Μεταφορτώσεις
|
Θέμα για τους κυκλάρχες
|
Εἶναι ὁπωσδήποτε σέ ὅλους μας γνωστό ὅτι ἡ ζωή μας στόν παρόντα κόσμο ἔχει χαρακτηρισθεῖ ὡς δρόμος μετ’ ἐμποδίων καί ὡς κοιλάδα κλαυθμῶνος. Δέν ὑπάρχει ἄνθρωπος πού δέν συνάντησε ἤ δέν θά συναντήσει δυσκολίες ἐκ μέρους τῶν συνανθρώπων του. Ὑπάρχει ἄραγε κάποιος Ἅγιος, ὁ ὁποῖος δέν δοκίμασε τήν πικρία πού προκαλεῖ ἡ κακεντρέχεια τῶν ἄλλων; Τά συχνότερα ἀπό τά γεγονότα τῆς ζωῆς μας εἶναι θλιβερά. Κανείς δέν ἐξαιρεῖται ἀπό τόν πόνο καί τή δοκιμασία. Ποιά λοιπόν εἶναι ἡ θεάρεστη στάση μας κατά τίς δύσκολες αὐτές ὧρες; Τήν ἄριστη ἀπάντηση μᾶς τή δίνει ὁ Ἀδελφόθεος Ἰάκωβος στή συνέχεια τῆς Ἐπιστολῆς του.
Μελέτη περικοπῆς: Ἰακ. ε΄ 7-11.
1. Ὁ Ἀδελφόθεος βεβαίως ἀφορμᾶται ἀπό τή δοκιμασία πού ὑφίσταντο οἱ πτωχοί ἐκ μέρους τῶν ἄσπλαχνων καί ἀσυνείδητων πλουσίων. Ὁ λόγος ὅμως εἶναι δυνατόν νά γενικευθεῖ γιά ὅλες τίς θλίψεις πού προκαλοῦνται σ’ ἐμᾶς ἐξαιτίας κακῆς συμπεριφορᾶς ὁρισμένων συνανθρώπων μας. Χρησιμοποιεῖ ὁ Ἅγιος καί στόν 7ο καί στόν 8ο στίχο τήν ἴδια λέξη – κλειδί, ἡ ὁποία περικλείει τήν ἀπάντηση. Ποιά εἶναι ἡ λέξη; «Μακροθυμήσατε». Τί σημαίνει; Δεῖξτε «μακρό θυμό», δηλαδή μεγάλη ψυχή, γενναιοψυχία. Μή λιποψυχήσετε. Μή λυγίσετε ἐμπρός στίς δυσκολίες. Ὑπομένετε μέ ἀνδρεῖο φρόνημα καρτερικά. «Ὑπομείνατε ἀγογγύστως τάς θλίψεις καί ἄνευ πνεύματος ἀντεκδικήσεως τάς ἐπαγομένας καθ’ ὑμῶν ἀδικίας» (Π. Ν. Τρεμπέλας). Προσθέτει μάλιστα καί τήν προτροπή: «στηρίξατε τάς καρδίας ὑμῶν», δηλαδή σταθεῖτε ἀκλόνητοι ψυχικά στίς δύσκολες αὐτές στιγμές σας. Ἡ ὑπομονή αὐτή εἶναι ἐντελῶς ἀπαραίτητη γιά τή ζωή μας.
2. Ποῦ ὅμως στηρίζει ὁ Ἀδελφόθεος αὐτή τήν προτροπή του; Εἶναι ἁπλῶς λόγος κενός ἤ ἔχει κάποιο ὑπόβαθρο; Τί σημαίνει τό παράδειγμα μέ τόν γεωργό πού χρησιμοποιεῖ; Ὅτι ἡ ὑπομονή μας τότε εἶναι ἰσχυρή καί βέβαιη, ὅταν στηρίζεται στήν ἐλπίδα τῆς ἀνταμοιβῆς. Ὁ γεωργός σπείρει καί φροντίζει μέ πολλούς κόπους τόν ἀγρό του καί περιμένει μέ αἰσιοδοξία, ἀλλά καί χωρίς νά βιάζεται, στήν κατάλληλη ὥρα του, τόν εὐλογημένο καρπό τοῦ θερισμοῦ. Αὐτή δέ ἡ γλυκιά προσδοκία τόν κάνει νά λησμονεῖ τούς κόπους του. «Ὑπομονήν ἔτεκεν ἐλπίς», γράφει ὁ ἅγιος Ἰωάννης τῆς «Κλίμακος» (Λόγ. ΚΖ΄ & λθ΄ ).
