03. «Μακάριοι οἱ πενθοῦντες, ὅτι αὐτοί παρακληθήσονται» (30/10-5/11)

Οἱ Μακαρισμοί βρίσκονται στήν ἀρχή τῆς «ἐπί τοῦ Ὄρους ὁμιλίας» τοῦ Κυρίου μας. Τά τελευταῖα χρόνια κάναμε θέματα Κύκλων σέ ἑπτά ἀπό τούς ἐννέα Μακαρισμούς. Σήμερα θά κάνουμε θέμα Κύκλου γιά ἕναν ἀκό­μη Μακαρισμό, ὁ ὁποῖος στή σειρά τῶν Μακαρισμῶν εἶναι δεύτερος. Θά μελετήσουμε τόν Μακαρισμό «Μακάριοι οἱ πενθοῦντες, ὅτι αὐτοί παρα­κληθήσονται» (Ματθ. ε΄ 4).

Διαβάζουμε τό κείμενο καί τήν ἑρμηνεία τοῦ ἁγιογραφικοῦ Ἀναγνώσματος: Ματθ. ε΄ 4: Κείμενο: «Μακάριοι οἱ πενθοῦντες, ὅτι αὐτοί παρακληθήσονται». Ἑρμηνευτική ἀπόδοση: Μακάριοι καί τρισευτυχισμένοι εἶναι ἐκεῖνοι πού πενθοῦν γιά τίς ἁμαρτίες καί γιά τό κακό πού ἐπικρατεῖ στόν κόσμο, διότι αὐτοί θά παρηγορηθοῦν ἀπό τόν Θεό.

1. Ἀμέσως κατόπιν θά διαβάσουμε τό πρῶτο Μέρος τοῦ ἄρθρου «Μακάριοι οἱ πενθοῦντες, ὅτι αὐτοί παρακληθήσονται», «Ο ΣΩΤΗΡ», τεῦχ. 2286/1/5/2023/ σελ. 202-203, ἕως ἐκεῖ πού λέει: «καί παρακαλοῦν τόν Θεό νά μᾶς λυπηθεῖ καί νά μᾶς ἐλεήσει», σελ. 203, α΄ στήλη», καί θά ποῦμε στά Μέλη: Ὁ δεύτερος Μακαρισμός τῆς «ἐπί τοῦ Ὄρους ὁμιλίας» τοῦ Κυρίου μας δέν μακαρίζει αὐτούς πού πενθοῦν γιά τούς προσφιλεῖς κεκοιμημένους τους. Διότι αὐτό ἐξυπακούεται ὅτι τό κάνουν ὅλοι οἱ ἄνθρωποι, καί οἱ πιστοί καί οἱ κοσμικοί. Ὁ Μακαρισμός μακαρίζει πρωτίστως ἐκείνους πού πενθοῦν γιά τίς ἁμαρτίες τους. Τί ἔχουμε νά ποῦμε πάνω σ᾿ αὐτό; (Σκέψεις Μελῶν…)

Τό πρῶτο πού ἔχουμε νά ποῦμε εἶναι ὅτι ὅλοι οἱ ἄνθρωποι εἴμαστε ἁμαρτωλοί καί πρέπει νά τό συναισθανόμαστε αὐτό καί νά πενθοῦμε γιά τίς ἁμαρτίες μας. Γράφει στό βιβλίο τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης «Ἰώβ», ὅτι κανείς ἄν­θρωπος δέν εἶναι καθαρός ἀπό τόν ρύπο τῆς ἁμαρτίας, ἀκόμη κι ἄν εἶναι μία ἡμέρα ἡ ζωή του ἐπάνω στή γῆ: «Τίς γάρ καθαρός ἔσται ἀπό ρύ­που; ἀλλ᾿ οὐθείς, ἐάν καί μία ἡμέρα ὁ βίος αὐτοῦ ἐπί τῆς γῆς» (Ἰώβ ιδ΄ 4-5). Τά προσωπικά μας ἁμαρτήματα, στά ὁποῖα καθημερινά διολισθαίνουμε, εἶναι πάρα πολλά. Πόσο ὡραῖα διατυπώνει τήν ἀλήθεια αὐτή μία Εὐχή τῆς Ἐκκλησίας μας, ἡ ὁποία λέει ὅτι «ἁμαρτάνομεν καθημερινῶς ἐν λόγῳ καί ἔργῳ, ἐν πράξει καί διανοίᾳ, ἐν γνώσει καί ἀγνοίᾳ, ἑκουσίως καί ἀκουσίως, ἐκ συναρπαγῆς καί μελέτης, ἐμφανῶς καί ἀφανῶς»!

