09. «Καί ὁμολογουμένως μέγα ἐστί τό τῆς εὐσεβείας μυστή­ριον» (11-17/12)

Ἡ Ἐνανθρώπηση τοῦ Θεοῦ Λόγου εἶναι «μυστήριον μέγα», ὅπως τό ἀποκαλεῖ ὁ ἀπόστολος Παῦλος: «καί ὁμολογουμένως μέγα ἐστί τό τῆς εὐσεβείας μυστήριον» (Α΄ Τιμ. γ΄ 16). Εἶναι μυστήριο «ξένον» καί «παράδοξον», ὅπως τό ἀποκαλεῖ ὁ ἱερός Ὑμνογράφος: «Μυστήριον ξένον ὁρῶ καί παράδοξον· οὐρανόν τό σπήλαιον· θρόνον χερουβικόν τήν Παρθένον· τήν φάτνην χωρίον, ἐν ᾧ ἀνεκλίθη ὁ ἀχώρητος Χριστός ὁ Θεός· ὅν ἀνυμνοῦντες μεγαλύνομεν» (Καταβασία θ΄ ᾠδῆς Κανόνος Χριστουγέννων). Σ᾿ αὐτό τό «μέγα», τό «ξένον καί παράδοξον μυστήριον» θά ἐμβαθύνουμε, ὅσο μᾶς εἶναι δυνατόν, στό ἁγιογραφικό θέμα τῶν Χριστουγέννων πού θά κάνουμε σήμερα.

Θά διαβάσουμε τό κείμενο καί τήν ἑρμηνεία τοῦ ἁγιογραφικοῦ Ἀναγνώ­σματος: Α΄ Τιμ. γ΄ 16. Κείμενο: «καί ὁμολογουμένως μέγα ἐστί τό τῆς εὐσεβείας μυστήριον· Θεός ἐφανερώθη ἐν σαρκί, ἐδικαιώθη ἐν Πνεύ­ματι, ὤφθη ἀγγέλοις, ἐκηρύχθη ἐν ἔθνεσιν, ἐπιστεύθη ἐν κόσμῳ, ἀνε­λήφθη ἐν δόξῃ». Ἑρμηνευτική ἀπόδοση: Καί πράγματι, κατά τήν ὁμολογία ὅλων τῶν πιστῶν, εἶναι μεγάλο τό μυστήριο τῆς ἀληθινῆς πίστεως, πού ἀποκαλύφθηκε καί παραδόθηκε ἀπό τόν Θεό ὡς θησαυρός αἰώνιος στήν Ἐκκλησία. Δηλαδή, ὁ Θεός φανερώθηκε σαρκωμένος, ἀποδείχθηκε ἀληθινός Μεσσίας μέ τό Πνεῦμα πού ἐνεργοῦσε σημεῖα μέσα ἀπό Αὐτόν, ἔγινε ὁρατός στούς ἀγγέλους, κηρύχθηκε ἀνάμεσα στούς ἐθνικούς, πιστεύθηκε στόν κόσμο ὡς Θεάνθρωπος, ἀναλήφθηκε μέ δόξα.

Ἑρμηνευτικά σχόλια: α) «Ὁμολογουμένως» σημαίνει ἀναντιρρήτως, τό ὁμολογοῦμε ὅλοι οἱ πιστοί, κανείς δέν ἀμφιβάλλει ὅτι εἶναι μέγα τό μυστήριο τῆς εὐσεβείας.

