Εὐαγγελικό Ἀνάγνωσμα Κυριακῆς 5 Φεβρουαρίου 2023, Τελώνου καὶ Φαρισαίου (Λουκ. ιη΄ 10-14)
Eἶπεν ὁ Κύριος τὴν παραβολὴν ταύτην· ἄνθρωποι δύο ἀνέβησαν εἰς τὸ ἱερὸν προσεύξασθαι, ὁ εἷς Φαρισαῖος καὶ ὁ ἕτερος τελώνης. ὁ Φαρισαῖος σταθεὶς πρὸς ἑαυτὸν ταῦτα προσηύχετο· ὁ Θεός, εὐχαριστῶ σοι ὅτι οὐκ εἰμὶ ὥσπερ οἱ λοιποὶ τῶν ἀνθρώπων, ἅρπαγες, ἄδικοι, μοιχοί, ἢ καὶ ὡς οὗτος ὁ τελώνης· νηστεύω δὶς τοῦ σαββάτου, ἀποδεκατῶ πάντα ὅσα κτῶμαι. καὶ ὁ τελώνης μακρόθεν ἑστὼς οὐκ ἤθελεν οὐδὲ τοὺς ὀφθαλμοὺς εἰς τὸν οὐρανὸν ἐπᾶραι, ἀλλ᾿ ἔτυπτεν εἰς τὸ στῆθος αὐτοῦ λέγων· ὁ Θεός, ἱλάσθητί μοι τῷ ἁμαρτωλῷ. λέγω ὑμῖν, κατέβη οὗτος δεδικαιωμένος εἰς τὸν οἶκον αὐτοῦ ἢ γὰρ ἐκεῖνος· ὅτι πᾶς ὁ ὑψῶν ἑαυτὸν ταπεινωθήσεται, ὁ δὲ ταπεινῶν ἑαυτὸν ὑψωθήσεται.
Η ΣΥΝΑΙΣΘΗΣΗ ΤΩΝ ΑΜΑΡΤΙΩΝ ΜΑΣ
«Ὁ Θεός, ἱλάσθητί μοι τῷ ἁμαρτωλῷ»
Ἀπὸ σήμερα ἀρχίζει τὸ Τριώδιο, ἡ πιὸ πνευματικὴ καὶ κατανυκτικὴ περίοδος τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ ἔτους, ὁπότε ἡ ἁγία μας Ἐκκλησία ἀνοίγει τὸ θησαυροφυλάκιό της γιὰ νὰ μᾶς παραθέσει τοὺς πνευματικοὺς θησαυρούς της. Μᾶς προβάλλει παραδείγματα ἀνθρώπων ποὺ μετανοοῦν γιὰ νὰ ὁδηγήσει κι ἐμᾶς στὴ μετάνοια καὶ τὴ σωτηρία. Αὐτὸ κάνει καὶ μὲ τὴν παραβολὴ τοῦ Τελώνη καὶ τοῦ Φαρισαίου ποὺ ἀκούσαμε στὸ ἱερὸ Εὐαγγέλιο. Μᾶς δείχνει τὴν ἀλαζονεία τοῦ Φαρισαίου, ποὺ ἔχασε τὴν ψυχή του, παρόλο ποὺ τηροῦσε τυπικὰ τὶς ἐντολὲς τοῦ Θεοῦ, ἀλλὰ καὶ τὴ συντριβὴ τοῦ Τελώνη, ὁ ὁποῖος κέρδισε τὴ δικαίωση χωρὶς νὰ ἔχει πράξει ἔργα ἀρετῆς.
Ἂς δοῦμε ὅμως πῶς συναισθάνεται τὴν ἁμαρτωλότητά του ὁ Τελώνης καὶ πῶς θὰ ἀποκτήσουμε κι ἐμεῖς τὴ συναίσθηση αὐτή.