Τό ὅτι λυποῦμε τόν ἅγιο Θεό μέ τίς ἁμαρτίες πού κάνουμε, ὀφείλουμε νά τό συναισθανόμαστε καί νά συντριβόμαστε, νά μετανοοῦμε, νά πενθοῦμε καί νά κλαῖμε γιά τίς ἁμαρτίες μας! Ὁ Μακαρισμός μακαρίζει «τούς τά ἁμαρτήματα πενθοῦντας τά ἑαυτῶν», ἑρμηνεύει ὁ ἱερός Χρυσόστομος. Νά συναισθανόμαστε λοιπόν ὅτι ἀπό τήν «πολύδακρυν καί δυσώδη ἁμαρτίαν», ὅπως τήν ἀποκαλεῖ ὁ Μέγας Βασίλειος, προέρχονται ὅλα τά δεινά πού μαστίζουν τήν ἀνθρωπότητα. Ἡ ἁμαρτία ἀποπνέει πνευματική δυσωδία καί ὀφείλει νά χύνει κανείς πολλά δάκρυα γι᾿ αὐτήν (ΕΠΕ 5, 218). Ἐπίσης νά γνωρίζουμε ὅτι κάθε φορά πού ἁμαρτάνουμε, προσβάλλουμε τόν ἅγιο Θεό. «Διά τῆς παραβάσεως τοῦ νόμου τόν Θεόν ἀτιμάζεις», γράφει ὁ ἀπόστολος Παῦλος στήν πρός Ρωμαίους ἐπιστολή του (β΄ 23). Νά παρακαλοῦμε τόν ἅγιο Θεό νά μᾶς συγχωρήσει «κατά τό μέγα ἔλεός Του καί κατά τό πλῆθος τῶν οἰκτιρμῶν Του νά ἐξαλείψει τό ἀνόμημά μας».

Χαρακτηριστικό παράδειγμα ἀνθρώπου πού πενθοῦσε γιά τίς ἁμαρτίες του εἶναι ὁ Ἀδάμ, ὁ ὁποῖος βρέθηκε ἐκτός Παραδείσου μετά τό προπατορικό ἁμάρτημα καί ἔκλαιγε μέ λυγμούς, παρακαλώντας τόν ἅγιο Θεό νά τόν συγχωρήσει: «Ἐλεήμων, ἐλέησόν με τόν παραπεσόντα»! Ὁ λεγόμενος «ἀδαμιαῖος θρῆνος» ἀπηχεῖ τά δάκρυα πού ἔχυνε καθημερινά, γιατί πίκρανε τόν ἀγαπημένο του Κύριο. Ἡ ψυχή του βασανιζόταν ἀπό τή σκέψη: «Τόν ἠγαπημένον μου Θεόν ἐλύπησα». Δέν λυπόταν τόσο πού ἔχασε τόν γλυκύτατο Παράδεισο, ὅσο λυπόταν πού χωρίστηκε ἀπό τήν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ. Τό ἴδιο καί κάθε πιστός πού γνώρισε τόν Θεό «ἐν Πνεύματι Ἁγίῳ» καί γεύθηκε τή γλυκύτητα τῆς ἀγάπης τοῦ Θεοῦ, μόλις τή χάσει ἀπό κάποια ἁμαρτία του, ραγίζει ἀπό τή θλίψη, γιατί πίκρανε τόν ἀγαπημένο του Κύριο.

