ΘΕΜΑ: «ἐν ἑνί στόματι καί μιᾷ καρδίᾳ»
ΕΒΔΟΜΑΔΑ: 21-27 Νοεμβρίου 2022
ΑΡΘΡΟ: «ἐν ἑνί στόματι καί μιᾷ καρδίᾳ», «Ο ΣΩΤΗΡ», τεῦχ. 2270/1 καί 15 Αὐγούστου 2022/σελ. 343-344.
ΑΓΙΟΓΡΑΦΙΚΟ: Ρωμ. ιε΄ 6.
ΒΟΗΘΗΜΑΤΑ:1. Παν. Ν. Τρεμπέλα, «Ἀπό τήν Ὀρθόδοξη λατρεία μας», σελ. 390-396, ἐκδ. «Ο ΣΩΤΗΡ», Ἀθήνα 201610. 2. Καλιόπης Γ. Ἰορδανοπούλου, «Θεία Λειτουργία», σελ. 112-118, ἐκδ. «Ο ΣΩΤΗΡ», Ἀθήνα 20098.
Μεταφορτώσεις
|
Θέμα για τους κυκλάρχες
|
Άρθρο
|
ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ
Λειτουργικό θά εἶναι τό θέμα τοῦ Κύκλου πού θά κάνουμε σήμερα. Ἀναφέρεται στήν τελευταία δέηση πού ἐπισφραγίζει τίς μνημονεύσεις τῆς Ἁγίας Ἀναφορᾶς: «Καί δός ἡμῖν ἐν ἑνί στόματι καί μιᾷ καρδίᾳ δοξάζειν καί ἀνυμνεῖν τό πάντιμον καί μεγαλοπρεπές ὄνομά σου, τοῦ Πατρός καί τοῦ Υἱοῦ καί τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, νῦν καί ἀεί καί εἰς τούς αἰῶνας τῶν αἰώνων». «Ἀμήν». Ἡ δέηση αὐτή εἶναι ὁ ἐπίλογος τῆς μεγάλης Εὐχῆς τῆς Ἁγίας Ἀναφορᾶς. Μᾶς κάνει ἐντύπωση ὅτι καί ἡ ἀρχή τῆς μεγάλης Εὐχῆς τῆς Ἁγίας Ἀναφορᾶς: «Ἄξιον καί δίκαιον σέ ὑμνεῖν, σέ εὐλογεῖν, σέ αἰνεῖν, σοί εὐχαριστεῖν, σέ προσκυνεῖν ἐν παντί τόπῳ τῆς δεσποτείας σου», καί τό τέλος της: «ἐν ἑνί στόματι καί μιᾷ καρδίᾳ δοξάζειν καί ἀνυμνεῖν…», εἶναι αἶνος δοξολογίας πρός τόν Θεό.
Ἀλλά ἄς ἐξηγήσουμε πρῶτα: Τί εἶναι ἡ Ἁγία Ἀναφορά; Εἶναι τό ἁγιότατο Μυστήριο τῆς θείας Εὐχαριστίας. Εἴτε θεία Εὐχαριστία ποῦμε εἴτε Ἁγία Ἀναφορά ποῦμε, τό ἴδιο πράγμα εἶναι. Τό καθαυτό τμῆμα τῆς Ἁγίας Ἀναφορᾶς ἀρχίζει μέ τήν προτροπή τοῦ Διακόνου ἤ τοῦ Λειτουργοῦ Ἱερέως, ἄν δέν ὑπάρχει Διάκονος: «Στῶμεν καλῶς, στῶμεν μετά φόβου· πρόσχωμεν τήν ἁγίαν ἀναφοράν ἐν εἰρήνῃ προσφέρειν», καί τήν ἀπάντηση τοῦ λαοῦ: «Ἔλεον εἰρήνης, θυσίαν αἰνέσεως», καί τελειώνει μέ τήν ἐκφώνηση τοῦ Λειτουργοῦ Ἱερέως: «Καί ἔσται τά ἐλέη τοῦ μεγάλου Θεοῦ καί Σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ μετά πάντων ὑμῶν», καί τήν ἀπάντηση τοῦ λαοῦ: «Καί μετά τοῦ πνεύματός σου».
