18. «Ἐλέησόν με, ὁ Θεός, κατά τό μέγα ἔλεός σου…» (4-10/3)

Διανύουμε τό κατανυκτικότατο Τριώδιο. Τήν πρώτη ἑβδομάδα τοῦ Τριωδίου μέ τήν παραβολή τοῦ Τελώνη καί Φαρισαίου ἡ Ἐκκλησία μᾶς κάλεσε νά «ταπεινωθῶμεν ἐναντίον τοῦ Θεοῦ τελωνικῶς». Ὅπως ἐπίσης καί τό θέμα πού κάναμε στόν Κύκλο τήν προηγούμενη ἑβδομάδα μᾶς ἔλεγε νά μήν ὑπερηφανευόμαστε, ἀλλά νά ταπεινωθοῦμε: Μήν ἐπαίρεσαι, ἄνθρωπε! Ταπεινώσου! Τή δεύτερη ἑβδομάδα τοῦ Τριωδίου μέ τήν παραβολή τοῦ Ἀσώτου ἡ Ἐκκλησία μᾶς καλεῖ νά μετανοήσουμε. Καί τό θέμα τοῦ Κύκλου πού θά κάνουμε σήμερα μήνυμα μετάνοιας θά μᾶς δώσει. Θά μελετήσουμε τό ἄρθρο: «Ἐλέησόν με, ὁ Θεός, κατά τό μέγα ἔλεός σου…», τό ὁποῖο περιγράφει ἁγιογραφικό παράδειγμα μετάνοιας, αὐτό τοῦ προφήτη καί βασιλιᾶ Δαβίδ, ὁ ὁποῖος ἔπεσε σέ διπλό ἁμάρτημα, τοῦ φόνου καί τῆς μοιχείας, ἀλλά μετανόησε εἰλικρινά καί ἔκλαιγε σέ ὅλη του τή ζωή, ὅπως θά δοῦμε στή συνέχεια.

Α΄ ΜΕΡΟΣ: Ὁ προφήτης Νάθαν ἐλέγχει τόν Δαβίδ

1. Θά διαβάσουμε τό πρῶτο Μέρος τοῦ ἄρθρου «Ἐλέησον με, ὁ Θεός, κατά τό μέγα ἔλεός σου…», «Ὁ Σωτήρ», τεῦχ. 2302/1.2.24/σελ. 69-70, ἕως ἐκεῖ πού λέει: «ἁμάρτησα ἐνώπιον τοῦ Κυρίου μέ αὐτό πού ἔκανα!», σελ. 69, β΄ στήλη, καί θά ποῦμε στά Μέλη: Ὁ Δαβίδ ἐνῶ ἔπεσε σέ διπλό βαρύ ἁμάρτημα, δέν τό συναισθάνθηκε ἀμέσως, ἀλλά τό ἔκρυβε ἀρκετούς μῆνες. Ὁ ἅγιος Θεός, γιά νά τόν βοηθήσει νά ἔλθει σέ ἐπίγνωση, ἔστειλε τόν προφήτη Νάθαν, ὁ ὁποῖος τοῦ διηγήθηκε μιά παραβολική ἱστορία. Σᾶς τή διαβάζω στήν ἑρμηνεία της ἀπό τό Β΄ Βασιλειῶν ιβ΄ 1-14 (βλ. Ἡ Παλαιά Διαθήκη μέ σύντομη ἑρμηνεία, Τόμ. Α΄, σελ. 757-759, ἐκδ. «Ὁ Σωτήρ»).