2. Ὁ Μακαρισμός μακαρίζει καί ἐκείνους πού πενθοῦν γιά τό κακό πού ἐπικρατεῖ στόν κόσμο. Τί ἔχουμε νά ποῦμε πάνω σ᾿ αὐτό; (Σκέψεις Μελῶν…)

Τούς πιστούς ἀνθρώπους ἡ μεγάλη ἀποστασία τῆς ἀνθρωπότητος ἀπό τό θέλημα τοῦ Θεοῦ δέν τούς ἀφήνει ἀσυγκίνητους. Πενθοῦν καί γιά τίς ἁμαρτίες τῶν συνανθρώπων τους σάν νά εἶναι δικές τους ἁμαρτίες καί ζητοῦν τό ἔλεος τοῦ Θεοῦ γιά ὅλο τόν κόσμο. Πενθοῦν καί λυποῦνται γιά τό κατάντημα τῆς κοινωνίας: γιά τήν ἀπιστία, γιά τήν ἀσέβεια, γιά τήν ἀδιαφορία γιά τήν ἔκλυση τῶν ἠθῶν, γιά τά ἐγκλήματα, γιά τίς ἀδικίες πού γίνονται καθημερινά ἐπάνω στόν πλανήτη μας.

Οἱ Ἅγιοι πενθοῦν γιά τό κακό πού ἐπικρατεῖ στόν κόσμο. Νά ἀναφέρουμε μερικά παραδείγματα: Οἱ τρεῖς Παῖδες, ὅταν τούς ἔριξαν «εἰς τήν κάμινον τοῦ πυρός τήν καιομένην», μέ ψυχή συντριμμένη καί μέ φρόνημα ταπεινό προσεύχονταν θερμά στόν Θεό καί ζητοῦσαν νά τούς συγχωρήσει λέγοντας: «ἡμάρτομεν», «ἠνομήσαμεν», «ἐσμικρύνθημεν παρά πάντα τά ἔθνη καί ἐσμεν ταπεινοί ἐν πάσῃ τῇ γῇ σήμερον διά τάς ἁμαρτίας ἡμῶν» (Δαν. προσ. 5, 13). Ὁ ἀπόστολος Παῦλος εἶχε «λύπην μεγάλην καί ἀδιάλειπτον ὀδύνην ἐν τῇ καρδίᾳ του» γιά τήν ἀπιστία τῶν ὁμοεθνῶν του Ἰουδαίων (Ρωμ. θ΄ 2). Ἐπίσης πενθοῦσε γιά τούς ἀνθρώπους πού ζοῦν ἀντισταυρική ζωή: «πολλοί γάρ περιπατοῦσιν, – οὕς πολλάκις ἔλεγον ὑμῖν, νῦν δέ καί κλαίων λέγω, τούς ἐχθρούς τοῦ σταυροῦ τοῦ Χριστοῦ, ὧν τό τέλος ἀπώλεια, ὧν ὁ θεός ἡ κοιλία καί ἡ δόξα ἐν τῇ αἰσχύνῃ αὐτῶν, οἱ τά ἐπίγεια φρονοῦντες» (Φιλιπ. γ΄ 18-13). Ὁ Κύριός μας ἦταν ἀπολύτως ἀναμάρτητος! Δέν εἶχε κανένα προσωπικό ἁμάρτημα. Ἀλλά ἔκλαψε γιά τίς δικές μας ἁμαρτίες. Νά θυμηθοῦμε τίς φράσεις: «αὐτός τάς ἀσθενείας ἡμῶν ἔλαβε καί τάς νόσους ἐβάστασεν» (Ματθ. η΄ 17)· «ἰδών τούς ὄχλους ἐσπλαγχνίσθη περί αὐτῶν» (Ματθ. θ΄ 36)· «συλλυπούμενος ἐπί τῇ πωρώσει τῆς καρδίας αὐτῶν» (Μάρκ. γ΄ 5)· «ἰδών τήν πόλιν ἔκλαυσεν ἐπ᾿ αὐτήν» (Λουκ. ιθ΄ 41), ὅπως ἐπίσης ἔχυσε δάκρυα στόν κῆπο τῆς Γεθσημανῆ. Προσευχήθηκε στόν οὐράνιο Πατέρα Του «μετά κραυγῆς ἰσχυρᾶς καί δακρύων» (Ἑβρ. ε΄ 7).Ἔτσι καί κάθε πιστός ὀφείλει νά πενθεῖ γιά τήν κατάσταση τῆς ἀποστασίας στήν ὁποία βρίσκεται ὅλος ὁ κόσμος καί νά παρακαλεῖ τόν ἅγιο Θεό νά μᾶς λυπηθεῖ καί νά μᾶς ἐλεήσει.

