20. «Κακοπαθεῖ τις ἐν ὑμῖν; προσευχέσθω· εὐθυμεῖ τις ψαλλέτω»

Μεταφορτώσεις

Θέμα για τους κυκλάρχες

 

Μέ σύντομες, ὅπως προαναφέραμε, προτροπές ὁ ἅγιος Ἰάκωβος μᾶς δίνει περιληπτικά ὁδηγίες γιά τήν πορεία τῆς καθημερινῆς ζωῆς μας, οἱ ὁποῖες ἀποδεικνύονται πάντοτε χρήσιμες καί ἀπαραίτητες γιά τόν κάθε πιστό. Μία παρόμοια ὁδηγία θά συμμελετήσουμε καί κατά τή συνάντησή μας αὐτή, καθώς πλησιάζουμε στό τέλος τῆς Ἐπιστολῆς. Ἡ ὁδηγία αὐτή καλύπτει καί τήν εὐχάριστη καί τή δυσάρεστη πλευρά τῆς ζωῆς μας. Χρησιμεύει γιά ὅλες τίς ψυχικές διαθέσεις μας.

Μελέτη περικοπῆς: Ἰακ. ε΄ 13.

1. Πρωτίστως μᾶς συμβουλεύει ὁ Ἅγιος τί νά κάνουμε, ὅταν ἔχουμε κακοπάθεια. Τί σημαίνει ἡ λέξη «κακοπαθεῖ»; Γενικά ὁποιαδήποτε θλίψη καί συμφορά πού εἶναι πιθανόν νά συναντήσει ὁ ἄνθρωπος στή ζωή του. «Κακοπάθειαν ὠνόμασε γενικῶς καί καθολικῶς κάθε θλῖψιν ὁποῦ ἀκολουθεῖ τόσον εἰς τό σῶμα ὅσον καί εἰς τήν ψυχήν» (Ἅγιος Νικόδημος).

Τί λέει ἡ προσωπική μας ἐμπειρία ὡς πρός τίς σωματικές καί ψυχικές αὐτές θλίψεις; Εἶναι ὁπωσδήποτε συχνές καί κάποτε κοπιαστικές. Ταλαιπωροῦν κι ἐμᾶς τούς ἴδιους καί τούς δικούς μας, οἱ ὁποῖοι μᾶς ἀγαποῦν καί μᾶς συμπαραστέκονται στίς δυσκολίες μας. Συμπάσχουν καί αὐτοί. Θυμάστε κάποιο τροπάριο τῆς Παρακλήσεως, πού κάνει λόγο γιά τή συχνότητα τῶν θλίψεων, ἀλλά καί γιά τήν ταλαιπωρία πού μᾶς βρίσκει ἀπό τίς θλίψεις; «Ἐκύκλωσαν αἱ τοῦ βίου με ζάλαι, ὥσπερ μέλισσαι κηρίον, Παρθένε, καί τήν ἐμήν κατασχοῦσαι καρδίαν κατατιτρώσκουσι βέλει τῶν θίψεων· ἀλλ’ εὕροιμί σε βοηθόν, καί διώκτην καί ρύστην, Πανάχραντε».

Κανείς δέν ἐξαιρεῖται ἀπό τίς θλίψεις. Ὅλοι οἱ ἄνθρωποι ὡς πικρό καρπό τοῦ προπατορικοῦ ἁμαρτήματος γευόμαστε τήν πικρία τῶν θλίψεων. Καί ὁ ἴδιος ὁ Θεάνθρωπος Κύριος βάδισε τήν ὁδό τῆς ἁγίας ζωῆς Του στή γῆ «ἐν μέσῳ ἀκανθῶν», ὕβρεων, κατατρεγμῶν καί ἀντιδράσεων. Ποιός δέ Ἀπόστολός Του ἦταν ἄμοιρος θλίψεων; Ποιός Ἅγιος ἔζησε ἄλυπο βίο καί βάδιζε διαρκῶς σέ ἀνθόσπαρτο δρόμο;

