23. Ἅγιος Ἀμφιλόχιος Πάτμου (8-14/4)

Ὁ ἅγιος Ἀμφιλόχιος Πάτμου εἶναι σύγχρονος Ἅγιος. Γεννήθηκε στήν Πάτμο τό 1889 καί ἀνεπαύθη ἐν Κυρίῳ τό 1970, σέ ἡλικία 81 ἐτῶν. Ἡ ἁγιοκατάταξή του ἀπό τή Σύνοδο τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου ἔγινε στίς 29 Αὐγούστου τοῦ 2018. Τόν ὀνομάζουμε ἅγιο Ἀμφιλόχιο Πάτμου, γιά νά τόν ξεχωρίζουμε ἀπό τόν ἅγιο Ἀμφιλόχιο Ἰκονίου, ὁ ὁποῖος γεννήθηκε στήν Καισάρεια τῆς Καππαδοκίας καί ἔδρασε τόν 4ο μ.Χ. αἰώνα. Τό ἡμερολόγιο τσέπης τῆς Πανελληνίου Ἑνώσεως Γονέων «Ἡ Χριστιανική Ἀγωγή» τοῦ 2024 εἶναι ἀφιερωμένο στόν ἅγιο Ἀμφιλόχιο Πάτμου. Στίς τελευταῖες σελίδες τοῦ ἡμερολογίου δημοσιεύεται καί ἡ Παράκληση τοῦ ἁγίου Ἀμφιλοχίου καί μπορεῖ κανείς νά προσεύχεται μ᾿ αὐτήν, ἀκόμη καί ὅταν μετακινεῖται μέ τό ἀστικό ἤ ταξιδεύει μέ τό λεωφορεῖο ἤ τό τρένο.

Ὁ ὅσιος Ἀμφιλόχιος Μακρῆς (κατά κόσμον Ἀθανάσιος) γεννήθηκε στήν Πάτμο ἀπό εὐσεβεῖς γονεῖς, τόν Ἐμμανουήλ Μακρῆ καί τήν Εἰρήνη Γαλάνη, οἱ ὁποῖοι ἀπέκτησαν τέσσερα παιδιά καί τά ἀνέθρεψαν «ἐν παιδείᾳ καί νουθεσίᾳ Κυρίου»: τόν Νικόλαο πού κοιμήθηκε σέ μικρή ἡλικία, τόν Ἀθανάσιο, μετέπειτα ἱερομόναχο Ἀμφιλόχιο, τήν Αἰκατερίνα, μετέπειτα Μαγδαληνή μοναχή, καί τήν Καλλιόπη, μετέπειτα Μάρθα μοναχή.

Ὁ μικρός Ἀθανάσιος ἔζησε σέ δύσκολη χρονική περίοδο γιά τά Δωδεκάνησα, διότι μέχρι τό 1912 κατέχονταν ἀπό τούς Τούρκους καί ἀπό τό 1912 μέχρι τό 1948 ἀπό τούς Ἰταλούς, ὁπότε καί ἐλευθερώθηκαν. Φοίτησε στό Δημοτικό Σχολεῖο καί στό Σχολαρχεῖο τῆς Πάτμου. Ἔπειτα παρακολούθησε μόνο τό α΄ ἔτος τοῦ Ἱεροδιδασκαλείου της, διότι ἡ Τουρκική διοίκηση τοῦ νησιοῦ τήν ἑπόμενη χρονιά  τό ἔκλεισε.

Ἀπό μικρός εὐλαβεῖτο πολύ τόν ἅγιο Ἰωάννη τόν Θεολόγο. Πήγαινε συχνά ὡς προσκυνητής στό Σπήλαιο τῆς Ἀποκαλύψεως καί στήν Ἱερά Μονή Θεολόγου καί παρακαλοῦσε τόν Ἅγιο νά ἀφιερωθεῖ στόν Θεό καί νά γίνει μαθητής καί ἀκόλουθος τοῦ Κυρίου μας.

Τό 1906 ἐκπληρώθηκε ὁ πόθος του. Σέ ἡλικία 17 ἐτῶν ἐκάρη μοναχός στήν Ἱερά Μονή Θεολόγου τῆς Πάτμου καί μετονομάσθηκε Ἀμφιλόχιος. Ἀνδρώθηκε πνευματικά κοντά στόν μοναχό Θεόκτιστο καί στόν ἱερομόναχο Μακάριο Ἀντωνιάδη, οἱ ὁποῖοι τοῦ δίδαξαν νά εἶναι ἐραστής τῆς μοναχικῆς πολιτείας τοῦ ὁσίου Χριστοδούλου τοῦ Λατρηνοῦ(*) καί συνεχιστής τῆς Κολλυβαδικῆς παραδόσεως. «Ἡ φιλοκαλία, τά Ἀσκητικά τοῦ Μεγάλου Βασιλείου καί τοῦ ὁσίου Ἐφραίμ τοῦ Σύρου ἦταν τό ἐντρύφημά του. Ἐλάχιστο ἦταν τό φαγητό του, συνεχεῖς οἱ μετάνοιες, μιά σανίδα τό κρεβάτι του· πρῶτος στήν Ἀκολουθία, ὄρθιος στό στασίδι του, ὑπάκουος στούς πνευματικούς πατέρες του, εὐγενής στούς τρόπους, σεμνός στό ἦθος, ἱεροπρεπής στό ὕφος, ἀσκητικός στό φρόνημα».

