15. Ἡ περιέργεια (12-18/2)

Στό θέμα τοῦ Κύκλου πού θά κάνουμε σήμερα, θά στρέψουμε τήν προσοχή μας στήν περιέργεια ὄχι ὡς «καλή περιέργεια», δηλαδή ὡς φιλομάθεια· ὡς ἁγνό ἐνδιαφέρον τοῦ ἀνθρώπου γιά μάθηση καί γνώση· ὡς διακριτικό ἐνδιαφέρον νά μάθουμε γιά τήν ὑγεία τοῦ ἄλλου καί μέ εἰλικρινή διάθεση νά τοῦ συμπαρασταθοῦμε καί νά τόν βοηθήσουμε, ἀλλά ὡς πάθος· ὡς διάθεση τῆς ψυχῆς νά μαθαίνει τά πάντα· ὡς ἀδιάκριτη ἔρευνα νά μαθαίνουμε τί κάνει ὁ ἕνας καί τί κάνει ὁ ἄλλος. Θά ἐξετάσουμε δέ τέσσερις πτυχές τοῦ θέματος: α) Τί εἶναι ἡ περιέργεια; β) Μερικά παραδείγματα ἀνθρώπων πού ἔδειξαν ἔνοχη περιέργεια. γ) Πόσο μεγάλη ζημιά κάνει; δ) Πῶς θά τήν ὑπερνικήσουμε;

1. Θά διαβάσουμε τό πρῶτο Μέρος τοῦ ἄρθρου «Ἡ περιέργεια», «Ο ΣΩΤΗΡ», τεῦχ. 2297/15.11.23/σελ. 463-464, ἕως ἐκεῖ πού λέει: «Ἐπί πλέον ἡ περιέργεια γίνεται ἀντιληπτή ἀπό τούς ἄλλους καί μᾶς κάνει ἀντιπαθητικούς, δημιουργεῖ δέ θλίψεις καί τροφοδοτεῖ τή σκέψη μας καί τήν καρδιά μας μέ ὑλικό γιά κατάκριση, καί θά ρωτήσουμε τά Μέλη: Τί εἶναι ἡ περιέργεια; (Σκέψεις Μελῶν…) Περιέργεια εἶναι ἡ κακή συνήθεια πού ἔχουν πολλοί νά θέλουν νά μαθαίνουν τί κάνει ὁ ἕνας καί τί κάνει ὁ ἄλλος, πῶς ζεῖ στήν ἰδιωτική του ζωή, ποιά εἶναι ἡ οἰκονομική του κατάσταση κ.λπ. Ἡ ἔνοχη αὐτή περιέργεια εἶναι ἀσθένεια τῆς ψυχῆς. Οἱ περίεργοι κάνουν ἀδιάκριτες ἐρωτήσεις, σκαλίζουν τά πράγματα τῶν ἄλλων, διαβάζουν τά μηνύματά τους, ψάχνουν τά συρτάρια τους, κρυφακοῦν τίς συζητήσεις τους, τολμοῦν ἀκόμη καί στά ἄδυτα τῆς οἰκογενειακῆς ζωῆς τῶν ἄλλων νά ὑπεισέλθουν, γιά νά ἐξιχνιάσουν τί συμβαίνει ἐκεῖ. Σύγχρονος ἑρμηνευτής, ὁ Καθηγητής Παναγιώτης Τρεμπέλας, παρατηρεῖ ὅτι «οἱ περίεργοι ζητοῦν νά γνωρίζουν τί γίνεται στόν οὐρανό, παρά τί πρέπει νά πράττουμε, γιά νά κερδίσουμε τόν οὐρανό». Πολλές φορές οἱ περίεργοι προχωροῦν περισσότερο καί περιεργάζονται ἀκόμη καί τόν βυθό τῶν κριμάτων τοῦ Θεοῦ. Ὁ ἅγιος Ἰωάννης τῆς Κλίμακος τό σχολιάζει αὐτό λέγοντας: «Εἶναι δύσκολο καί ἐπικίνδυνο νά περιεργάζεται κανείς τόν βυθό τῶν κριμάτων τοῦ Θεοῦ, διότι αὐτοῦ τοῦ εἴδους οἱ περίεργοι ταξιδεύουν μέ τό πλοῖο τῆς οἰήσεως, “ἐν πλοίῳ οἰήσεως οἱ περίεργοι πλέουσι”» (Κλῖμαξ ΚΣΤ΄ Β΄, 14). Ἐπίσης νά προσθέσουμε ὅτι τό πάθος τῆς περιέργειας εἶναι ἀκόρεστο πάθος. Παρατηρεῖ ὁ ἱερός Χρυσόστομος ὅτι οἱ περίεργοι ὅσα κι ἄν μάθουν, δέν ἱκανοποιοῦνται, διότι τό πάθος τους εἶναι ἀκόρεστο: «ὅσα ἄν μάθωσιν, οὐχ ἵστανται. Πάθος γάρ ἐστι καί ὅρον οὐκ ἔχει» (PG 62, 471).

