Εἶναι ὁπωσδήποτε παρήγορο τὸ γεγονὸς ὅτι παντοῦ στὴν ἑλληνικὴ ἐπικράτεια, καθόλη τὴ διάρκεια τοῦ ἔτους ἔγιναν καὶ συνεχίζουν νὰ λαμβάνουν χώρα ἐκδηλώσεις ἐπετειακοῦ χαρακτήρα γιὰ τὰ 100 χρόνια ἀπὸ τὴ Μικρασιατικὴ Καταστροφή. Ἐκδηλώσεις ποὺ ὁπωσδήποτε συντελοῦν στὴν ἀναζωπύρωση τῆς ἐθνικῆς μνήμης τῶν Ἑλλήνων καὶ τὴν ἀναδοχὴ τοῦ χρέους μας ἀπέναντι στὴν πολύπαθη αὐτὴ Πατρίδα.
Κορύφωση τῶν ἐκδηλώσεων αὐτῶν ἀποτέλεσε ἡ Κυριακὴ πρὸ τῆς Ὑψώσεως τοῦ Σταυροῦ, ὁπότε ἡ Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος ἔχει ἀπὸ ἐτῶν ὁρίσει νὰ τιμῶνται οἱ ἅγιοι Μάρτυρες, κληρικοὶ καὶ λαϊκοί, ποὺ βρῆκαν φρικιαστικὸ θάνατο στὴ Μικρὰ Ἀσία καὶ τὸν Πόντο κατὰ τὴ διάρκεια τῆς Γενοκτονίας τοῦ Ἑλληνισμοῦ τῆς Ἀνατολῆς στὸ διάστημα 1914-1922. Κατὰ τὴν ἡμέρα αὐτὴ διάφοροι ἑορτασμοὶ καὶ ἱερὰ μνημόσυνα ἔλαβαν χώρα, ἰδιαιτέρως σὲ Ἱερὲς Μητροπόλεις προσφυγικῶν περιοχῶν τῆς Πατρίδας μας.
Ἡ ἐγκύκλιος ποὺ ἐξέδωσε ἡ Ἱερὰ Σύνοδος τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος μὲ ἀφορμὴ τὴν ἐπετειακὴ αὐτὴ ἡμέρα εἶναι πολὺ εὔγλωττη, στοχεύοντας ἀκριβῶς στὴν ἀνάδειξη αὐτῆς τῆς ἐθνικῆς μνήμης καὶ τοῦ ὀφειλόμενου χρέους.
Σύμφωνα μὲ τὴν ἐν λόγῳ ἐγκύκλιο, «γίνεται γιὰ ὅλους μας ἡ ἡμέρα αὐτὴ ἀφορμὴ περισυλλογῆς, στοχασμοῦ καὶ δημιουργικοῦ προβληματισμοῦ, καθὼς καλούμαστε νὰ διδαχθοῦμε ἀπὸ τὴ γενναία στάση τῶν ἁγίων ἐθνοϊερομαρτύρων, νὰ ἀναδείξουμε τὸν ἑλληνορθόδοξο πολιτισμὸ τῆς Μικρᾶς Ἀσίας, τοῦ Πόντου καὶ τῆς Ἀνατολικῆς Θράκης καὶ νὰ θαυμάσουμε τὴ θέληση γιὰ πρόοδο καὶ ἀναδημιουργία, τὴν ὁποία ἐπέδειξαν οἱ πρόσφυγες τοῦ 1922-1924 μὲ τὸν ἐρχομό τους στὴν κυρίως Ἑλλάδα».
Περαιτέρω ἡ Ἱερὰ Σύνοδος ἀναφέρει στὴν ἐγκύκλιό της συνοπτικὰ τὸ μαρτύριο τοῦ Μητροπολίτη Σμύρνης Χρυσοστόμου καὶ ὑπενθυμίζει τὶς ἁγιασμένες μαρτυρικὲς μορφὲς τῶν ἱεραρχῶν Μοσχονησίων Ἀμβροσίου, Κυδωνιῶν Γρηγορίου, Ἰκονίου Προκοπίου, Ζήλων Εὐθυμίου, καθὼς καὶ ἀρχιμανδριτῶν ποὺ μαρτύρησαν κατὰ τὴν περίοδο ἐκείνη. Καὶ συνεχίζει: «Πεντακόσιοι καὶ πλέον Ἕλληνες Ὀρθόδοξοι κληρικοὶ μαρτύρησαν γιὰ τὴν Πίστη καὶ τὴν Πατρίδα στὴν αἱματοβαμμένη γῆ τῆς Μικρασίας καὶ τοῦ Πόντου. (…) Συγκλονίζει ἀσφαλῶς ἡ Γενοκτονία τοῦ Ἑλληνισμοῦ τῆς Ἀνατολῆς».