Κάθε γεωργός γνωρίζει ὅτι ὁ θερισμός καί ἡ συγκομιδή τῶν πολύτιμων καρπῶν τῶν κόπων του ὑπό φυσιολογικές συνθῆκες θά ἔλθει στήν ὥρα του. Δέν ἐξαρτᾶται δέ ἀπό τή δική του ἀδημονία ἡ ὡρίμασή τους ἀλλά ἀπό ἄλλους παράγοντες, οἱ ὁποῖοι ὑπερβαίνουν τίς δικές του δυνατότητες. Δηλαδή; Ἀπό τήν πρώιμη καί ὄψιμη βροχή, πού εἶναι ἀπολύτως ἀπαραίτητη γιά τήν ἀνάπτυξη καί ὡρίμαση τῶν καρπῶν· ἀπό τούς ἀνέμους, ἀπό τή θερμοκρασία, ἀπό τίς κλιματολογικές γενικά μεταβολές καί συνθῆκες. Ποιός ρυθμίζει τίς συνθῆκες αὐτές; Ὁ Θεός. Κάποτε βεβαίως, ὅπως παρατηρεῖ καί ὁ ἱερός Χρυσόστομος, ὁ γεωργός δέν ἀμείβεται τελικά γιά τήν ὑπομονή του, διότι ἕνα χαλάζι, μία πλημμύρα ἤ φωτιά κ.λπ. εἶναι πιθανόν νά καταστρέψουν τή σοδειά. Στά πνευματικά ὅμως δέν ὑπάρχει τέτοια περίπτωση· «ἀλλά ἀνάγκη πάντως τόν ἀγωνισάμενον, τόν σπείραντα τήν εὐσέβειαν καί πολλούς ἐνεγκόντα πόνους ἐπιτυχεῖν τοῦ τέλους» (ΕΠΕ 36, 118). Δέν χάνει ποτέ τόν κόπο του «ὁ ὑπομείνας εἰς τέλος» (Ματθ. ι΄ 22).
Τί λένε αὐτά ὡς πρός τό θέμα μας, ὡς πρός τήν ὑπομονή δηλαδή σέ ὧρες δυσκολιῶν καί θλίψεων καί δοκιμασιῶν; Ὅτι ὅπως ὁ γεωργός ἐξαρτᾶ ἀπό ἄλλους παράγοντες τήν ἀνταμοιβή τῶν κόπων του, παρόμοια «καί ἡμεῖς δέν δυνάμεθα νά ἐπισπεύσωμεν τά γεγονότα, ἅτινα εἶναι ὑπό τήν ἐξουσίαν τοῦ Θεοῦ. Ὀφείλομεν λοιπόν καρτερικῶς νά ἀναμένωμεν τάς ἐκδηλώσεις τοῦ θελήματος τούτου συμμορφούμενοι ἀγογγύστως καί προθύμως πρός ὅσα οἰκονομεῖ ἡ πρόνοια τοῦ Θεοῦ» (Π. Ν. Τρεμπέλας). Νά ἀναμένουμε δέ τούς καρπούς τῆς ὑπομονῆς χωρίς καμία ἀμφιβολία.
Ἡ ὑπομονή αὐτή ἄραγε εἶναι στωική ἀπάθεια, ἀδιαφορία γιά τή ζωή καί μοιρολατρία; Ὄχι. Εἶναι δυναμική ἀντιμετώπιση τῶν δυσκολιῶν καί ἀντιξοοτήτων καί ἐνσυνείδητη καί μετά χαρᾶς ὑποταγή τοῦ ἀτίθασου «ἐγώ» μας, πού ρέπει πρός τόν γογγυσμό, στό θεῖο θέλημα, τό «τέλειον» γιά κάθε περίπτωση καί περίσταση (βλ. καί Ρωμ. ιβ΄ 2).
3. Ποιά εἶναι ἡ ὥρα τοῦ θερισμοῦ, κατά τόν Ἅγιο, ἀναφορικά καί μέ τό παράδειγμα τοῦ γεωργοῦ; Ἡ ἡμέρα τοῦ παγκοσμίου Κριτηρίου τῆς Δευτέρας Παρουσίας τοῦ Κυρίου. «Καθώς ὁ γεωργός ὑπομένει», σημειώνει ὁ ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης, «καί… ὅταν ἔλθῃ τό θέρος, θερίζει καί ἀπολαμβάνει ἐν ἀγαλλιάσει τά δράγματα καί τόν καρπόν· τοιουτοτρόπως καί σεῖς οἱ χριστιανοί πρέπει, λέγει, νά ὑπομένετε καί νά μακροθυμῆτε, ἕως ὁποῦ νά ἔλθῃ ἡ δευτέρα τοῦ Κυρίου Παρουσία, διά νά λάβετε μέν ἐσεῖς πλουσίαν τήν ἀνταμοιβήν τῆς ὑπομονῆς σας, νά λάβουν δέ καί οἱ πλούσιοι ὁποῦ σᾶς κατεδυνάστευον τήν πρέπουσαν καταδίκην καί τιμωρίαν».