2. Μποροῦμε νά καταθέσουμε παραδείγματα ἀνθρώπων πού ἔδειξαν ἔνοχη περιέργεια; (Σκέψεις Μελῶν…)

α) Ἔνοχη περιέργεια ἔδειξε ἡ Εὔα μέσα στόν Παράδεισο. Ὅταν τῆς πρότεινε ὁ ὄφις νά δοκιμάσει τόν ἀπαγορευμένο καρπό, ἀντί νά πεῖ: «Πίσω μου σ᾿ ἔχω σατανᾶ», ἄρχισε νά παρατηρεῖ μέ περιέργεια τό δένδρο καί νά πιστεύει στά λόγια τοῦ διαβόλου. Τότε οἱ καρποί τοῦ δένδρου τῆς φάνηκαν καλοί καί εὔγεστοι γιά τροφή· τῆς φάνηκαν ὡραῖοι στήν ἐμφάνιση καί ἑλκυστικοί στά μάτια της, δελεαστικοί. Καί δέν σταμάτησε ἕως ἐκεῖ, ἀλλά μέ τήν ἐλεύθερη θέλησή της ἅπλωσε τό χέρι καί πῆρε μόνη της ἀπό τόν καρπό τοῦ δένδρου καί ἔφαγε. Κι ἀφοῦ ἔφαγε, ἔδωσε καί στόν ἄνδρα της καί ἔφαγαν ἀπό τόν ἀπαγορευμένο καρπό. Ἔτσι διαπράχθηκε ἡ πρώτη ἁμαρτία τῶν ἀνθρώπων ἐπάνω στή γῆ (Γεν. γ΄ 6).

β) Ἔνοχη περιέργεια ἔδειξε καί ἡ γυναίκα τοῦ Λώτ. Ἐνῶ ὁ Θεός, πρίν καταστρέψει τά Σόδομα καί τά Γόμορρα, τούς ἔπιασε ἀπό τό χέρι, τούς ἔβγαλε ἀπό τήν πόλη καί εἶπε ρητῶς στόν Λώτ: «Μή γυρίσεις νά κοιτάξεις πίσω. Τρέξε μακριά σ᾿ ἐκεῖνο τό ἀπέναντι βουνό, γιά νά μή χαθεῖς κι ἐσύ μέσα στήν τρομερή καταστροφή πού ἔρχεται», ἡ γυναίκα τοῦ Λώτ ἀπό περιέργεια ἀθέτησε τήν ἐντολή τοῦ Θεοῦ, γύρισε πίσω νά δεῖ τή θεομηνία πού ξέσπασε στήν πόλη της, καί ἔγινε στήλη ἀπό ἁλάτι, ἄψυχο ἄγαλμα (Γεν. ιθ΄ 16, 17, 26).

γ) Τό ἄρθρο ἀναφέρει καί παραδείγματα ἀπό τήν καθημερινή ζωή ἀνθρώπων πού εἶναι κολλημένοι μέ τίς ὧρες στήν τηλεόραση, στό κινητό τηλέφωνό τους ἤ στόν ἠλεκτρονικό ὑπολογιστή τους, ἤ δέν προσέχουν τά μάτια τους, ὅταν μετακινοῦνται μέ τά μέσα μαζικῆς μεταφορᾶς ἤ ὅταν βρίσκονται στίς παραλίες, καί μολύνεται ἡ καθαρότητα τῆς ψυχῆς τους ἀπό τήν ἔνοχη περιέργεια.