β) «Μυστήριον» ὀνομάζεται, διότι ὁ περιορισμένος ἀνθρώπινος νοῦς ἀδυ­νατεῖ νά τό κατανοήσει. Μένουμε ἔκπληκτοι, ὅταν ἀναλογιζόμαστε τό «πᾶσαν ἔννοιαν ἐκπλῆττον καί συνέχον» μυστήριο τῆς θείας Ἐνανθρωπήσεως. Πῶς «ὁ ἄσαρκος σαρκοῦται, ὁ Λόγος παχύνεται, ὁ ἀόρατος ὁρᾶται, ὁ ἀναφής ψηλαφᾶται, ὁ ἄχρονος ἄρχεται, ὁ υἱός τοῦ Θεοῦ υἱός ἀνθρώπου γίνεται»! «Πῶς ὁ ἄσαρκος παίρνει σάρκα, ὁ ὑπερούσιος Λόγος τοῦ Θεοῦ δέχεται τήν παχύτητα τῆς ὑλικῆς φύσεως, ὁ ἀόρατος γίνεται ὁρατός, Αὐτός πού δέν μποροῦσε κανείς νά Τόν ἀγγίξει, γίνεται ψηλαφητός, Αὐτός πού δέν ζεῖ μέσα στόν χρόνο δέχεται ἀρχή, ὁ Υἱός τοῦ Θεοῦ γίνεται υἱός τοῦ ἀνθρώπου», γράφει ποιητικά ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ θεολόγος. Ἐπίσης ὀνομάζεται «μυστήριον», διότι κρυβόταν καί τώρα φανερώνεται. Εἶναι «τό μυστήριον τό χρόνοις αἰωνίοις σεσιγημένον», (Ρωμ. ιδ΄ 24)· «τό ἀποκεκρυμμένον ἀπό τῶν αἰώνων καί ἀπό τῶν γενεῶν» (Κολασ. α΄ 26). Μέχρι τήν Ἐνανθρώπηση τοῦ Θεοῦ Λόγου ἦταν «σεσιγημένον μυστήριον», βρισκόταν στήν ἀφάνεια, καλυπτόταν ἀπό πέπλο σιγῆς. Τώρα φανερώθηκε στούς πιστούς: «νυνί δέ ἐφανερώθη τοῖς ἁγίοις αὐτοῦ» (Κολασ. α΄ 26).

γ) «τῆς εὐσεβείας». Ὀνομάζεται «μυστήριον τῆς εὐσεβείας», διότι τόν ἐνανθρωπήσαντα Υἱό καί Λόγο τοῦ Θεοῦ Τόν δέχθηκαν οἱ εὐσεβεῖς, οἱ πιστοί ἄνθρωποι. Ὑπῆρξαν καί ἀσεβεῖς πού Τόν ἀπέρριψαν: «εἰς τά ἴδια ἦλθε, καί οἱ ἴδιοι αὐτόν οὐ παρέλαβον» (Ἰω. α΄ 11)

δ) «μέγα». Ὀνομάζεται «μέγα», διότι εἶναι μοναδικό, τό μεγαλύτερο ἀπ᾿ ὅλα. Δέν ὑπάρχει μεγαλύτερο θαῦμα στήν ἱστορία. Δέν ὑπάρχει συγκλονιστικότερο γεγονός. «Τί γάρ μεῖζον τοῦ γενέσθαι τόν Θεόν ἄνθρωπον;» Τί πιό μεγάλο ὑπάρχει ἀπό τό νά γίνει ὁ Θεός ἄνθρωπος; ρωτάει μέ θαυμασμό ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός (ΕΠΕ 1, 282).

ε) Ποιό εἶναι «τό μέγα τῆς εὐσεβείας μυστήριον»; Τό ὅτι ὁ «Θεός ἐφανερώθη ἐν σαρκί…». Ἀρχίζει ὁ στίχος γ΄ 16 τῆς Α΄ πρός Τιμόθεον ἐπιστολῆς μέ τήν Ἐνανθρώπηση τοῦ Σωτῆρος Χριστοῦ καί τελειώνει μέ τήν Ἀνάληψή Του στούς οὐρανούς. Μᾶς κάνει ἐντύπωση ὅτι ἕνας μόνο στίχος περικλείει περιληπτικά ὅλο τό Μυστήριο τῆς θείας Οἰκονομίας γιά τή σωτηρία τοῦ κόσμου.Τό ρῆμα «ἐφανερώθη» «ὑπαινίττεται τήν προτέραν ἀΐδιον ζωήν τοῦ Λόγου». Ὁ Θεός εἶναι «ἀΐδιος». Ἀΐδιος σημαίνει: Δέν ἔχει οὔτε ἀρχή οὔτε τέλος. Αὐτός πού δέν ἔχει οὔτε ἀρχή οὔτε τέλος, κατά τήν Ἐνανθρώπηση τοῦ Θεοῦ Λόγου δέχεται νά μπεῖ στή διαδικασία τοῦ χρόνου: «Ὁ ἄχρονος ἄρχεται καί ὁ Λόγος σαρκοῦται» (Καί νῦν… Δοξαστικόν Ὄρθρου Χριστουγέννων). Ὁ ἄσαρκος Θεός μέ τήν Ἐνανθρώπηση τοῦ Θεοῦ Λόγου σαρκοῦται. Τί σημαίνει «σαρκοῦται»; Σημαίνει ὅτι ἔλαβε πραγματικά τήν ἀνθρώπινη φύση. «Ὁ Λόγος σάρξ ἐγένετο» (Ἰω. α΄ 14). «Θεός ἐφανερώθη ἐν σαρκί», φανερώθηκε σαρκωμένος. Ἄρα δέν εἶναι φανταστικό πρόσωπο, ὅπως ὑποστηρίζουν οἱ αἱρετικοί, ἀλλά πραγματικό.