Ποιά λοιπόν συμβουλή μᾶς δίνει ὁ Ἀδελφόθεος γιά τήν ὀρθή ἀλλά καί ὠφέλιμη συμπεριφορά μας σέ καιρό κακοπαθειῶν; «Προσευχέσθω». Μᾶς συνιστᾶ ὡς τό ἄριστο καί τό πλέον ἀπο­τελεσματικό φάρμακο γιά τίς ὧρες αὐτές τήν προσευχή. Τί λέει ἡ πείρα μας; Πῶς βοηθεῖ ἡ προσευχή στήν ὥρα τῶν θλίψεων; Τί χαρίζει, ὥστε νά χαρακτηρίζεται σάν ὁ ἄριστος καί πιό ἐνδεδειγμένος τρόπος ἀντιμετωπίσεως τῶν θλίψεων; Ὁ ἄνθρωπος, γράφει ὁ ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης, «διά τῆς προσευχῆς προξενεῖ εἰς τήν ψυχήν του παρηγορίαν μεγάλην». Μέ τήν προσευχή χύνεται βάλσαμο παρηγοριᾶς στήν καρδιά μας, πράγμα σπουδαιότατο καί ἀπαραίτητο γιά νά μήν ἀποκάνουμε, ἀλλά νά συνεχίζουμε καρτερικά, μέ γενναῖο φρόνημα τή μετ’ ἐμποδίων πορεία μας. Μέ τήν προσευχή ἐπίσης τονώνεται ἡ ψυχή μας μέ τή Χάρι τοῦ Θεοῦ. Πολύ χαρακτηριστικά εἶναι τά ὅσα γράφει καί ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς γιά τή δύναμη ἀλλά καί τή βοήθεια τῆς προσευχῆς σέ πολύ πονεμένους ἀνθρώπους: «Ἡ πρός Θεόν καθ’ ἡμέραν διά προσευχῆς καί ψαλμωδίας ἔντευξις… ἐστίν… ἀποτροπή καί λύτρωσις πάσης κακίας τε καί δυσχερείας… Τί τήν θυγατέρα Ἰαείρου τοῦ ἀρχισυναγώγου τελευτήσασαν πάλιν ἐπανήγαγε πρός τήν ζωήν; οὐχ ἡ τούτου πρός Κύριον δέησις; Τί τοῖς λεπροῖς ἐχαρίσαστο τήν κάθαρσιν; Οὐχί πάλιν αὕτη;… Τί τῇ Χαναναίᾳ… τήν θυγατέρα ὑγιᾶ παρέδωκεν; οὐχί ἡ πρός τόν Κύριον ἐπίμονος αἴτησις;» (ΕΠΕ 11, 230).

Γιά τό τί σημαίνει ἡ προτροπή ἀλλά καί ἡ δυνατότητά μας νά προσ­ευχόμαστε στίς ὧρες τῶν θλίψεων σημειώνει τά ἑξῆς στό Ὑπόμνημα ὁ ἀείμνηστος Π. Ν. Τρεμπέλας: «Ὁ κόσμος θά ἦτο δι’ ἡμᾶς μαῦρος, ἐάν δέν εἴχομεν τό προνόμιον τοῦτο τῆς προσευχῆς καί ἐάν δέν ἠδυνάμεθα εἰς τάς θλιβεράς ἡμέρας τῆς ζωῆς μας νά προσφεύγωμεν εἰς τόν θρόνον τῆς χάριτος τοῦ οὐρανίου Πατρός μας».

