤ Ἰούλιο τοῦ 2022.