ς) «ἐδικαιώθη ἐν Πνεύματι». Σημαίνει: Ἀποδείχθηκε ἀληθινός Μεσσίας διά τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Τό Ἅγιο Πνεῦμα μένει πάντοτε στήν Ἐκκλησία καί δίνει μαρτυρία περί τοῦ Προσώπου τοῦ Κυρίου Ἰησοῦ, ὅτι εἶναι ὁ ἐνανθρωπήσας Θεός Λόγος. Τό Ἅγιο Πνεῦμα δίνει μαρτυρία ὅτι καί τά θαύματα πού ἐπιτελοῦσε ὁ Κύριος, δέν τά ἐπιτελοῦσε «ἐν τῷ ἄρχοντι τῶν δαιμονίων», ὅπως τόν κατηγοροῦσαν  οἱ Φαρισαῖοι (Ματθ. θ΄ 34), ἀλλά τά ἐπιτελοῦσε «ἐν δακτύλῳ Θεοῦ» (Λουκ. ια΄ 20). Ἄρα ἦταν ὁ ἀληθινός Μεσσίας!

ζ) «ὤφθη ἀγγέλοις». Σημαίνει: Ὁ ἀόρατος Θεός Λόγος κατά τήν Ἐναν­θρώπησή Του ἔγινε ὁρατός στούς ἀγγέλους, ὅπως ἔγινε ὁρατός καί στούς ἀνθρώπους. «Μεθ᾿ ἡμῶν εἶδον οἱ ἄγγελοι τόν Χριστόν (μαζί μας οἱ ἅγιοι ἄγγελοι εἶδαν τόν Χριστό), πρότερον αὐτόν οὐχ ὁρῶντες (προηγουμένως δέν τόν ἔβλεπαν). Τήν γάρ ἀόρατον τῆς θεότητος φύσιν οὐδέ ἐκεῖνοι ἑώρων (διότι τήν ἀόρατη φύση τῆς Θεότητος δέν τήν ἔβλεπαν οὔτε οἱ ἄγγελοι), σαρκωθέντα δέ ἐθεάσαντο» (ὅταν ὅμως σαρκώθηκε, Τόν εἶδαν), σημειώνει ὁ ἑρμηνευτής Οἰκουμένιος.

η) «ἐκηρύχθη ἐν ἔθνεσιν». Πρῶτος ὁ θεῖος Διδάσκαλος μετά τή θεία βάπτισή Του στόν Ἰορδάνη ποταμό «ἤρξατο κηρύσσειν καί λέγειν· μετανοεῖτε· ἤγγικε γάρ ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν» (Ματθ. δ΄ 17). Περιόδευε τρία χρόνια στήν Παλαιστίνη καί κήρυττε ἀπό πόλη σέ πόλη, ἀπό χωριό σέ χωριό. Ἀλλά καί στούς ἁγίους Ἀποστόλους Του ἄφησε ὑποθήκη νά κηρύξουν τό Εὐαγγέλιο σέ ὅλο τόν κόσμο: «πορευθέντες μαθητεύσατε πάντα τά ἔθνη» (Ματθ. κη΄ 19). Ὅλοι γνωρίζουμε ὅτι μετά τήν Πεντηκοστή ἄνοιξε θύρα ἱεραποστολῆς νά κηρυχθεῖ τό Εὐαγγέλιο καί στούς ἐθνικούς καί πίστεψαν πολλοί ἀπ᾿ αὐτούς.

