13. Ἡ ἀνθρωπαρέσκεια (29/1-4/2)

Πολλοί ἄνθρωποι μέ τά φερσίματα καί τά καμώματά τους κοιτάζουν πῶς θά ἀρέσουν στούς ἀνθρώπους καί ὄχι στόν Θεό. Ὅλες οἱ ἐνέργειές τους, ἀκόμη καί οἱ ἀξιέπαινες, δηλητηριάζονται ἀπό τό δηλητήριο τῆς ἀνθρωπαρέσκειας. Στό θέμα τοῦ Κύκλου πού θά κάνουμε σήμερα θά ἐξετάσουμε: Τί εἶναι ἡ ἀνθρωπαρέσκεια, ποῦ ἐκδηλώνεται, πῶς ἐκδηλώνεται, πόσο μεγάλη ζημιά κάνει, πόσο αὐστηρά τιμωρεῖται καί πῶς θά τήν καταπολεμήσουμε;

1. Θά διαβάσουμε ὁλόκληρο τό ἄρθρο «Ἡ ἀνθρωπαρέσκεια (Α΄)», «Ὁ Σωτήρ», τεῦχ. 2295/15.10.2023/σελ. 418-419, καί θά ρωτήσουμε τά Μέλη: Μέ βάση τά ὅσα ἀκούσαμε στό ἄρθρο μποροῦμε νά ποῦμε μέ λίγα λόγια τί εἶναι ἡ ἀνθρωπαρέσκεια; (Σκέψεις Μελῶν…) Ἀνθρω­παρέσκεια εἶναι ἡ νοσηρή ἐπιθυμία πού ἔχουν πολλοί νά ἀρέσουν στούς ἄλλους ἀνθρώπους. Νά ἀναφέρουμε μερικά παραδείγματα ἀνθρω­παρέσκειας ἀπό τήν Ἁγία Γραφή. Λέει ὁ Κύριος στήν «ἐπί τοῦ ὄρους» ὁμιλία Του νά μήν κάνουμε ἐπιδεικτικά τήν ἐλεημοσύνη μας «ἔμπροσθεν τῶν ἀνθρώπων πρός τό θεαθῆναι αὐτοῖς» (Ματθ. ς΄ 1). Πού σημαίνει ὅτι ὑπάρχουν ἀνθρωπάρεσκοι πού ἐλεοῦν, γιά νά τούς δοῦν οἱ ἄλλοι καί νά τούς θαυμάσουν. Ἄλλοι προσεύχονται ἐπιδεικτικά, «ὅπως ἄν φανῶσι τοῖς ἀνθρώποις» (Ματθ. ς΄ 5). Ἄλλοι νηστεύουν ὑποκριτικά, «ὅπως φανῶσι τοῖς ἀνθρώποις νηστεύοντες» (Ματθ. ς΄ 16). Κι ἄλλοι ἐκκλησιάζονται καί κοινωνοῦν ἐπιδεικτικά, γιά νά τούς δοῦν οἱ ἄλλοι ἄνθρωποι καί νά τούς θαυμάσουν. Ἐπίσης λέει ὁ Κύριος γιά τούς Φαρισαίους τῆς ἐποχῆς του ὅτι «ἠγάπησαν τήν δόξαν τῶν ἀνθρώπων μᾶλλον ἤπερ τήν δόξαν τοῦ Θεοῦ» (Ἰω. ιβ΄ 43). Ἐπίσης ἀπό ἀνθρωπαρέσκεια πρός τόν Καίσαρα κινούμενοι οἱ Ἰουδαῖοι εἶπαν στόν Χριστό: «Πᾶς ὁ βασιλέα ἑαυτόν ποιῶν ἀντιλέγει τῷ Καίσαρι» (Ἰω. ιθ΄ 12). Καί πάλι: «Οὐκ ἔχομεν βασιλέα εἰ μή Καίσαρα» (Ἰω. ιθ΄ 15). Καί στόν Πιλάτο εἶπαν: «Ἐάν τοῦτον ἀπολύσῃς, οὐκ εἶ φίλος τοῦ Καίσαρος» (Ἰω. ιθ΄ 12).