Πρός τό τέλος τῆς Ἁγίας Ἀναφορᾶς, μετά τόν καθαγιασμό τῶν Τιμίων Δώρων, ὁ Λειτουργός Ἱερέας ἀπευθύνει μία σειρά μνημονεύσεων. Πρῶτα μνημονεύει τήν Παναγία Μητέρα τοῦ Κυρίου μας. Στή συνέχεια τόν ἅγιο Ἰωάννη, τόν Προφήτη καί Πρόδρομο καί Βαπτιστή τοῦ Χριστοῦ μας· τούς Ἁγίους, ἔνδοξους καί πολύ φημισμένους Ἀποστόλους· τούς Ἁγίους πού ἐκείνη τήν ἡμέρα γιορτάζουμε, καθώς καί ὅλους τούς Ἁγίους. Αὐτούς ὅλους τούς μνημονεύει, γιά νά τούς τιμήσει καί νά τούς δοξάσει. Καί αὐτό φαίνεται ἀπό τό γεγονός ὅτι παρακαλεῖ στή συνέχεια ὁ Λειτουργός νά μᾶς ἐπισκεφθεῖ ὁ Θεός μέ ἔλεος, ὕστερα ἀπό τίς πρεσβεῖες τῶν Ἁγίων Του («ὧν ταῖς ἱκεσίαις ἐπίσκεψαι ἡμᾶς ὁ Θεός»). Ἔπειτα μνημονεύει τούς κεκοιμημένους καί παρακαλεῖ τόν Θεό νά τούς ἀναπαύσει ὅπου τό δικό του τό φῶς ἐπικρατεῖ, στή Βασιλεία Του. Κατόπιν παρακαλεῖ γιά ὅλους τούς Ὀρθόδοξους Ἐπισκόπους πού κρατοῦν τήν ὀρθή διδασκαλία τῆς πίστεως, καθώς καί τούς πρεσβυτέρους πού ὑπηρετοῦν στό ἅγιο θυσιαστήριο καί γιά κάθε ἱερατικό τάγμα. Παρακαλεῖ ἐπίσης γιά ὅλη τήν ἀνθρωπότητα, «ὑπέρ τῆς οἰκουμένης, ὑπέρ τῆς ἁγίας, καθολικῆς καί ἀποστολικῆς Ἐκκλησίας· ὑπέρ τῶν ἐν ἁγνείᾳ καί σεμνῇ πολιτείᾳ διαγόντων…» Ἔπειτα μέ πιό δυνατή φωνή μνημονεύει τόν Ἀρχιεπίσκοπο («Ἐν πρώτοις μνήσθητι, Κύριε, τοῦ Ἀρχιεπισκόπου ἡμῶν (…)»), καί ἐπισφραγίζει ἐκφώνως τίς μνημονεύσεις τῆς Ἁγίας Ἀναφορᾶς μέ τήν τελευταία δέηση: «Καί δός ἡμῖν ἐν ἑνί στόματι καί μιᾷ καρδίᾳ…», τήν ὁποία θά μελετήσουμε σήμερα.
Α΄ ΜΕΡΟΣ: «ἐν ἑνί στόματι»
1. Θά διαβάσουμε τό πρῶτο μέρος τοῦ ἄρθρου «ἐν ἑνί στόματι καί μιᾷ καρδίᾳ», «Ο ΣΩΤΗΡ», τεῦχ. 2270/1 καί 15 Αὐγούστου 2022/σελ.333-334, ἕως ἐκεῖ πού λέει: «Πόσο ὡραιότατο εἶναι νά δοξάζουμε ὅλοι μέ μιά ψυχή καί μ᾿ ἕνα στόμα τό ὑπερένδοξο καί ὑπερύμνητο ὄνομα τοῦ Κυρίου μας!», σελ. 343, α΄ καί β΄ στήλη, καί θά ρωτήσουμε τά Μέλη: Τί μᾶς προτρέπει ὁ Λειτουργός νά κάνουμε στήν τελευταία δέηση, στόν ἐπίλογο τῆς μεγάλης Εὐχῆς τῆς Ἁγίας Ἀναφορᾶς; (Σκέψεις Μελῶν…) Μᾶς προτρέπει νά δοξάζουμε καί νά ἀνυμνοῦμε ὅλοι μαζί, μέ ἕνα στόμα καί μία καρδιά, τό ὑπερένδοξο καί ὑπερύμνητο ὄνομα τοῦ Κυρίου μας, τοῦ Πατρός καί τοῦ Υἱοῦ καί τοῦ Ἁγίου Πνεύματος.