Ὁ ἅγιος Ἰάκωβος ὅμως δέν λέει ἁπλῶς ὅτι θά ἔλθει κάποτε ἡ ὥρα τῆς λογοδοσίας τῆς Δευτέρας Παρουσίας καί θά λάβει τέλος ἡ ὅποια δοκιμασία μας, ἀλλά τί τονίζει καί στόν 8ο καί στόν 9ο στίχο; Ὅτι «ἡ παρουσία τοῦ Κυρίου ἤγγικε» καί ὅτι «ἰδού ὁ κριτής πρό τῶν θυρῶν ἕστηκεν». Ὑπάρχει διαφορά; Μάλιστα. Ἄλλο τό νά πιστεύεις γενικά ὅτι θά ἔλθει ἡ ἡμέρα τῆς Δευτέρας Παρουσίας καί νά τήν τοποθετεῖς στό ἀπώτατο μέλλον, καί ἄλλο νά πιστεύεις καί νά φρονεῖς ὅτι «ἐγγύς ἐστιν». Τό πρῶτο δέν μπορεῖ νά ἀποδιώξει τή ραθυμία, τή νωθρότητα καί ἀμέλεια μέ ὅλα τά ἐπακόλουθα, ὀλιγοπιστία, ἀνυπομονησία κ.λπ. Τό δεύτερο μᾶς κρατεῖ πάντοτε ἄγρυπνους καί ἱκανούς γιά δυναμική ὑπομονή.
Πῶς ὅμως εἶναι «ἐγγύς» ἡ Δευτέρα Παρουσία; Πέρασαν δύο περίπου χιλιετίες ἀπό τότε πού τό ἔγραψε ὁ Ἀδελφόθεος καί δέν ἔγινε ἀκόμη ἡ ἔνδοξη καί φοβερή αὐτή Παρουσία. Μάλιστα. Καί ὅμως καί γιά τούς σύγχρονους τοῦ Ἁγίου καί γιά ἐμᾶς ἡ Δευτέρα Παρουσία ἦταν καί εἶναι «ἐγγύς». Πῶς τό κατανοεῖτε αὐτό; Ἐδῶ ὁ Ἀδελφόθεος «αἰνιγματωδῶς φανερώνει τόν θάνατον, ὅστις αἰφνιδίως καί παρ’ ἐλπίδα πολλαῖς φοραῖς ἔρχεται, καθώς τοῦτο δηλοποιεῖ καί ἡ παραβολή τῶν δέκα παρθένων, πρός τάς ὁποίας ἐρρέθη: “Ἰδού ὁ νυμφίος ἔρχεται, ἐξέρχεσθε εἰς ἀπάντησιν αὐτοῦ”» (Ἅγιος Νικόδημος). Πόσα εἶναι τά ἔτη τῆς ζωῆς μας συγκρινόμενα μέ τήν αἰωνιότητα; Σταγόνα στόν ὠκεανό. Ὅταν δέ κλείσει ὁ καθορισμένος γιά τόν καθένα κύκλος τῶν ἐτῶν τῆς ζωῆς μας καί πεθάνουμε, κατ’ οὐσίαν κλείνει καί ὁ χρόνος τῆς ἀναμονῆς ἀπό μέρους μας τῆς Δευτέρας Παρουσίας. Ὅπως θά πεθάνουμε, ἔτσι θά βρεθοῦμε καί θά παρουσιασθοῦμε ἐνώπιον τοῦ «φοβεροῦ βήματος» τοῦ Κριτῆ. Δέν χωρεῖ μετάνοια καί διόρθωση μετά θάνατον. Ἐκτός λοιπόν τοῦ ὅτι εἶναι ἐλάχιστα τά ἔτη τῆς ἐπίγειας ζωῆς μας (ἀκόμη καί ἄν ζήσουμε ἕναν ὁλόκληρο αἰώνα), ὁ χρόνος τῆς ἀναμονῆς εἶναι ἐλάχιστος καί λόγῳ τοῦ ἀβέβαιου τῆς ὥρας τοῦ βέβαιου θανάτου μας. Οἱ ἀναχωρήσεις καί ἀπογειώσεις τῶν ψυχῶν καί οἱ πτήσεις γιά τήν ἄλλη ζωή συμβαίνουν σέ κάθε στιγμή. Ἡ ἀλήθεια αὐτή εἶναι ἰσχυρό τονωτικό τῆς ὑπομονῆς καί τῆς ἐλπίδας μας μέσα στίς δυσκολίες τῆς ζωῆς καί τῆς διατηρήσεώς μας σέ καλή ψυχική κατάσταση, μάλιστα δέ ὅταν τά πράγματα παρουσιάζονται γύρω μας πολύ σκοτεινά.