Ἀλλά καί στήν καθημερινή ζωή βλέπουμε ὑπαλλήλους νά ὑποβάλλονται σέ δουλικές ἐξυπηρετήσεις, γιά νά ἀρέσουν στό ἀφεντικό τους. Ἄλλοι δέν τολμοῦν νά ἐκθέσουν τή γνώμη τους, γιά νά μήν ἔλθουν σέ ἀντίθεση μέ τό περιβάλλον τους. Ἄλλοι κατακρίνουν κάποιον, γιατί στή συζήτηση τόν κατακρίνουν ὅλοι οἱ ἄλλοι. Ἐπίτηδες δέν ὀρθοτομοῦν «τόν λόγον τῆς ἀληθείας», γιά νά φανοῦν ἀρεστοί στούς ἄλλους. Ἄλλοι καταδικάζουν τή σεμνότητα καί τήν ἠθικότητα, γιά νά μήν ξεχωρίζουν ἀπό τούς ἄλλους πού τήν καταδικάζουν. Ἄλλοι ψηφίζουν ἐπαίσχυντα νομοσχέδια, γιά νά φανοῦν ἀρεστοί στήν Κυβέρνηση. Πολλά τέτοια παροξύτονα συμβαίνουν, ἐπειδή ἐνεργοῦν οἱ ἄνθρωποι μέ κίνητρο τήν ἀνθρωπαρέσκεια.

Ἀπό τά παραδείγματα πού ἀναφέρθηκαν, ἐννοοῦμε ὅτι ἡ ἀνθρωπαρέσκεια εἶναι μορφή τῆς ὑπερηφάνειας καί συγγενεύει πάρα πολύ μέ τήν κενοδοξία καί τή φιλοδοξία. Τό κίνητρο τῶν ἀνθρωπάρεσκων εἶναι ἐγωιστικό. Ἐπιδιώκουν νά ὑπερυψωθοῦν καί νά δοξασθοῦν ἀπό τούς ἄλλους, «δόξαν παρά ἀλλήλων λαμβάνοντες» (Ἰω. ε΄ 44).

2. Ποῦ ἐκδηλώνεται ἡ ἀνθρωπαρέσκεια; (Σκέψεις Μελῶν…) Ἡ ἀν­θρωπαρέσκεια εἶναι διαδεδομένο πάθος. Τή συναντοῦμε παντοῦ: στήν καρδιά μας, στήν οἰκογένειά μας, στήν κοινωνία μας, στήν κρατική ἱεραρχία… Βλέπουμε νά δαπανῶνται τεράστια χρηματικά ποσά γιά καλλυντικά. Ἐπίσης βλέπουμε πλήθη ἀνθρώπων νά ἀκολουθοῦν τήν τελευταία λέξη τῆς μόδας. Ἡ ἀφειδώλευτη χρήση τῶν καλλυντικῶν καί ἡ πειθαρχία στήν τελευταία λέξη τῆς μόδας εἶναι ἐνδεικτικά σημάδια ὅτι ἡ ἀνθρωπαρέσκεια ἁπλώνεται σέ ὅλες τίς ἐκδηλώσεις τῆς ζωῆς μας.

3. Πῶς ἐκδηλώνεται ἡ ἀνθρωπαρέσκεια; (Σκέψεις Μελῶν…) Ἐκδη­λώνεται μέ ποικίλους τρόπους. Ἄλλοι ντύνονται μέ παράξενη ἐνδυμασία, γιά νά ἑλκύσουν τήν προσοχή τῶν ἄλλων· ἄλλοι βάφουν τά χείλη τους, ἄλλοι βάφουν τά νύχια τους· ἄλλοι βάφουν τά μαλλιά τους· ἄλλοι κρεμοῦν χρυσές ἁλυσίδες καί περιδέραια στόν λαιμό τους, βραχιόλια καί ταυτότητες στά χέρια καί στά πόδια τους, σκουλαρίκια στά αὐτιά, στά χείλη καί στά φρύδια τους· ἄλλοι μέ τατουάζ (=δερματοστιξία) γεμίζουν μέ ζωγραφιές τά χέρια καί τά πόδια τους, μερικοί κι ὁλόκληρο τό σῶμα τους· ἄλλοι ξυρίζουν τό κεφάλι τους· ἄλλοι κρεμοῦν παράξενα ἀντικείμενα στά ροῦχα τους· ἄλλοι κυκλοφοροῦν ἄπλυτοι καί ἀκτένιστοι στούς δρόμους μέ λουριά καί ξεφτίδια καί ξεβαμμένα ροῦχα· ἄλλοι ἐπιδιώκουν νά γραφεῖ τό ὄνομά τους στήν ἐφημερίδα, ἤ νά ἀκουσθεῖ ἡ φωνή τους ἀπό τό ραδιόφωνο, ἤ νά προβληθοῦν ἀπό τήν τηλεόραση. Καί ἄλλα πολλά ἐπινοοῦν οἱ ἀνθρωπάρεσκοι, γιά νά ἀρέσουν στούς ἄλλους, ὅπως νομίζουν.