θ) «ἐπιστεύθη ἐν κόσμῳ». «Πανταχοῦ τῆς οἰκουμένης ἠκούσθη καί ἐπιστεύθη», σημειώνει ὁ ἱερός Χρυσόστομος. Σέ ὅλο τόν κόσμο – καί στήν πατρίδα μας – κηρύχθηκε τό Εὐαγγέλιο καί πίστεψαν πολλοί εἰδωλολάτρες στόν Χριστό.

ι) «ἀνελήφθη ἐν δόξῃ». Ὅταν λέμε ὅτι ἀναλήφθηκε ὁ Κύριος ἐννοοῦμε ὅτι ἀναλήφθηκε ὡς Θεάνθρωπος μέ τήν τεθεωμένη ἀνθρώπινη φύση Του, ἀναλήφθηκε μέ δόξα: «Ἀνελήφθης ἐν δόξῃ, Χριστέ ὁ Θεός ἡμῶν…», ψάλλει ἡ Ἐκκλησία. Πῆρε μαζί Του τήν ἀνθρώπινη φύση ὡς Κύριος παντοδύναμος. Ἔτσι θέλει κι ἐμᾶς νά μᾶς ἀνεβάσει σεσωσμένους στούς οὐρανούς καί νά μᾶς δοξάσει.

Ἐμεῖς πῶς πρέπει νά τοποθετηθοῦμε ἀπέναντι στό μέγα Μυστήριο τῆς Ἐνανθρωπήσεως τοῦ Θεοῦ Λόγου; Τί καλούμαστε νά κάνουμε τώρα πού ἔρχονται Χριστούγεννα; (Σκέψεις Μελῶν…)

α) Νά ἀναλογισθοῦμε ὅτι ἐνηνθρώπησε ὁ Κύριος «δι᾿ ἡμᾶς τούς ἀνθρώ­πους καί διά τήν ἡμετέραν σωτηρίαν», ὅπως ἀπαγγέλλουμε στό Σύμβολο τῆς Πίστεως. Ἐνηνθρώπησε «ἀπό ὑπερβολήν φιλανθρωπίας καί ἀγαθότητος ὑπέρ ἡμῶν κινούμενος», γράφει ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς (ΕΠΕ 11, 244), Ἐνηνθρώπησε, γιατί μᾶς ἀγαπᾶ, γιατί θέλει νά μᾶς σώσει, νά μᾶς ὑψώσει, νά μᾶς θεώσει. «Εἶδες ἀγάπην πάντα λόγον, πάντα ὑπερβαίνουσαν νοῦν;», ρωτάει ὁ ἱερός Χρυσόστομος. Ἐμεῖς ἤμασταν λαβωμένοι ἀπό τήν ἁμαρτία, πεσμένοι κάτω στή γῆ. Ἀλλά ὁ ἅγιος Θεός δέν θέλει νά χαθοῦμε, ἀλλά νά ἔχουμε «ζωήν αἰώνιον»! «Οὕτω γάρ ἠγάπησεν ὁ Θεός τόν κόσμον, ὥστε τόν υἱόν αὐτοῦ τόν μονογενῆ ἔδωκεν, ἵνα πᾶς ὁ πιστεύων εἰς αὐτόν μή ἀπόληται, ἀλλ᾽ ἔχῃ ζωήν αἰώνιον» (Ἰω. γ΄ 16). Δέν μᾶς λησμόνησε πού ἤμασταν πεσμένοι στούς γκρεμούς, ἀλλά «ἐπεσκέψατο ἡμᾶς ἐξ ὕψους ὁ Σωτήρ ἡμῶν»! «Ἔκλινεν οὐρανούς» καί κατέβηκε στή γῆ, γιά νά μᾶς ἀνεβάσει σεσωσμένους στόν οὐρανό. Ἔγινε ὁ Υἱός τοῦ Θεοῦ υἱός τοῦ ἀνθρώπου, γιά νά κάνει ἐμᾶς τούς ἀνθρώπους υἱούς τοῦ Θεοῦ. «Ὁ Υἱός τοῦ Θεοῦ ἄνθρωπος ἐγένετο, ἵνα καί οἱ ἄνθρωποι υἱοί Θεοῦ γένωνται» (ἑρμηνευτής Ζιγαβηνός). «Αὐτός γάρ ἐνηνθρώπησεν, ἵνα ἡμεῖς θεοποιηθῶμεν· καί αὐτός ἐφανέρωσεν ἑαυτόν διά σώματος, ἵνα ἡμεῖς τοῦ ἀοράτου Πατρός ἔννοιαν λάβωμεν· καί αὐτός ὑπέμεινε τήν παρ᾽ ἀνθρώπων ὕβριν, ἵνα ἡμεῖς ἀφθαρσίαν κληρονομήσωμεν», θεολογεῖ ὁ Μέγας Ἀθανάσιος (PG 54, 3). Ὁ Κύριος ἐνηνθρώπησε, γιά νά γίνουμε ἐμεῖς θεοί κατά χάριν. Φανερώθηκε σαρκωμένος, γιά νά γνωρίσουμε ἐμεῖς τόν ἀόρατο Θεό Πατέρα. Ὑπέμεινε παθήματα, γιά νά κληρονομήσουμε ἐμεῖς τήν ἀφθαρσία.