Ἄς θυμηθοῦμε γιά λίγο τό παράδειγμα τοῦ Δαβίδ. Λίγοι ἄνθρωποι στενοχωρήθηκαν ὅσο ἐκεῖνος. Θλίψεις πάσης φύσεως ἦταν τό συνηθισμένο φαινόμενο τῆς ζωῆς του. Καί τί ἔκανε ὁ εὐλογημένος ἐκεῖνος ἄνθρωπος; Πῶς δέν καταβαλλόταν, ἀλλά συνέχιζε μέ ἐνθουσιασμό τή ζωή του; Ποιό τό μυστικό του; Τό ἀποκαλύπτει σέ πολλούς Ψαλμούς του: «Ἐν τῷ θλίβεσθαί με ἐπεκαλεσάμην τόν Κύριον καί πρός τόν Θεόν μου ἐκέκραξα· ἤκουσεν ἐκ ναοῦ ἁγίου αὐτοῦ φωνῆς μου… ἐξαπέστειλεν ἐξ ὕψους καί ἔλαβέ με, προσελάβετό με ἐξ ὑδάτων πολλῶν… καί ἐξήγαγέ με εἰς πλατυσμόν» (Ψαλ. ιζ΄ [17] 7, 17, 20). «Ἐπί σοί ἤλπισαν οἱ πατέρες ἡμῶν, ἤλπισαν καί ἐρρύσω αὐτούς· πρός σέ ἐκέκραξαν καί ἐσώθησαν» (Ψαλ. κα΄ [21] 5-6). «Κύριε ὁ Θεός μου, ἐκέκραξα πρός σέ, καί ἰάσω με» (Ψαλ. κθ΄ [29] 3). «Ἐξεζήτησα τόν Κύριον, καί ἐπήκουσέ μου καί ἐκ πασῶν τῶν θλίψεών μου ἐρρύσατό με» (Ψαλ. λγ΄ [33] 5). «Ὑπομένων ὑπέμεινα τόν Κύριον καί προσέσχε μοι καί εἰσήκουσε τῆς δεήσεώς μου καί ἀνήγαγέ με ἐκ λάκκου ταλαιπωρίας… καί κατηύθυνε τά διαβήματά μου καί ἐνέβαλεν εἰς τό στόμα μου ᾆσμα καινόν, ὕμνον τῷ Θεῷ ἡμῶν…» (Ψαλ. λθ΄ [39] 2-4).

Ἀρκετά ὅμως αὐτά ἀπό τήν πείρα τοῦ Δαβίδ. Τό θέμα βεβαίως εἶναι ὅτι πρέπει νά γίνει αὐτό καί δική μας προσωπική ἐμπειρία. Ἀσφαλῶς θά ἔχουμε καί ἐμεῖς ἀνάλογα περιστατικά, στά ὁποῖα διαπιστώσαμε ἐπάνω στά πράγματα τί χαρίζει ἡ προσευχή στίς ὧρες τῶν θλίψεων καί δοκιμασιῶν. Ὁ Πονηρός ὅμως μᾶς κάνει νά τό λησμονοῦμε αὐτό καί ἐπιχειρεῖ νά μᾶς ἀπελπίσει, μέ τό νά μᾶς κρατεῖ σέ κάποια ἀπόσταση ἀπό τόν Θεό καί νά σπέρνει μέσα μας λογισμούς ὀλιγοπιστίας στίς ὧρες τῶν θλίψεών μας.

2. Ἄς ἔλθουμε ὅμως καί στό δεύτερο ἡμιστίχιο, τό ὁποῖο ἀναφέρεται στίς χαρμόσυνες ὧρες μας. Δέν θά εἴμαστε ἀσφαλῶς στήν ἀλήθεια, ἐάν ἀρνούμαστε τήν ὕπαρξη καί αὐτῶν τῶν ὡρῶν στή ζωή μας. Πολλά εἶναι τά εὐχάριστα γεγονότα τῆς ζωῆς μας γιά τόν καθένα μας ἀλλά καί τήν οἰκογένειά μας.

Πολλές οἱ ἀφορμές τῆς χαρᾶς καί εὐθυμίας μας, ὑλικές καί προπάντων πνευματικές. Ἄς θυμηθοῦμε καί ἄς ἀναφέρουμε μερικές: ὑγεία, ὁμόνοια οἰκογενειακή, ἐπιστημονική ἀνάδειξη, ἐπαγγελματική σταδιοδρομία, κοινωνική ἐκτίμηση καί προβολή, καλή οἰκογενειακή ἀποκατάσταση κ.λπ. Ὅλα αὐτά δημιουργοῦν μέσα μας καλή διάθεση. Αἰσθανόμαστε εὔρωστοι σωματικά καί ψυχικά. Ἀτενίζουμε μέ χαρά καί αἰσιοδοξία τό μέλλον μας. Νομίζουμε ὅτι κατακτᾶμε τή ζωή καί ἀπολαμβάνουμε τά ἔργα μας. Αὐτή δέ ἡ εὐδιαθεσία αὐξάνεται περισσότερο, ὅταν ἀπουσιάζουν οἱ τύψεις τῆς συνειδήσεως, διότι οἱ σχέσεις μας μέ τόν Θεό φροντίζουμε νά εἶναι ἀγαθές μέ τό ἱερό Μυστήριο τῆς Ἐξομολογήσεως. Ὡραῖες πράγματι αὐτές οἱ ὧρες μας!