Ἐπιπλέον στὴν ἐγκύκλιο γίνεται ἀναφορὰ στὴν ἀρχαιότατη ἑλληνικὴ παράδοση στὴ Μικρασία καὶ στὸν Πόντο μὲ τοὺς ἀρχαίους Ἕλληνες φιλοσόφους καὶ τοὺς Χριστιανοὺς ἁγίους Πατέρες ποὺ ἔδρασαν στὰ χώματα αὐτά, καθὼς ἐπίσης στὸ γεγονὸς τοῦ ξεριζωμοῦ ἀπὸ τὶς ἁγιασμένες πατρογονικὲς ἑστίες τους 1,5 ἑκατομμυρίου προσφύγων, οἱ ὁποῖοι ἔφθασαν στὸν κυρίως ἐθνικὸ κορμὸ μεταφέροντας μαζί τους ἱερὰ λείψανα καὶ θαυματουργὲς ἱερὲς εἰκόνες καὶ συνέβαλαν σθεναρὰ καὶ δημιουργικὰ στὴν πρόοδο τῆς νεοελληνικῆς κοινωνίας.
Καὶ καταλήγει: «Σὲ αὐτὴ τὴν ἐπέτειο ἐπικαλούμαστε τὶς πρεσβεῖες τῶν Ἁγίων τῆς Μικρασίας, ἀπὸ τοῦ ἁγίου Πολυκάρπου Σμύρνης τοῦ 2ου αἰώνα μέχρι τοῦ ἁγίου Χρυσοστόμου Σμύρνης. Ὑποκλινόμαστε εὐλαβικὰ στὴν ἱερὴ μνήμη τῶν πατέρων καὶ τῶν μητέρων μας, ποὺ θανατώθηκαν ἢ ἐξαναγκάσθηκαν νὰ πάρουν τὸν δρόμο τῆς προσφυγιᾶς κατὰ τὴ διάρκεια τῆς Γενοκτονίας τοῦ Ἑλληνισμοῦ. Ἂς εἶναι αἰωνία ἡ μνήμη τῶν ἑκατοντάδων χιλιάδων φονευθέντων καὶ ἐκτοπισθέντων, ἀγνοουμένων καὶ ξεριζωμένων προγόνων μας. Ἂς ἀναπαύει Κύριος ὁ Θεὸς καὶ τὶς ψυχὲς τῶν στρατιωτῶν μας ποὺ ἔπεσαν ἡρωικῶς μαχόμενοι κατὰ τὴ Μικρασιατικὴ Ἐκστρατεία τοῦ 1919-1922».
Ἂς ἀναλογισθοῦμε, συμπληρώνουμε ἐμεῖς, τὸν σφυγμὸ τῆς καρδιᾶς ὅλων αὐτῶν τῶν Μικρασιατῶν προγόνων μας καὶ ἂς συντονίσουμε καὶ τὴ δική μας ψυχὴ στὸ μέγεθος τῆς ἀγάπης καὶ τῆς θυσίας τους πρὸς τὴν Πατρίδα. Ἂς γίνει ἡ ἱστορικὴ αὐτὴ μνήμη τὸ ἐπίκεντρο τῆς Παιδείας τῆς νέας γενιᾶς τῶν Ἑλλήνων. Ἐπιπλέον ἂς μὴν ξεχνοῦμε ὅτι τὴ Μικρασία τὴ χάσαμε λόγῳ τοῦ Ἐθνικοῦ Διχασμοῦ. Μάθημα μέγιστο γιὰ τὸ σημερινὸ χρέος μας πρὸς τὴν Πατρίδα.