4. Πόσο μεγάλη ζημιά κάνει ἡ ἀνθρωπαρέσκεια; (Σκέψεις Μελῶν…) Ἡ ἀνθρωπαρέσκεια κάνει πολύ μεγάλη ζημιά. Μερικοί ἐξαιτίας τῆς ἀνθρωπαρέσκειας ναυαγοῦν στήν πίστη τους, σύμφωνα μέ τούς λόγους τοῦ Κυρίου μας: «Πῶς δύνασθε ὑμεῖς πιστεῦσαι, δόξαν παρά ἀλλήλων λαμβάνοντες, καί τήν δόξαν τήν παρά τοῦ μόνου Θεοῦ οὐ ζητεῖτε;» (Ἰω. ε΄ 44). Πῶς εἶναι δυνατόν νά πιστεύετε πραγματικά στόν Θεό, ἐάν ἐπιζητεῖτε τή δόξα τῶν ἀνθρώπων καί δέν ζητεῖτε τή δόξα πού πηγάζει ἀπό τόν Ἕναν καί μόνο Θεό; Ἄλλοι, γιά νά ἀρέσουν στούς ἄλλους, γίνονται ἄθρησκοι, μοντέρνοι, ἀντίχριστοι! Ἄλλοι κλείνουν τό στόμα τους καί δέν ὑπερασπίζονται τήν ἀλήθεια! Ἄλλοι νοθεύουν ἀκόμη καί ἀξιέπαινες πράξεις τους ἤ ἀρνοῦνται τήν ἠθική καί τίς παραδόσεις τους! Ἄλλοι θἐλοντας νά ἀρέσουν στούς ἄλλους γίνονται δοῦλοι τῶν ἀνθρώπων, ἀντἰ νά εἶναι «δοῦλοι Χριστοῦ» (Γαλ. α΄ 10). Ἀλλοι διολισθαίνουν χαμηλότερα καί γίνονται ἐχθροί τοῦ Θεοῦ, ὅπως γράφει ὁ ἀδελφόθεος Ἰάκωβος: «Ὅς ἄν βουληθῇ φίλος εἶναι τοῦ κόσμου, ἐχθρός τοῦ Θεοῦ καθίσταται» (Ἰακ. δ΄ 4).