Ἔπειτα θά διαβάσουμε τό ὑπόλοιπο ἄρθρο καί θά ρωτήσουμε τά Μέλη: Τί μᾶς λέει; (Σκέψεις Μελῶν…) Μᾶς λέει ὅτι, ὅσοι καλλιεργοῦν τό κατά Θεόν πένθος, πού φέρνει τήν εἰλικρινή μετάνοια καί συντριβή, θά παρηγορηθοῦν ἀπό τόν Θεό. Αὐτό σημαίνει ἡ φράση, «ὅτι αὐτοί παρακληθήσονται». Σημαίνει ὅτι θά παρηγορηθοῦν ἀπό τόν Θεό. Πότε ὅμως θά παρηγορηθοῦν; Σ᾿ αὐτήν ἐδῶ τή ζωή ἤ στήν ἀτελεύτητη αἰωνιότητα; (Σκέψεις Μελῶν…) «Καί ἐνταῦθα καί ἐκεῖ», ἀπαντᾶ ὁ ἱερός Χρυσόστομος. Καί στήν παρούσα καί στή μέλλουσα ζωή.

α) Πρωτίστως σ᾿ αὐτήν ἐδῶ τή ζωή. Διότι οἱ πιστοί πού πενθοῦν γιά τίς ἁμαρτίες τους καί καταφεύγουν στόν Πνευματικό καί ἐξομολογοῦνται ταπεινά, δέχονται μέσα στήν ψυχή τους τή θεία παράκληση καί ἀπολαμβάνουν πρωτόγνωρη χαρά καί βαθιά εἰρήνη. Ὁμολογοῦν ὅτι δέν μπορεῖ νά ὑπάρξει μειδίαμα ὡραιότερο ἀπό ἐκεῖνο, πού σημειώνεται στό πρόσωπο τό ὑγρό ἀκόμη ἀπό τά δάκρυα τῆς μετανοίας. Ὁμολογοῦν ὅτι δέν μπορεῖ νά ὑπάρξει παρηγοριά περισσότερο εὐχάριστη καί χαρά περισσότερο ἁγνή ἀπό τή χαρά καί τήν παρηγοριά πού ἐπακολουθεῖ μετά τήν εἰλικρινή ἐξομολόγηση. Ἡ Χάρις τοῦ Ἁγίου Πνεύματος τούς ἐπισκιάζει καί πλημμυρίζει τήν ψυχή του μέ γαλήνη καί μυστική ἀγαλλίαση ἐντελῶς ἄγνωστη στούς κοσμικούς ἀνθρώπους. Καί ὅσο περισσότερο καί βαθύτερα μετανοοῦν γιά τίς ἁμαρτίες τους, τόσο περισσότερη χαρά καί βαθύτερη εἰρήνη ἀπολαμβάνουν. Γι᾿ αὐτό καί τό πένθος πού βιώνουν στό ἐσωτερικό τῆς καρδιᾶς τους ὀνομάζεται ἀπό τούς Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας «χαροποιόν πένθος», πένθος δηλαδή πού προξενεῖ χαρά.