2. Μποροῦμε νά καταθέσουμε κάποια σχόλια ἐπάνω σ᾿ αὐτή τή διδακτικότατη διήγηση; (Σκέψεις Μελῶν…) α) Μᾶς κάνει ἐντύπωση ὅτι, ἐνῶ ἦταν πολύ βαριά τά ἁμαρτήματά του, ὁ Δαβίδ γιά ἀρκετούς μῆνες τά ἔκρυβε. Μήπως κι ἐμεῖς κρύβουμε κάποια ἁμαρτήματά μας, ἰδίως αὐτά πού μᾶς στοιχίζουν περισσότερο; β) Ὁ ἅγιος Θεός τοῦ ἔστειλε τόν προφήτη Νάθαν «ὡς ἰατρόν τοῦ τραύματος». Καί σέ μᾶς στέλνει κάποια πρόσωπα ὁ Θεός, ἤ τό θέμα τοῦ Κύκλου, ἤ κάποιο ἄλλο συμβάν, τά ὁποῖα μᾶς βοηθοῦν νά συναισθανθοῦμε τό ἁμάρτημά μας. γ) Ὅταν ὁ Νάθαν διηγήθηκε τήν παραβολική ἱστορία τῆς ἀμνάδας, ὁ Δαβίδ εἶπε: Πρέπει νά τιμωρηθεῖ αὐτός πού τό ἔκανε ἑπτά φορές αὐστηρότερα. Κι ἐμεῖς, ὅταν πρόκειται γιά τούς ἄλλους, βλέπουμε ἀμέσως τό λάθος τους καί τό καταδικάζουμε. Ὅταν ὅμως πρόκειται γιά τόν ἑαυτό μας, δυσκολευόμαστε νά τό διακρίνουμε. δ) Κατόπιν ὁ Νάθαν χωρίς περιστροφές εἶπε στόν Δαβίδ: «Σύ εἶσαι ὁ ἔνοχος!» Ὁ Δαβίδ μποροῦσε νά ἀντιδράσει μέ δύο τρόπους. Ὁ ἕνας τρόπος ἦταν νά ἀντιδράσει ἐγωιστικά λέγοντας: Μέ θίγεις. Πρόσεξε τά λόγια σου! Ὁ ἄλλος τρόπος ἦταν νά ὁμολογήσει ταπεινά τήν ἐνοχή του λέγοντας: Ἁμάρτησα ἐνώπιον τοῦ Κυρίου μέ αὐτό πού ἔκανα! Ὁ Δαβίδ ἀντέδρασε σωστά. Ἔκανε δημόσια ἐξομολόγηση λέγοντας τόν μεγάλο λόγο τῆς μετάνοιάς του: «Ἡμάρτηκα τῷ Κυρίῳ»! Δέν λέει: Ἀδίκησα τόν Οὐρία καί τή Βηρσαβεέ, ἀλλά τόν Θεό, διότι «διά τῆς παραβάσεως τοῦ νόμου τόν Θεόν ἀτιμάζομεν (=προσβάλλουμε)» (Ρωμ. β΄ 23). ε) Μέ τή δημόσια ὁμολογία τῆς ἐνοχῆς του καί τήν εἰλικρινή μετάνοιά του «διέτεμε τήν ἰσχύν» τῆς ἁμαρτίας. Εἶπε τό «ἥμαρτον» καί συγχωρήθηκε. Κι ἐμεῖς ὅταν καταθέτουμε μέ εἰλικρίνεια τά ἁμαρτήματά μας στό φιλάνθρωπο Μυστήριο τῆς ἱερᾶς Ἐξομολογήσεως, λαμβάνουμε τήν ἄφεση. Διά τοῦ Πνευματικοῦ σέ κάθε ἁμαρτωλό πού μετανοεῖ καί ἐξομολογεῖται τό κρίμα του, ἀποκρίνεται τό Πνεῦμα τό Ἅγιον λέγοντας: «Κύριος ἀφῆκέ σοι τήν ἁμαρτίαν· θάρσει, οὐ μή ἀποθάνῃς» («Διαταγαί Ἀποστόλων», ΒΕΠΕΣ 2, 24). ς) Ὁ Δαβίδ μέ τήν ταπεινή ὁμολογία τῆς ἐνοχῆς του «εἰς τήν προτέραν ἐπανῆλθεν ἀξίαν» καί ἔγινε πρότυπο ἀληθινῆς μετάνοιας γιά ὅλους μας, σημειώνει ὁ ἱερός Χρυσόστομος.