3. Πόσο μεγάλη ζημιά κάνει ἡ ἔνοχη περιέργεια; (Σκέψεις Μελῶν…) Ἡ ἔνοχη περιέργεια πρωτίστως μολύνει τήν καθαρότητα τῆς ψυχῆς μας. Γράφει ὁ π. Εὐσέβιος Ματθόπουλος στό βιβλίο του «Ὁ προορισμός τοῦ ἀνθρώπου»: «Ἀφορμαί καί αἰτίαι, τάς ὁποίας πρέπει νά ἀποφεύγῃ ὁ ἄνθρωπος, ἵνα μή μολύνεται ἡ ψυχή του (ἀπό τήν ἀνηθικότητα), εἶναι αἱ κακαί συναναστροφαί, ἡ περιέργεια ἐπί προσώπων ἤ ὁποιωνδήποτε εἰκόνων καί ἀντικειμένων προκαλούντων ἁμαρτίαν, ἐπίσης τό νά ἀκούῃ τάς ἀνηθικότητας, αἰσχρά ἄσματα, τό νά ἀναγινώσκῃ ἀνήθικα ἀναγνώσματα καί μυθιστορήματα, καθώς καί νά βλέπῃ ἀσέμνους θεατρικάς ἤ κινηματογραφικάς παραστάσεις» (§ 241).

Νά ἀναφέρουμε καί ἁγιογραφικό παράδειγμα: Ὁ προφήτης καί βασιλιάς Δαβίδ ἕνα ἀπόγευμα ἔκανε περίπατο στήν ταράτσα τοῦ ἀνακτόρου του. Ἀπό ἐκεῖ εἶδε μία γυναίκα πού λουζόταν. Ἀλλά δέν πρόσεξε τά μάτια του. Τήν περιεργάσθηκε μέ ἔνοχη περιέργεια, δημιουργήθηκε μέσα του κακή ἐπιθυμία καί ἔπεσε κατόπιν σέ διπλό ἁμάρτημα, τῆς μοιχείας καί τοῦ φόνου (Β΄ Βασ. ια΄ 2-27).

Ἡ ἔνοχη περιέργεια μολύνει τήν καθαρότητα τῆς ψυχῆς μας, ἀλλά καί μᾶς πονηρεύει. Γίνεται δασκάλα πού μᾶς μαθαίνει κάθε εἴδους ἁμαρτία: «Γιά νά δῶ τί κάνουν αὐτοί ἐκεῖ!» «Ἄς στήσω τό αὐτί μου νά ἀκούσω καί τί λένε!» «Ἄς περιεργασθῶ τό σπίτι τους νά δῶ τί ἔχει μέσα!» Τό φωτογραφικό ὑλικό πού ἀποθηκεύουμε, ἔρχεται πάλι στή σκέψη μας γιά κουτσομπολιό καί κατάκριση ἤ τό ξαναφέρνει στή μνήμη μας ὁ διάβολος, γιά νά μολύνει τήν καθαρότητα τῆς ψυχῆς μας.

Ἔπειτα θά διαβάσουμε τό ὑπόλοιπο ἄρθρο καί θά ρωτήσουμε τά Μέλη: Πῶς ὑπερνικᾶται ἡ περιέργεια; (Σκέψεις Μελῶν…)

α) Μέ τή φυλακή τῶν πέντε αἰσθήσεων. Πρωτίστως νά προσέχουμε τίς πέντε αἰσθήσεις μας, καί ἰδίως τήν αἴσθηση τῆς ὁράσεως καί τήν αἴσθηση τῆς ἀκοῆς, τί βλέπουν τά μάτια μας καί τί ἀκοῦν τά αὐτιά μας. Διότι οἱ εἰκόνες πού φωτογραφίζουν οἱ αἰσθήσεις μας καί ἰδίως ἡ ὅραση καί ἡ ἀκοή μας ἀποθηκεύονται καί ὁ διάβολος σέ ἀνύποπτο χρόνο τίς ξαναφέρνει μπροστά μας. Ὁ ἅγιος Παΐσιος ὁ Ἁγιορείτης ἔλεγε: «Νά ἀποφεύγουμε τήν περιέργεια, γιά νά μήν παίρνουν τά μάτια μας εἰκόνες ἁμαρτωλές, καί μᾶς παίζουν μετά οἱ δαίμονες σινεμάδες» («Πνευματική άφύπνιση», σελ. 92).

β) Μέ τή δημιουργική ἐργασία. Νά μή μένουμε ποτέ χωρίς ἀπασχόληση. Διότι, ἄν μένουμε ἀργοί, θά μᾶς βρίσκει ὁ διάβολος δουλειά. Ἡ δημιουργική ἐργασία, εἴτε μέ τά βιοποριστικά εἴτε μέ τά πνευματικά ἔργα μας, λειτουργεῖ ὡς σωτήριο φάρμακο κατά τῆς περιέργειας.