Νά πλημμυρίσουν οἱ καρδιές μας ἀπό εὐγνωμοσύνη πρός τόν τεχθέντα Κύριο, νά Τόν δοξολογοῦμε μαζί μέ τούς ἀγγέλους, νά καθαρίσουμε τήν ἀγωνιστική ψυχή μας, γιά νά γεννηθεῖ καί στή δική μας καρδιά καί νά κάνουμε ἀγώνα ἁγιασμοῦ, γιά νά ἀνυψωθοῦμε ἀπό τά γήινα: «Χριστός ἐπί γῆς, ὑψώθητε»!

β) Ἐπίσης τό μέγα Μυστήριο τῆς Ἐνανθρωπήσεως τοῦ Θεοῦ Λόγου εἶναι Μυστήριο ἐσχάτης ταπεινώσεως. Ὁ ἐνανθρωπήσας Θεός Λόγος «ἑαυτόν ἐκένωσε μορφήν δούλου λαβών, ἐν ὁμοιώματι ἀνθρώπων γενόμενος» (Φιλιπ. β΄ 7). Κένωσε τόν Ἑαυτό Του συγκαλύπτοντας γιά κάποιο διάστημα τή δόξα καί τό μεγαλεῖο τῆς θεότητός Του. Πῆρε μορφή δούλου καί ἔγινε ὅμοιος μέ τούς ἀνθρώπους. «Ταπεινωθείς καί πτωχεύσας τό καθ᾿ ἡμᾶς», μᾶς ἀνύψωσε. Ἔτσι ὑπέδειξε σέ ὅλους τήν ταπείνωση ὡς ὁδό πού φέρει πρός τά ἄνω, λέει ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς (ΕΠΕ 11, 460). Αὐτό σημαίνει ὅτι, ἄν δέν ταπεινωθοῦμε, δέν θά μπορέσουμε νά καταλάβουμε Χριστούγεννα· δέν θά μπορέσουμε νά ἑλκύσουμε τή Χάρι τοῦ Θεοῦ· δέν θά μπορέσουμε νά ζήσουμε Χριστούγεννα καί μέσα στήν καρδιά μας.

«Μέγα τῆς εὐσεβείας μυστήριον» εἶναι ἡ Ἐνανθρώπηση τοῦ Θεοῦ Λό­γου. Μυστήριο συντελεῖται καί ὅταν γεννιέται μέσα μας ὁ Χριστός. Τότε γιορτάζουμε ἀληθινά Χριστούγεννα, ὅταν μέ φόβο Θεοῦ, μέ πίστη καί μέ ἀγάπη μεταλαμβάνουμε τά Ἄχραντα Μυστήρια καί γινόμαστε ἀναγεννημένοι μαζί μέ τόν νεογέννητο Χριστό.

* Ἡ Ἀδελφότης μας εὔχεται σέ ὅλα τά Μέλη τῶν Φιλικῶν Κύκλων νά ἑορτάσουμε μέ εἰρήνη, ὑγεία καί χαρά ἀληθινά Χριστούγεννα, μέ τόν Χριστό στήν καρδιά μας.

*Τό ἑπόμενο θέμα μας θά εἶναι ἀπό τό ἄρθρο «Ἡ ἑορτή τῆς πρώτης ἡμέρας τοῦ ἔτους», «Ο ΣΩΤΗΡ», τεῦχ. 2300/1.1.24/σελ. 23-24.