Β΄ ΜΕΡΟΣ: «Ἐλέησόν με, ὁ Θεός, κατά τό μέγα ἔλεός σου…»

1. Ἔπειτα θά διαβάσουμε τό ὑπόλοιπο ἄρθρο καί θά ρωτήσουμε τά Μέλη: Τί μᾶς λέει; (Σκέψεις Μελῶν…) Μᾶς λέει ὅτι ὁ Δαβίδ ὅταν συναισθάνθηκε ὅτι διέπραξε ὄντως διπλό ἁμάρτημα καί τό ἐξομολογήθηκε δημόσια, δέν ἀρκέστηκε μόνο σ᾿ αὐτό, ἀλλά ἔκλαιγε κατόπιν σέ ὅλη του τή ζωή. Συνέταξε τόν 50ό Ψαλμό καί ἄλλους Ψαλμούς μετανοίας (ἑπτά Ψαλμοί τοῦ Ψαλτηρίου χαρακτηρίζονται ὡς Ψαλμοί μετανοίας: ὁ 6ος, ὁ 31ος, ὁ 37ος, ὁ 50ός, ὁ 101ος,  ὁ 129ος καί ὁ 142ος), στούς ὁποίους ἐπικαλεῖται τό ἔλεος τοῦ Θεοῦ καί ζητεῖ συγχώρηση. Ὡραιότατοι στίχοι μετάνοιας εἶναι ὁ στίχος «ἐκοπίασα ἐν τῷ στεναγμῷ μου, λούσω καθ᾿ ἑκάστην νύκτα τήν κλίνην μου, ἐν δάκρυσί μου τήν στρωμνήν μου βρέξω» (Ψαλ. ς΄ 7)· ὁ στίχος «τήν ἁμαρτίαν μου ἐγνώρισα καί τήν ἀνομίαν μου οὐκ ἐκάλυψα· εἶπα· ἐξαγορεύσω κατ᾿ ἐμοῦ τήν ἀνομίαν μου τῷ Κυρίῳ· καί σύ ἀφῆκας τήν ἀσέβειαν τῆς καρδίας μου» (Ψαλ. λα΄ 5)· καί ὁ στίχος «θυσία τῷ Θεῷ πνεῦμα συντετριμμένον, καρδίαν συντετριμμένην καί τεταπεινωμένην ὁ Θεός οὐκ ἐξουδενώσει» (Ψαλ. ν΄ 19). Ὁ 50ός Ψαλμός εἶναι ὁ ὑπεροχότερος Ψαλμός μετανοίας. Τόν ἀναλύει θαυμάσια ὁ ἀείμνηστος π. Θεόδωρος Μπεράτης στό βιβλίο του «Ἐλέησόν με, ὁ Θεός,…» Σᾶς τόν διαβάζω στό κείμενο καί στήν ἑρμηνεία του ἀπό τό βιβλίο «Τό Ψαλτήριον μέ σύντομη ἑρμηνεία», σελ. 219-224, ἐκδ. «Ὁ Σωτήρ».