5. Πῶς τιμωρεῖται ἡ ἀνθρωπαρέσκεια; (Σκέψεις Μελῶν…) Ἡ ἀν­θ­ρωπαρέσκεια τιμωρεῖται πολύ αὐστηρά, διότι εἶναι ἄρνηση τοῦ Θεοῦ. Νά ἀναφέρουμε κάποια παραδείγματα: α) Ὁ Ἡρώδης ντύθηκε μέ βασιλική στολή, κάθισε πάνω σέ θρόνο βασιλικό καί ἀγόρευε μπροστά σέ πλήθη ἀνθρώπων, γιά νά τόν θεοποιήσουν φωνάζοντας: φωνή Θεοῦ καί ὄχι ἀνθρώπου! Τήν ἴδια στιγμή ἄγγελος Κυρίου τόν χτύπησε μέ ἀπαίσια ἀσθένεια, ἐπειδή δέν ἔδωσε τήν ὀφειλόμενη δόξα στόν Θεό, ἀλλά ἀποδέχθηκε τή θεοποίηση αὐτή, θεωρώντας τόν ἑαυτό του ἄξιο γιά θεϊκή τιμή. Μετά τήν πληγή αὐτή τοῦ ἀγγέλου, σκουλήκια κατέτρωγαν τίς σάρκες του, μέχρι πού ὕστερα ἀπό λίγες ἡμέρες ξεψύχησε (βλ. Πράξ. ιβ΄ 20-23). β) Ὁ Ναβουχοδονόσωρ περπατοῦσε πάνω στόν ἐξώστη τοῦ ναοῦ τοῦ βασιλικοῦ του ἀνακτόρου στή Βαβυλώνα καί ἔλεγε γεμάτος ἔπαρση καί ἀλαζονεία: «Αὐτή δέν εἶναι ἡ μεγάλη Βαβυλώνα, τήν ὁποία ἔχτισα ἐγώ ὡς πρωτεύουσα τοῦ βασιλείου μου μέ τή μεγάλη μου δύναμη, γιά νά διακηρύττει σέ ὅλους τή δόξα τῆς μεγαλειότητός μου;» (Δαν. δ΄ 27). Τή Βαβυλώνα δέν τήν ἔχτισε ὁ Ναβουχοδονόσωρ. Μόνο τά τείχη της μεγάλωσε. Ἀλλά ἔλεγε πολλά ψευδή καί ἀναληθή. Κι ἐνῶ τά ἔλεγε αὐτά, ἄγγελος ἀπό τόν οὐρανό κατέβηκε καί τοῦ εἶπε: «Ἡ βασιλεία σοῦ ἀφαιρέθηκε. Θά σέ διώξουν ἀπό τήν κοινωνία τῶν ἀνθρώπων καί θά πᾶς νά μένεις μέ τά ἄγρια θηρία. Θά τρέφεσαι μέ χόρτα σάν τό βόδι». Πράγματι· ἐκδιώχθηκε ἀπό τήν κοινωνία τῶν ἀνθρώπων, ζοῦσε ἔξω στά χωράφια καί ἔτρωγε χορτάρι σάν τά βόδια (Δαν. δ΄28-30). γ) Ψάλλει ὁ ἱερός Ψαλμωδός: Ὁ Θεός «διεσκόρπισεν ὀστᾶ ἀνθρωπαρέσκων· κατῃσχύνθησαν, ὅτι ὁ Θεός ἐξουδένωσεν αὐτούς» (Ψαλ. νβ΄ [52] 6). Ὁ Θεός διασκόρπισε τά ὀστά ἐκείνων πού ζητοῦν νά ἀρέσουν σέ ἀνθρώπους καί ὄχι σ᾿ Αὐτόν. Καταντροπιάστηκαν καί κακαταεξευτελίσθηκαν, διότι ὁ Θεός τούς ἐκμηδένισε. Πλήρης ἀποστροφή πρός τούς ἀνθρωπάρεσκους!