β) Ἀσυγκρίτως ὅμως περισσότερο θά παρηγοροῦνται στήν ἀτελεύτητη αἰωνιότητα. Θά ἀπολαμβάνουν τή χαρά καί τή μακαριότητα τοῦ Παραδείσου. Θά βλέπουν πρόσωπο πρός πρόσωπο τόν Κύριο τῆς δόξης καί θά εὐφραίνονται. Ἐκεῖ ἡ χαρά καί ἡ ἀγαλλίασή τους θά εἶναι «ἀνεκλάλητος καί δεδοξασμένη» (Α´ Πέτρ. α´ 8)· χαρά ἀπερίγραπτη, ἁγνότατη, ἔνδοξη! Θά εἶναι θεία παράκληση καί αἰώνια παρηγορία! Θά στέκονται μπροστά στόν θρόνο τοῦ Θεοῦ, φορώντας λευκές στολές καί θά κρατοῦν στά χέρια τους φοίνικες, σύμβολα τῆς νίκης τους ἐναντίον τῆς ἁμαρτίας, ἀλλά καί σύμβολα τῆς νέας ἁγίας ζωῆς στήν ὁποία εἰσῆλθαν (Ἀποκ. ζ΄ 9). Καί θά λατρεύουν τόν ἅγιο Θεό ἡμέρα καί νύχτα «καί ὁ καθήμενος ἐπί τοῦ θρόνου σκηνώσει ἐπ᾿ αὐτούς» (Ἀποκ. ζ΄ 15). Αὐτός πού κάθεται πάνω στόν θρόνο θά σκηνώσει μέσα τους καί θά τούς κάνει κατοικητήριά του. Δέν θά πεινάσουν πιά, οὔτε θά διψάσουν, οὔτε θά πέσει ἐπάνω τους καυστικός ὁ ἥλιος, οὔτε ὁποιοσδήποτε καύσωνας. Δέν θά δοκιμάσουν δηλαδή στό ἑξῆς καμιά στέρηση ἤ στενοχώρια ἤ θλίψη. Διότι τό Ἀρνίο πού εἶναι στή μέση τοῦ θρόνου τοῦ Θεοῦ θά τούς ποιμαίνει ὡς λογικά πρόβατα καί θά τούς ὁδηγήσει σέ πηγές νερῶν πού μεταγγίζουν ζωή («ἐπί ζωῆς πηγάς ὑδάτων», «καί ἐξαλείψει ὁ Θεός πᾶν δάκρυον ἐκ τῶν ὀφθαλμῶν αὐτῶν» [Ἀποκ.  ζ΄ 16-17]). Θά ἐξαλείψει ἀπό τά μάτια τους κάθε δάκρυ. Ἔτσι ἡ ζωή τους θά εἶναι χωρίς λύπες καί γεμάτη μέ πνευματικές ἀναπαύσεις καί ἀπολαύσεις.

Ὅπως μᾶς λέει ὁ ἐπίλογος τοῦ ἄρθρου, ὅλοι οἱ ἄνθρωποι καθημερινά ἁμαρτάνουμε: «Πολλά πταίομεν ἅπαντες» (Ἰακ. γ΄ 2). Γι᾿ αὐτό νά πενθοῦμε γιά τίς ἁμαρτίες μας καί νά ζητοῦμε τό ἔλεος τοῦ Κυρίου. Νά τό ζητοῦμε ἐπίμονα καί μέ πόνο, γιά νά ἀπολαύσουμε καί τήν ἀπερίγραπτη χαρά τῆς λυτρώσεως ἐδῶ στή γῆ, ἀλλά καί τήν ἀτελείωτη μακαριότητα τῆς εὐλογημένης Βασιλείας τοῦ Θεοῦ στόν οὐρανό.

Τό ἑπόμενο θέμα μας θά εἶναι ἀπό τό ἄρθρο «Νά μήν γκρινιάζουμε», «Ο ΣΩΤΗΡ», τεῦχ. 2287/15/5/2023/ σελ. 224-225.