2. Στό ἁγιογραφικό Ἀνάγνωσμα «ἵνα ὁμοθυμαδόν ἐν ἑνί στόματι καί μιᾷ καρδίᾳ δοξάζητε τόν Θεόν καί πατέρα τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ» (Ρωμ. ιε΄ 6), ἡ φράση «ἐν ἑνί στόματι καί μιᾷ καρδίᾳ» ἐνισχύεται καί μέ τή λέξη «ὁμοθυμαδόν». Τί σημαίνει «ὁμοθυμαδόν»; (Σκέψεις Μελῶν…) Ὅλοι μαζί νά δοξολογοῦμε τόν ἅγιο Θεό. Νά μήν ἀπουσιάζει κανείς ἀπό τήν ἔπαλξη τῆς δοξολογίας τοῦ Θεοῦ.
3. Στήν πράξη γίνεται αὐτό; Εἴμαστε ὅλοι ἀνεξαιρέτως στήν ἔπαλξη τῆς δοξολογίας τοῦ Θεοῦ; (Σκέψεις Μελῶν…) Δυστυχῶς δέν γίνεται πάντοτε. Τόν τελευταῖο καιρό ἀπουσιάζουν πολλοί ἀπό τόν Κυριακάτικο ἐκκλησιασμό. Ἰδίως τώρα μέ τήν πανδημία ἀκούσαμε ἀρκετούς νά λένε: «Ἐγώ παρακολουθῶ τή θεία Λειτουργία ἀπό τήν τηλεόραση. Πόσο πολύ μοῦ ἀρέσει ἡ ψαλμωδία τοῦ Μητροπολιτικοῦ Ναοῦ!»
Οἱ ψάλτες τοῦ Μητροπολιτικοῦ Ναοῦ μπορεῖ νά ψάλλουν ὡραῖα, ἀλλά οἱ συγκεκριμένοι πιστοί δικαιολογοῦνται νά ἀπουσιάζουν ἀπό τήν ἔπαλξη τῆς δοξολογίας τοῦ Θεοῦ; Γιά νά ἐννοήσουμε πόσο ἀταίριαστο εἶναι νά καταστρατηγεῖται τό «ὁμοθυμαδόν», ἄς φέρουμε στή μνήμη μας δύο παραδείγματα: α) Ὅταν ψάλλει μία πολυμελής χορωδία Ἱεροψαλτῶν στόν ἱερό Ναό, ἐντυπωσιαζόμαστε ὁπωσδήποτε ἀπό τόν πολυάριθμο χορό τῶν Ἱεροψαλτῶν, ἀπό τό ὅτι εἶναι ὅλοι ντυμένοι μέ ράσο, ἀπό τό ὅτι ψάλλουν ὅλοι γλυκόφωνα καί μελωδικά σάν νά εἶναι ἕνα στόμα καί μία φωνή. Ἀλλά κανένα ἀπό τά μέλη πού ἀπαρτίζουν τή χορωδία δέν ἀπουσιάζει ἀπό τό Ἀναλόγιο. Ἐπίσης προετοιμάζονται πολύ καλά γιά νά φέρουν τό ἀξιέπαινο αὐτό ἀποτέλεσμα. β) Γνωρίζουμε ὅτι στή θεία Λειτουργία συμμετέχουν καί «χιλιάδες ἀρχαγγέλων καί μυριάδες ἀγγέλων, τά Χερουβείμ καί τά Σεραφείμ, ἑξαπτέρυγα, πολυόμματα, μετάρσια, πτερωτά». Μποροῦμε νά φαντασθοῦμε ὅτι ὑπῆρξε ποτέ ἄγγελος πού ἀπουσίασε ἀπό τήν ἔπαλξη τῆς δοξολογίας τοῦ Θεοῦ; Ποτέ δέν ὑπῆρξε. Κι ὄχι ἁπλῶς εἶναι ὅλοι παρόντες, ἀλλά καί ψάλλουν ἀσυγκρίτως μελωδικότερα ἀπό τούς Ἱεροψάλτες μέ παναρμόνιο μέλος τόν ἐπινίκιο ὕμνο! «Μετά τούτων καί ἡμεῖς τῶν μακαρίων δυνάμεων» ὀφείλουμε νά συμψάλλουμε. Γιατί λησμονοῦμε ὅτι στή θεία Λειτουργία εἰκονίζουμε τούς ἁγίους ἀγγέλους; «Οἱ τά Χερουβείμ μυστικῶς εἰκονίζοντες»! Καί ὅτι ὀφείλουμε «ὁμοθυμαδόν ἐν ἑνί στόματι καί μιᾷ καρδίᾳ» νά ἀνυμνοῦμε τόν Κύριο;