Στό δεύτερο Μέρος τοῦ θέματος ἄς ἐξετάσουμε: Πῶς καταπολεμεῖται τό ὀλέθριο πάθος τῆς ἀνθρωπαρέσκειας; (Σκέψεις Μελῶν…) Γιά νά πολεμήσουμε ἀποτελεσματικά τήν ἀνθρωπαρέσκεια, ὀφείλουμε νά ἀφήσουμε τήν πρακτική τοῦ κοσμικοῦ βίου καί τόν συσχηματισμό μέ τά σχήματα τοῦ κόσμου τούτου καί νά ἐπιλέξουμε «τήν τοῦ Θεοῦ εὐαρέστησιν», τό νά ἀρέσουμε δηλαδή στόν Θεό καί ὄχι στούς ἀνθρώπους. Ἐμεῖς λέμε: Πρίν βγῶ ἀπό τό σπίτι μου, ἄς ἐλέγξω ἄν εἶναι σιδερωμένα τά ροῦχα μου, ἄν εἶναι χτενισμένα τά μαλλιά μου, γιατί θά μέ δοῦν ἄνθρωποι. Ὁ Μέγας Βασίλειος λέει ὅτι ὁ πραγματικός «μέγας θεατής», πού ὅλα τά βλέπει καί ὅλα τά παρακολουθεῖ, εἶναι ὁ παντεπόπτης Κύριος. Ἄρα σ᾿ Αὐτόν ἄς προσπαθοῦμε νά ἀρέσουμε καί ὄχι στούς ἀνθρώπους. Στόν στρατό γυαλίζουν οἱ στρατιῶτες τά ὅπλα καί τά παπούτσια τους, γιατί θά τούς κάνει ἐπιθεώρηση ὁ στρατηγός. Ἐμεῖς γνωρίζουμε ὅτι τή μεγαλύτερη καί ἐπισημότερη ἐπιθεώρηση θά τήν κάνει ὁ ἴδιος ὁ Θεός τή μεγάλη καί ἐπιφανή ἡμέρα τῆς δευτέρας Παρουσίας. Σ᾿ αὐτή τήν ἐπιθεώρηση θά ἐπαινέσει τούς ἀγαθούς δούλους Του λέγοντας: «Εὖ, δοῦλε ἀγαθέ καί πιστέ! ἐπί ὀλίγα ἧς πιστός, ἐπί πολλῶν σε καταστήσω· εἴσελθε εἰς τήν χαράν τοῦ Κυρίου σου» (Ματθ. κε΄ 21). Αὐτό τόν ἐπαινετικό λόγο τοῦ Κυρίου μας νά θέλουμε κι ἐμεῖς νά ἀκούσουμε καί ὄχι ἐπαίνους τῶν συνανθρώπων μας. Γιά νά τό ἐπιτύχουμε αὐτό, ὁ ἱερός Χρυσόστομος μᾶς προτρέπει νά σπουδάζουμε «διηνεκῶς τῷ Θεῷ ἀρέσκειν» (ΕΠΕ 19, 322). Ὁ ἀπόστολος Παῦλος μᾶς παρακινεῖ νά προσπαθοῦμε μέ κάθε φιλοτιμία, εἴτε βρισκόμαστε μέσα στό σῶμα αὐτό τό φθαρτό καί μένουμε σ᾿ αὐτό, εἴτε πεθαίνουμε καί ἀναχωροῦμε ἀπό τό σῶμα, νά εἴμαστε εὐάρεστοι σ᾿ Αὐτόν: «Διό φιλοτιμούμεθα, εἴτε ἐνδημοῦντες εἴτε ἐκδημοῦντες, εὐάρεστοι αὐτῷ εἶναι» (Β΄ Κορ. ε΄ 9). Ἐπίσης μᾶς παρακαλεῖ δέσμιος ἀπό τή φυλακή τῆς Ρώμης νά βαδίζουμε «ἀξίως τῆς κλήσεως ἧς ἐκλήθημεν» (Ἐφ. δ΄ 1). Ἀλλά καί ὁ πρωτοκορυφαῖος ἀπόστολος Πέτρος μᾶς καλεῖ νά μήν ἐπενδύουμε στή ματαιότητα, ἀλλά νά θέσουμε ὡς στόχο στή ζωή μας τό πῶς θά κατακτήσουμε τήν ὑψηλή κορυφή τῆς ἁγιότητας: «Κατά τόν καλέσαντα ὑμᾶς ἅγιον καί αὐτοί ἅγιοι ἐν πάσῃ ἀναστροφῇ γενήθητε» (Α΄ Πέτρ. α΄ 15).

Τό συμπέρασμα στό ὁποῖο καταλήγουμε εἶναι νά μήν εἴμαστε οὔτε αὐτάρεσκοι, οὔτε ἀνθρωπάρεσκοι, ἀλλά θεάρεστοι! Αὐτό τόν στόχο νά θέ­σουμε στή ζωή μας. Ἔτσι ἐπιτυγχάνεται ὁ ὑψηλός προορισμός μας!

Τό ἑπόμενο θέμα μας θά εἶναι ἀπό τό ἄρθρο «Ἡ πάλη τοῦ Ἰακώβ», «Ὁ Σωτήρ», τεῦχ. 2298/1.12.23/σελ. 488-489.