Τί μᾶς συνιστᾶ λοιπόν ὁ Ἅγιος γι’ αὐτές τίς ὧρες, κατά τίς ὁποῖες ὅλα φαίνονται καί εἶναι ὡραῖα; «Ψαλλέτω». Δηλαδή; Νά ψάλλουμε διάφορους ὕμνους τῆς Ἐκκλησίας μας. Καί ἡ ὑμνωδία βεβαίως εἶναι εἶδος προσευχῆς. Γιατί ἄραγε δίνει αὐτή τήν ὁδηγία; Πρῶτον διότι μέ τούς ὕμνους, ὅπως ἀναφέρει καί ἡ ἑρμηνεία τοῦ στίχου, ἐξαγιάζεται ἡ εὐθυμία μας. Μέ τούς δοξολογητικούς ψαλμούς καί ὕμνους ἀνανεώνουμε τή σχέση ἐξαρτήσεώς μας ἀπό τόν Κύριο καί διατηρούμαστε ταπεινοί μέσα στίς ἐπιτυχίες μας ἀποδίδοντας μέ τούς ὕμνους τά πάντα σ’ Ἐκεῖνον. Δέν ἐπιτρέπουμε δέ στόν Πονηρό νά ἐκμεταλλευθεῖ τήν εὐδιαθεσία καί εὐχάριστη κατάστασή μας καί νά συντελέσει στό νά χαλαρώσει ἡ πνευματική ἐγρήγορσή μας καί νά κυριευθοῦμε ἀπό αὐταρέσκεια καί ἀπό ραθυμία, ὅσον ἀφορᾶ στά θέματα τοῦ πνευματικοῦ ἀγώνα καί τῆς σωτηρίας τῆς ἀθάνατης ψυχῆς μας. Ἡ ὑμνωδία ἐπίσης μπορεῖ νά ἀνακόψει καί τή στροφή πρός τήν κοσμικότητα καί ἁμαρτία, πού εἶναι πολύ εὔκολο νά συμβεῖ στόν καιρό τῆς εὐθυμίας.

Μέ τούς ὕμνους ἀκόμη πού εἶναι καί ἱκετευτικοί παρακαλοῦμε τόν Θεό νά διαφυλάττει Ἐκεῖνος τήν εὐχάριστη αὐτή κατάστασή μας καί νά μήν ἐπιτρέπει νά εἰσβάλει στή ζωή μας ὁ σατανάς, ὁ ὁποῖος ἀναστατώνει τά πάντα. Μέ τούς ὕμνους, γράφει πάλι ὁ ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης, «φυλάττεις τήν ψυχήν σου ἱλαράν, ἄλυπον καί εὐφραινομένην μέ τήν πνευματικήν χαράν καί εὐφροσύνην ὁποῦ γεννοῦν τά ἱερά ᾄσματα καί αἱ ὑμνωδίαι».

Ἄς θυμηθοῦμε καί τή σχετική προτροπή τοῦ ἀποστόλου Παύλου: «Λαλοῦντες ἑαυτοῖς ψαλμοῖς καί ὕμνοις καί ᾠδαῖς πνευματικαῖς, ᾄδοντες καί ψάλλοντες ἐν τῇ καρδίᾳ ὑμῶν τῷ Κυρίῳ» (Ἐφ. ε΄ 19) (βλ. καί Ψαλ. ργ΄ [103] 33-34). «Μάθε ψάλλειν», συμβούλευε καί ὁ ἱερός Χρυσόστομος, «καί ὄψει (=θά δεῖς, θά νοιώσεις) τοῦ Πνεύματος τήν ἡδονήν· οἱ ψάλλοντες γάρ Πνεύματος πληροῦνται Ἁγίου, ὥσπερ οἱ ᾄδοντες τάς σατανικάς ᾠδάς πνεύματος ἀκαθάρτου» (ΕΠΕ 21, 170). Ἡ ψαλμωδία, ἔλεγε καί ὁ Μ. Βασίλειος, εἶναι «προκοπτόντων αὔξησις, τελειουμένων στήριγμα… τῶν ἀγγέλων ἔργον… πνευματικόν θυμίαμα» (ΕΠΕ 5, 16).

ΣΥΝΘΗΜΑ: «Κακοπαθεῖ τις ἐν ὑμῖν; προσευχέσθω· εὐθυμεῖ τις ψαλλέτω» (Ἰακ. ε΄ 13).