4. Τί ἄλλο μᾶς διδάσκει τό «ἐν ἑνί στόματι»; (Σκέψεις Μελῶν…) Μᾶς διδάσκει ὅτι, ὅπως οἱ καλές χορωδίες κάνουν καί πρόβες, μαθαίνουν καί μουσικά, προσέρχονται ἐγκαίρως καί προετοιμασμένοι, ἔχουν καί πόθο, διαθέτουν καί χρόνο, ἔτσι κι ἐμεῖς νά πηγαίνουμε «ἀπ᾿ ὅλον τό ταχύ» στήν ἐκκλησία, μέ πόθο καί λαχτάρα νά λειτουργηθοῦμε καί νά λατρεύσουμε τόν ἅγιο Θεό. Ἑπίσης νά καλλιεργούμαστε πνευματικά, γιά νά ἀξιωνόμαστε μέ τή Χάρι τοῦ Ἁγίου Πνεύματος νά δοξολογοῦμε μέ ἕνα στόμα, μέ μιά φωνή καί μέ μιά καρδιά τόν Κύριο, ὅπως θά δοῦμε ἀναλυτικότερα στό δεύτερο Μέρος τοῦ θέματος.
Β΄ ΜΕΡΟΣ: «καί μιᾷ καρδίᾳ»
1. Ἔπειτα θά διαβάσουμε τό ὑπόλοιπο ἄρθρο καί θά ποῦμε στά Μέλη: Στό δεύτερο μέρος τοῦ ἄρθρου τίθεται τό ἐρώτημα: Πῶς μποροῦν νά ἐπιτευχθοῦν ὅλα αὐτά; Τί ἀπάντηση δίνουμε σ’ αὐτό τό ἐρώτημα; (Σκέψεις Μελῶν…) Ὅπως στίς πολυμελεῖς χορωδίες ὑπάρχει ἱκανός χορωδιάρχης, ὁ ὁποῖος συντονίζει ὅλα τά μέλη τῆς χορωδίας, ὥστε νά ψάλλουν μελωδικά, ἔτσι καί στόν παναρμόνιο ὕμνο τῆς δοξολογίας τοῦ Θεοῦ τό Ἅγιο Πνεῦμα ἐπιτυγχάνει οἱ πολλοί νά γινόμαστε ἕνας, «σύμψυχοι, τό ἕν φρονοῦντες» (Φιλιπ. β΄ 2)· οἱ πολλές γλῶσσες πού μιλοῦμε οἱ ἄνθρωποι ἐπάνω στή γῆ νά γίνονται μία γλώσσα· τά πολλά στόματα καί οἱ πολλές φωνές πού ἔχουμε τά πλήθη τῶν πιστῶν πού ζοῦμε ἐπάνω στή γῆ, νά γίνονται ἕνα στόμα καί μιά φωνή.
2. Ἐξαίρετη εἶναι καί ἡ εἰκόνα «τῆς λύρας τοῦ Πνεύματος». Μποροῦμε νά τή σχολιάσουμε; (Σκέψεις Μελῶν…) Ὅπως στό ὄργανο «λύρα» εἶναι πολλές οἱ χορδές της, ἀλλά μέ τή δεξιοτεχνία ἑνός ἔμπειρου βιολίστα συγκλίνουν σέ μία συμφωνία καί ἠχοῦν εὐφρόσυνη μελωδία, ἔτσι καί οἱ πιστοί Χριστιανοί στή θεία Λειτουργία γινόμαστε «λύρα τοῦ Πνεύματος», καί ἀξιωνόμαστε μέ τίς ἐπίπνοιές Του ὅλοι μαζί, μέ ἕνα στόμα καί μέ μιά καρδιά, νά δοξολογοῦμε τό ὑπερένδοξο καί ὑπερύμνητο ὄνομα τοῦ Κυρίου μας.
Ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος χρησιμοποιεῖ τήν εἰκόνα τοῦ αὐλοῦ, τῆς φλογέρας. Ὅσο ἐμπειρότερος εἶναι αὐτός πού παίζει τή φλογέρα, τόσο γλυκύτερος εἶναι ὁ ἦχος πού βγαίνει ἀπό τό ὄργανο. Ἐμεῖς νά προσφερόμαστε ὡς αὐλός, ὡς φλογέρα στόν Κύριο. Τότε τό Ἅγιο Πνεῦμα θά μᾶς χρησιμοποιεῖ ὡς ὄργανά Του, γιά νά ἠχοῦμε πανευφρόσυνη μελωδία.
3. Στή συνέχεια μᾶς λέει τό ἄρθρο ὅτι γιά νά ἐπιτευχθεῖ τό θαυμαστό αὐτό ἀποτέλεσμα, συνεισφέρουμε καί οἱ πιστοί μέ κάτι ἐλάχιστο. Μέ τί συνεισφέρουμε; (Σκέψεις Μελῶν…) Συνεισφέρουμε μέ τήν ταπείνωσή μας, τή συντριβή τῆς καρδιᾶς μας, τήν ὁλοκληρωτική ἀνάθεση τοῦ ἑαυτοῦ μας στήν προστασία τοῦ Θεοῦ. Ἐδῶ τό βάρος πέφτει στό πῶς θά γίνουμε ὅλοι μιά καρδιά. Εἶναι γνωστό ὅτι ἐκεῖνο πού χωρίζει τίς καρδιές μας ἀπό τίς καρδιές τῶν ἄλλων εἶναι ὁ ἐγωισμός καί ἡ ὑπερηφάνεια. Ὀφείλουμε λοιπόν νά νεκρώνουμε τούς ἐγωισμούς, τά θελήματά μας, καί μέ «καρδίαν συντετριμμένην καί τεταπεινωμένην» νά συμμετέχουμε στή θεία Λατρεία. Μέ «καρδίαν συντετριμμένην καί τεταπεινωμένην» νά προσερχόμαστε καί στό Ποτήριο τῆς ζωῆς καί νά μεταλαμβάνουμε ἀκατακρίτως τῶν Ἀχράντων Μυστηρίων! Τότε ἡ Χάρις τοῦ Παναγίου Πνεύματος θά ἐργάζεται καί στίς δικές μας καρδιές τό θαυμαστό αὐτό ἀποτέλεσμα: Θά μᾶς ἀξιώνει νά δοξάζουμε καί νά ἀνυμνοῦμε μ᾿ ἕνα στόμα καί μιά καρδιά τό πάντιμο καί μεγαλοπρεπές ὄνομα τοῦ Κυρίου μας, τοῦ Πατρός καί τοῦ Υἱοῦ καί τοῦ Ἁγίου Πνεύματος.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ
Ἄν πάντοτε εἶναι ἀναγκαῖο νά ἀνυμνοῦμε τόν Κύριο, πολύ περισσότερο ἐπιβάλλεται νά γίνεται αὐτό, ὅταν ἑτοιμαζόμαστε γιά τή θεία Κοινωνία. Τότε νά ἑνωνόμαστε μέ τούς ἀγγέλους καί τούς Ἁγίους καί νά δοξάζουμε μέ ἕνα στόμα, μέ μιά φωνή καί μέ μιά καρδιά τόν Κύριο λέγοντας: «Δόξα στόν Θεό Πατέρα καί στόν παμβασιλέα Υἱό. Δόξα στό Πανάγιο Πνεῦμα, τό Ὁποῖο ἀπό ὅλους δέχεται ὕμνο» (ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος).
ΣΥΝΘΗΜΑ
«Καί δός ἡμῖν ἐν ἑνί στόματι καί μιᾷ καρδίᾳ
δοξάζειν καί ἀνυμνεῖν τό πάντιμον καί μεγαλοπρεπές ὄνομά σου»
(Ἀπό τήν τελευταία δέηση τῆς Ἁγίας Ἀναφορᾶς)
Τό ἑπόμενο θέμα μας θά εἶναι ἀπό τό ἄρθρο «Ὅταν σοῦ ἔλθει θυμός…», «Ο ΣΩΤΗΡ», τεῦχ. 2270/1& 15/8/2022/ σελ. 355-356.