Νά ἀναφέρουμε δύο παραδείγματα: Ὁ ἀπόστολος Παῦλος γράφει στή Β΄ πρός Θεσσαλονικεῖς ἐπιστολή του: Ὅποιος δέν θέλει νά ἐργάζεται, δέν πρέπει οὔτε καί νά τρώει. Ἀκοῦμε ὅτι ὑπάρχουν ἀνάμεσά σας μερικοί ἀργόσχολοι, πού συμπεριφέρονται ἄτακτα καί δέν κάνουν καμιά ἐργασία, ἀλλά περιεργάζονται τίς ξένες ὑποθέσεις. Τούς παραγγέλλουμε νά ἐργάζονται ἥσυχα καί εἰρηνικά καί νά τρῶνε τό ψωμί πού θά κερδίζουν μέ τόν κόπο τους (γ΄ 10-12). Ἐπίσης γράφει στήν Α΄ πρός Τιμόθεον ἐπιστολή του ὅτι οἱ νεότερες χῆρες πού μένουν χωρίς ἀπασχόληση, κακομαθαίνουν μέ τό νά εἶναι ἀργόσχολες καί νά τριγυρνοῦν ἀπό σπίτι σέ σπίτι. Κι ὄχι μόνο γίνονται ἀργόσχολες, ἀλλά καί φλύαρες καί περίεργες, λέγοντας λόγια πού δέν πρέπει (ε΄ 13-14).

Τό θετικό εἶναι ὄχι νά περιεργαζόμαστε τίς ξένες ὑποθέσεις, ἀλλά νά ἐργαζόμαστε δημιουργικά τά βιοποριστικά ἔργα μας ἤ νά διαθέτουμε τόν χρόνο μας γιά πνευματικές ἀπασχολήσεις: γιά τή μελέτη τῆς Ἁγίας Γραφῆς καί ἄλλων πνευματικῶν βιβλίων, γιά ἔργα ἀγάπης, φιλαδελφίας καί ἱεραποστολῆς, γιά τή θεία Λατρεία, γιά ὧρες γλυκές τῆς προσευχῆς.

γ) Μέ τήν ἐκζήτηση τῆς βοήθειας τοῦ Θεοῦ. Τέλος, νά μή δικαιολογοῦμε τόν ἑαυτό μας ὅτι δέν εἶναι τίποτε ἡ περιέργεια, ἀλλά νά τήν καταλογίζουμε ὡς ἐκτροπή καί νά παρακαλοῦμε τόν ἅγιο Θεό νά μᾶς δώσει τή Χάρι Του γιά νά τήν ὑπερνικήσουμε. Νά προσευχόμαστε καί μέ τήν κατανυκτική Εὐχή τοῦ ὁσίου Ἐφραίμ τοῦ Σύρου, ἡ ὁποία ἔχει εἰδικό αἴτημα γιά τήν ὑπερνίκηση τῆς περιέργειας: «Κύριε καί Δέσποτα τῆς ζωῆς μου, πνεῦμα… περιεργείας… μή μή δῷς»!

Ἐφόσον θέλουμε νά ἀναπτύξουμε πνευματική ζωή, ὀφείλουμε νά ἐκ­ριζώσουμε τήν περιέργεια ἀπό τήν ψυχή μας. Ὁ Μέγας Βασίλειος συμβουλεύει σχετικά: «Μὴ ἔσο περίεργος, μηδέ πάντα βλέπειν θέλε, ἵνα μή ἰχῶρας παθῶν τῇ διανοίᾳ σου κατάσχῃς». Νά μήν εἶσαι περίεργος, οὔτε νά θέλεις νά βλέπεις τά πάντα, γιά νά μήν τροφοδοτεῖς μέ τό δηλητήριο τῶν παθῶν τή σκέψη σου. «Χρειωδῶς ὅρα, χρειωδῶς ἄκουε, χρειωδῶς λάλει, χρειωδῶς ἀποκρίνου». Μόνο ὅσα εἶναι ὠφέλιμα νά βλέπεις, νά ἀκοῦς, νά λές καί νά ἀπαντᾶς (ΕΠΕ 8, 116).

Τό ἑπόμενο θέμα μας θά εἶναι ἁγιολογικό ἀπό τό βιβλίο «Συναξάρι ἀγάπης», «Ἁγία Φιλοθέη ἡ Ἀθηναία», σελ. 51-55, ἐκδ. «Ο ΣΩΤΗΡ», Ἀθήνα 2019⁵.