1. Ἡ συντριβὴ τοῦ Τελώνη
Δικαίως ζητοῦσε τὸ ἔλεος τοῦ Θεοῦ ὁ ἁμαρτωλὸς Τελώνης. Δὲν ἦταν λίγα αὐτὰ ποὺ εἶχε πράξει. Συναισθάνεται ὅμως τὸ βάρος τῆς ἐνοχῆς του καὶ τὸ ἐκφράζει μὲ τὴ στάση τοῦ σώματός του καὶ τὰ γεμάτα συντριβὴ λόγια του. Ἐπισκέπτεται τὸν Ναό. Ὁ ἱερὸς χῶρος τοῦ εἶναι μᾶλλον ἄγνωστος. Γι᾿ αὐτὸ καὶ στέκεται μισοκρυμμένος σὲ μία ἀπόμερη γωνιά, μακριὰ ἀπὸ τὸ θυσιαστήριο. Δὲν τολμᾶ νὰ ὑψώσει στὸν οὐρανὸ τὰ χέρια του, οὔτε τὸ πρόσωπό του. Θεωρεῖ τὸν ἑαυτό του ἀνάξιο τοῦ Θεοῦ. Δὲν βλέπει τοὺς ἄλλους, παρὰ μόνο τὴ δική του ἀθλιότητα. Τὰ χέρια του, ποὺ μέχρι τώρα χτυποῦσαν ἀθώους ἀνθρώπους, στρέφονται πλέον στὸ στῆθος του ποὺ περικλείει τὴν ἀκάθαρτη καρδιά του. Καταδικάζει τὸν ἑαυτό του καὶ ζητεῖ τὸ ἔλεος τοῦ Θεοῦ.
Πῶς ὅμως νὰ μιλήσει στὸν Θεό; Αὐτὸς μέχρι τώρα γνώριζε μόνο νὰ ψεύδεται, νὰ βρίζει καὶ νὰ ἀπειλεῖ. Δὲν λέει λόγια πολλά. Δὲν κατηγορεῖ τοὺς ἄλλους, οὔτε προβάλλει δικαιολογίες γιὰ τὶς πράξεις του. Μιὰ κραυγὴ μετάνοιας μόνο βγαίνει μὲ συντριβὴ ἀπὸ τὰ χείλη του: «Ὁ Θεός, ἱλάσθητί μοι τῷ ἁμαρτωλῷ». Θεέ μου, λυπήσου με τὸν ἁμαρτωλό. Αἰσθάνεται ἔνοχος καὶ ἐκλιπαρεῖ γιὰ τὸ θεῖο ἔλεος. Ἡ κραυγή του ἀνεβαίνει ἀπευθείας στὸν οὐρανό· ἔτσι ὁ πανάγαθος Κύριος τοῦ χαρίζει τὴ δικαίωση καὶ τὴ σωτηρία.
2. Ἡ συντριβὴ γιὰ τὶς ἁμαρτίες μας
Θαυμάζουμε πράγματι τὴ συντριβὴ τοῦ ἄλλοτε ἁμαρτωλοῦ Τελώνη. Τί πρέπει ὅμως νὰ κάνουμε γιὰ νὰ συναισθανόμαστε κι ἐμεῖς τὴν ἁμαρτωλότητά μας;
Ἀρχικὰ πρέπει νὰ παραδεχθοῦμε ὅτι κάτι τέτοιο δὲν εἶναι ἔργο εὔκολο. Ἡ φιλαυτία κι ὁ ἐγωισμὸς μᾶς ἐμποδίζουν ἀπὸ τὸ νὰ γνωρίσουμε μόνοι μας τὸν ἑαυτό μας. Ὁ Θεὸς εἶναι Ἐκεῖνος ποὺ μᾶς ἀποκαλύπτει τὸν ἐσωτερικό μας κόσμο καὶ ἐπιτελεῖ τὸ δύσκολο ἔργο τῆς αὐτογνωσίας. Γι᾿ αὐτὸ κατὰ τὴ Μεγάλη Τεσσαρακοστὴ ἱκετεύουμε τὸν Θεὸ μὲ τὴν προσευχὴ τοῦ ὁσίου Ἐφραὶμ τοῦ Σύρου: «Δώρησαί μοι τοῦ ὁρᾶν τὰ ἐμὰ πταίσματα». Χάρισέ μου, Κύριε, αὐτὸ τὸ δῶρο: νὰ βλέπω τὰ λάθη καὶ τὰ ἁμαρτήματά μου.