2. Δέν προλαβαίνουμε ὅλους τούς στίχους τοῦ 50οῦ Ψαλμοῦ νά τούς ἀναλύσουμε, ἀλλά μποροῦμε ἔστω σέ μερικούς στίχους νά κάνουμε κάποια σχόλια; (Σκέψεις Μελῶν…) α) «Ἐλέησόν με, ὁ Θεός, κατά τό μέγα ἔλεός σου…». «Ὁ μεγάλα πλημμελήσας μεγάλης φιλανθρωπίας δεῖται», σημειώνει ἀρχαῖος Ἑρμηνευτής. Αὐτός πού ἔχει διαπράξει μεγάλες καί βαριές ἁμαρτίες, ἔχει ἀνάγκη ἀπό μεγαλύτερη φιλανθρωπία καί πλουσιότερο ἔλεος. Γι᾿ αὐτό ἐπικαλεῖται ὁ κάθε ἁμαρτωλός τό μέγα καί πλούσιο ἔλεος τοῦ Θεοῦ. β) Τί σημαίνει ζητῶ ἔλεος ἀπό τόν Θεό; Σημαίνει ζητῶ νά μοῦ κάνει χάρη, νά μέ λυπηθεῖ. Εἶμαι ἔνοχος. Μοῦ ἀξίζει ἡ τιμωρία. Τόν παρακαλῶ νά μέ λυπηθεῖ. Φωνάζω: Ἔλεος, λυπήσου με, Κύριε! Ἄς φέρουμε στή μνήμη μας ἕνα βαρυποινίτη. Εἶναι πολύ βαριά τά παραπτώματά του καί τόν καταδικάζουν σέ θάνατο. Δέν μπορεῖ νά ἀποδείξει τήν ἀθωότητά του. Τό μόνο πού μπορεῖ νά κάνει, εἶναι νά φωνάξει: Ἔλεος! λυπηθεῖτε με, κάντε μου χάρη, συγχωρῆστε με.  γ) «ἐπί πλεῖον πλῦνόν με ἀπό τῆς ἀνομίας μου καί ἀπό τῆς ἁμαρτίας μου καθάρισόν με…» (Ψαλ. ν΄ 4). Νά μέ πλύνεις, Κύριε. Νά μέ πλύνεις πάλι καί πάλι. Νά μέ πλύνεις καλά καί πολλές φορές, γιατί μέ τίς ἁμαρτίες μου κατάντησα τόν ἑαυτό μου μολυσμένο καί ἀκάθαρτο. Ἐφόσον συνεχῶς λερωνόμαστε ἀπό τίς παραβάσεις τῶν ἐντολῶν τοῦ Θεοῦ, προσερχόμαστε ὄχι μία μόνο φορά, ἀλλά πολλές φορές στό φιλάνθρωπο Μυστήριο τῆς ἱερᾶς Ἐξομολογήσεως, γιά νά μᾶς πλύνει ξανά καί ξανά ἀπό τόν ρύπο τῶν ἁμαρτιῶν μας. δ) «ἐν ἁμαρτίαις ἐκίσσησέ με ἡ μήτηρ μου» (Ψαλ. ν΄ 7). Ὁ ἄνθρωπος ὡς ἀπόγονος τοῦ Ἀδάμ καί τῆς Εὔας γεννιέται μέ τό προπατορικό ἁμάρτημα, τό ὁποῖο ἐξαλείφεται μέ τό ἅγιο Βάπτισμα. Ἀλλά ἐπειδή καί μετά τόν Ἅγιο Βάπτισμα ἁμαρτάνουμε, χρειαζόμαστε καί τό δεύτερο Βάπτισμα, τό Μυστήριο τῆς ἱερᾶς Ἐξομολογήσεως, γιά νά ἐξαλείφονται τά ἁμαρτήματά μας. Πανευτυχεῖς καί μακάριοι ὅσοι προσέρχονται στό φιλάνθρωπο Μυστήριο τῆς ἱερᾶς Ἐξομολογήσεως καί ἐξομολογοῦνται μέ εἰλικρίνεια τά ἁμαρτήματά τους στόν Πνευματικό. «Μακάριοι ὧν ἀφέθησαν αἱ ἀνομίαι καί ἐπεκαλύφθησαν αἱ ἁμαρτίαι» (Ψαλ. λα΄ 1). Τρισευτυχισμένοι εἶναι ἐκεῖνοι πού συγχωρήθηκαν οἱ ἀνομίες ἀπό τόν Θεό καί τούς σκεπάσθηκαν οἱ ἁμαρτίες, ὥστε νά μή φαίνονται πλέον καθόλου. ε) «πάσας τάς ἀνομίας μου ἐξάλειψον» (Ψαλ. ν΄ 11). Σβῆσε τελείως ὅλες τίς ἀνομίες μου, ὥστε πλέον νά ἐξαφανισθοῦν. ς) «πλυνεῖς με, καί ὑπέρ χιόνα λευκανθήσομαι» (Ψαλ. ν΄ 9). Θά μέ πλύνεις καί θά λευκανθῶ. Θά γίνω πιό λευκός καί ἀπό τό χιόνι. Οἱ ἁμαρτίες μαυρίζουν τήν ψυχή μας. Ἡ μετάνοια καί ἐξομολόγηση τήν κάνουν πιό λευκή κι ἀπό τό χιόνι. ζ) «καρδίαν συντετριμμένην καί τεταπεινωμένην ὁ Θεός οὐκ ἐξουδενώσει» (Ψαλ. ν΄ 19). Ποτέ ὁ Θεός δέν θά ἀπορρίψει μιά καρδιά πού αἰσθάνεται ἀληθινή συντριβή καί ταπείνωση. Ὅσο βαριές κι ἄν εἶναι οἱ ἁμαρτίες πού διαπράττουμε, ἄν μέ καρδιά συντριμμένη καί ταπεινωμένη ζητοῦμε συγχώρηση, ὁ Κύριος διανοίγει «ἀγκάλας πατρικάς» καί μᾶς δέχεται πάλι κοντά Του. η) Γιά τό ἔλεος τοῦ Θεοῦ πού μᾶς ἐλεεῖ «πάσας τάς ἡμέρας» τῆς ζωῆς μας, θά κάνουμε ξεχωριστό θέμα στόν Κύκλο μας μετά ἀπό δύο ἑβδομάδες.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ (Προσευχή)