4. Γιά νά μή νομισθεῖ ὅμως ὅτι τά ὅσα παραγγέλλει καί γράφει ὁ Ἅγιος εἶναι θεωρητικά μόνο καί ἀνεδαφικά καί ἀνεφάρμοστα, φέρνει καί παραδείγματα. Ποιά εἶναι τά παραδείγματα αὐτά; Οἱ Προφῆτες καί ὁ Ἰώβ. Οἱ κακοπάθειές τους ἀλλά καί ἡ ἀμοιβή τους. Τά δεινά τους ἀλλά καί ἡ αἴσια ἔκβαση τῶν θλιβερῶν περιστατικῶν τῆς ζωῆς τους. Ὅλοι σχεδόν οἱ Προφῆτες ἔζησαν μέσα σέ ἀντιδράσεις καί ταλαιπωρίες· «ἐμπαιγμῶν καί μαστίγων πεῖραν ἔλαβον· ἔτι δέ δεσμῶν καί φυλακῆς· ἐλιθάσθησαν, ἐπρίσθησαν, ἐπειράσθησαν, ἐν φόνῳ μαχαίρας ἀπέθανον… ὑστερούμενοι, θλιβόμενοι, κακουχούμενοι», ὅπως ἀναφέρει ὁ ἀπόστολος Παῦλος (Ἑβρ. ια΄ 36-37). Ὁ προφήτης Ἱερεμίας λιθοβολήθηκε, ὁ προφήτης Ἡσαΐας θανατώθηκε μέ ξύλινο πριόνι, ὁ προφήτης Μιχαίας κρεμάσθηκε κ.ο.κ. Οἱ λόγοι τους δέν ἦταν ἀρεστοί στούς σύγχρονούς τους ἁμαρτωλούς, οἱ ὁποῖοι ἐπετίθεντο μέ μένος ἐναντίον τους. Ὑπέμειναν ὅμως μέχρι θανάτου μένοντας πιστοί στόν Κύριο. Καί τώρα τούς μακαρίζουμε. Ἔχουν περιβληθεῖ μέ δόξα αἰώνια καί στό διάστημα πού διαρκεῖ ὁ παρών κόσμος. Πολύ ἀνώτερα, ἐννοεῖται, θά εἶναι ἡ δόξα τους μετά τή Δευτέρα Παρουσία.
Ἀλλά καί ὁ Ἰώβ; Τί σημαίνει ἡ φράση τοῦ Ἀδελφοθέου «καί τό τέλος Κυρίου εἴδετε», ὡς πρός τόν Ἰώβ καί τό θέμα μας; Ὅτι ὁ δίκαιος Θεός βραβεύει τόν ἄνθρωπο πού ὑπομένει τά δεινά. Ἀμείβει τήν ὑπομονή του καί τοῦ χαρίζει πολύ περισσότερα ἀπό ὅσα ὑπέφερε ἤ στερήθηκε κατά τή δοκιμασία του. Αὐτό συνέβη μέ τόν Ἰώβ (βλ. Ἰώβ μβ΄ [42] 10).
Τί χρησιμοποιεῖ ὡς ἐγγύηση γιά ὅλα ὅσα λέει ὁ Ἅγιος γιά τήν ἀμοιβή τῆς ὑπομονῆς; Τό ἔλεος, τή μεγάλη εὐσπλαχνία καί τούς οἰκτιρμούς τοῦ Θεοῦ. «Ὅτι πολύσπλαγχνός ἐστιν ὁ Κύριος καί οἰκτίρμων». Ὁ Θεός μᾶς συμπονεῖ. Δέν θέλει νά ὑποφέρουμε. Χρησιμοποιεῖ μάλιστα ὁ Ἀδελφόθεος σύνθετη λέξη «πολύσπλαγχνος». Γιατί; Γιά νά τονίσει ἀκόμη περισσότερο τήν ἀλήθεια γιά τήν εὐσπλαχνία καί συμπάθεια τοῦ Θεοῦ πρός ὅσους ὑπομένουν διάφορα δεινά. Ἐξαιτίας δέ αὐτῆς ἀκριβῶς τῆς συμπάθειάς Του βραβεύει πλούσια τελικά, τότε πού κρίνει μέ τήν πανσοφία Του, τήν ὑπομονή τοῦ πιστοῦ (βλ. καί Ψαλ. λθ΄ [39] 2-3, Θρῆνοι Ἱερεμ. γ΄ 25-26, Ἑβρ. ι΄ 36).
ΣΥΝΘΗΜΑ: «Μακαρίζομεν τούς ὑπομένοντας» (Ἰακ. ε΄ 7).