Ἡ μελέτη ἐπίσης τοῦ λόγου τοῦ Θεοῦ καὶ τῶν βίων τῶν Ἁγίων μπορεῖ νὰ συντελέσει στὴ γνώση τοῦ ἑαυτοῦ μας. Καθρεφτίζουμε ἔτσι τὰ ἔργα μας, τὰ λόγια μας, τὶς ἐπιθυμίες μας στὰ θεόπνευστα λόγια τοῦ Κυρίου. Συγκρίνουμε τὸν ἑαυτό μας μὲ τοὺς Ἁγίους μας, ποὺ ἐφάρμοσαν στὴ ζωή τους τὸν λόγο, τὶς ἐντολὲς τοῦ Θεοῦ καὶ κατανοοῦμε πόσο ὑστεροῦμε, πόσο ἀπέχουμε ἀπὸ τὸ δικό τους πρότυπο.
Μαζὶ ὅμως μὲ τὴ Χάρι τοῦ Θεοῦ, τὴ μελέτη τοῦ θείου λόγου καὶ τῶν βίων τῶν Ἁγίων ἀπαραίτητη εἶναι ἡ ἐπιμελὴς ἐξέταση τοῦ ἑαυτοῦ μας. Εἶναι ἀδύνατο νὰ ἀναγνωρίσει τὰ λάθη του κάποιος, ποὺ ἀσχολεῖται διαρκῶς μὲ τὸ περιβάλλον του, μὲ τὰ λάθη τῶν ἄλλων. «Σεαυτῷ πρόσεχε˙ τουτέστιν, ἐπὶ τὴν οἰκείαν ἔρευναν στρέφε σου τὸ ὄμμα τῆς ψυχῆς» (PG 31, 19), μᾶς συμβουλεύει ὁ Μέγας Βασίλειος. Δηλαδή, στρέφε τὸ μάτι τῆς ψυχῆς σου στὴν ἔρευνα τοῦ ἑαυτοῦ σου. Τότε θὰ γνωρίσεις τὸν ἑαυτό σου· ποιός πραγματικὰ εἶσαι.
«Τὰ πλήθη τῶν πεπραγμένων μοι δεινῶν ἐννοῶν ὁ τάλας, τρέμω τὴν φοβερὰν ἡμέραν τῆς κρίσεως», ψάλλουμε στὴν Ἐκκλησία μας κατὰ τὴν περίοδο τοῦ Τριωδίου. Ἀναλογιζόμενος, δηλαδή, τὸ πλῆθος τῶν ἁμαρτιῶν ποὺ ἔχω διαπράξει ὁ ἄθλιος, τρέμω τὴ μέλλουσα κρίση τοῦ Θεοῦ. Ἂν μελετήσουμε τὶς προσευχὲς τῶν Ἁγίων μας, θὰ διαπιστώσουμε ὅτι διέπονται ἀπὸ αὐτὸ τὸ τελωνικὸ φρόνημα. Ἂς παρακαλέσουμε λοιπὸν τὸν Κύριο νὰ χαρίσει καὶ σ᾿ ἐμᾶς τὴ συναίσθηση αὐτή, τώρα μάλιστα ποὺ ἀρχίζει τὸ εὐλογημένο Τριώδιο, ὥστε νὰ γνωρίσουμε καλύτερα τὸν ἑαυτό μας, νὰ προσεγγίσουμε μὲ μετάνοια τὰ ἄχραντα Πάθη καὶ τὴν ἁγία Ἀνάσταση τοῦ Κυρίου μας καὶ νὰ λάβουμε ἀπὸ Ἐκεῖνον τὴ δικαίωση καὶ τὴν αἰώνια σωτηρία.