«Κύριε ὁ Θεός ἡμῶν, ὁ τήν διά τῆς μετανοίας ἄφεσιν τοῖς ἀνθρώποις δωρησάμενος, καί τύπον ἡμῖν ἐπιγνώσεως ἁμαρτημάτων καί ἐξομολο­γήσεως τήν τοῦ προφήτου Δαβίδ μετάνοιαν πρός συγχώρησιν ὑπο­δείξας· αὐτός, Δέσποτα, πολλοῖς ἡμᾶς καί μεγάλοις περιπεπτωκότας πλημμελήμασιν ἐλέησον κατά τό μέγα σου ἔλεος, καί κατά τό πλῆθος τῶν οἰκτιρμῶν σου ἐξάλειψον τά ἀνομήματα ἡμῶν… Ἐλέει καί οἰκτιρμοῖς καί φιλανθρωπίᾳ τοῦ μονογενοῦς σου Υἱοῦ, μεθ᾿ οὗ εὐλογητός εἶ, σύν τῷ παναγίῳ καί ζωοποιῷ σου Πνεύματι, νῦν καί ἀεί καί εἰς τούς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν».
(Ἀπό τή δέκατη Εὐχή πού μυστικά ἀναγινώσκεται ἀπό τόν Λειτουργό ἱερέα τήν ὥρα πού ὁ Ἀναγνώστης διαβάζει τόν Ἑξάψαλμο).

ΣΥΝΘΗΜΑ
«Ἐλέησόν με, ὁ Θεός, κατά τό μέγα ἔλεός σου 
καί κατά τό πλῆθος τῶν οἰκτιρμῶν σου ἐξάλειψον τό ἀνόμημά μου»
(Ψαλ. ν΄ 3)

Τό ἑπόμενο θέμα μας θά εἶναι ἀπό τό ἄρθρο “Πρόσωπο πρός πρόσωπο” (Ζ΄) Τό τεῖχος», «Ὁ Σωτήρ», τεῦχ. 2303/15.2.23, σελ. 79-80.