Τό 1911 ἐπισκέφθηκε τό Ἅγιον Ὄρος. Τό 1913 ἐκάρη μεγαλόσχημος μοναχός. Τήν ἴδια χρονιά ἐπισκέφθηκε τούς Ἁγίους Τόπους. Ἐπίσης γνωρίσθηκε καί συνδέθηκε πνευματικά μέ τόν ἅγιο Νεκτάριο, Ἐπίσκοπο Πενταπόλεως. Τό 1914 ἦλθε στήν Ἀθήνα γιά λόγους ὑγείας, ὅπου γνωρίσθηκε καί συνδέθηκε πνευματικά μέ τόν π. Εὐσέβιο Ματθόπουλο, ἱδρυτή τῆς Ἀδελφότητος «Ζωή», μέ τόν π. Φιλόθεο Ζερβάκο καί μέ τόν π. Χαράλαμπο Βασιλόπουλο.

Στίς 27 Ἰανουαρίου τοῦ 1919 μ.Χ., χειροτονήθηκε Ἱεροδιάκονος καί τέσσερις μῆνες ἀργότερα, χειροτονήθηκε πρεσβύτερος ἀπό τόν Μητροπολίτη Σάμου καί Ἰκαρίας Κωνσταντῖνο στόν ἱερό Ναό τοῦ Ἁγίου Σπυρίδωνος στό Βαθὺ Σάμου.

Δύο φορές ἐξορίσθηκε ἀπό τίς Ἰταλικές ἀρχές κατοχῆς, τό 1919 καί τό 1938-39, λόγῳ τῆς ἐθνικοθρησκευτικῆς του δράσεως. Καί τίς δύο φορές τῆς ἐξορίας του τόν φιλοξένησε στήν Ἀθήνα ἡ Ἀδελφότης θεολόγων «Ζωή», ἡ ὁποία τόν περιέβαλλε μέ ἀγάπη καί σεβασμό καί τόν ἔστελνε ὡς περιοδεύοντα Ἱεροκήρυκα καί Πνευματικό στά Ἰωάννινα, στή Θεσσαλονίκη καί στό Ἡράκλειο Κρήτης, διότι εἶχε ἰδιαίτερο χάρισμα στήν πνευματική καθοδήγηση ψυχῶν καί ἀναπαύονταν στό πετραχήλι του πλήθη πιστῶν: «Ἡ προσέλευσις τῶν κατοίκων τοῦ χριστιανικοῦ Ἡρακλείου εἶναι ἀπερίγραπτη. Περισσότερον ἀπό 100 ἐξομολογῶ τήν ἡμέρα», ἔγραψε στόν π. Παῦλο Νικηταρᾶ (Μητροπ. Ἰγνατίου Τριάντη, Ὁ Γέροντας τῆς Πάτμου, σελ. 74).

Ἀπό τό 1920-1932 ὑπηρέτησε στό Ἱερό Σπήλαιο τῆς Ἀποκαλύψεως καί στό Ἱερό Προσκύνημα τῆς Παναγίας τῆς Διασωζούσης. Τό 1935 ἐκλέχθηκε ἡγούμενος τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Θεολόγου, ἀλλά μετά ἀπό δύο – τρία χρόνια οἱ Ἰταλικές ἀρχές κατοχῆς τόν ἀνάγκασαν νά παραιτηθεῖ καί νά φύγει ἀπό τήν Πάτμο. Τό 1939 τοῦ ἐπέτρεψαν νά ἐπιστρέψει στά ἀγαπημένα του Δωδεκάνησα, ὅπου σέ βάθος χρόνου τριάντα ἐτῶν ἵδρυσε καί κατηύθυνε ὡς Πνευματικός τήν Ἱερά Μονή Εὐαγγελισμοῦ μητρός Ἠγαπημένου στήν Πάτμο, τό Κάθισμα τοῦ Ἁγίου Ἰωσήφ στή θέση Κουβάρι στήν Πάτμο, τήν Ἱερά Μονή Λευκάδος στήν Ἰκαρία, τήν Ἱερά Μονή Εὐαγγελισμοῦ Ρότσου στήν Κάλυμνο, τήν Ἱερά Μονή Ἀναλήψεως Κυρίου στήν Κάλυμνο, τό ἡσυχαστήριο τοῦ Ἁγίου Μηνᾶ στήν Αἴγινα, τό ἵδρυμα Ἁγίου Νεκταρίου στά Χανιά τῆς Κρήτης. Ἐπίσης ἔστειλε ἱκανό ἀριθμό μοναζουσῶν νά διακονήσουν στό ὀρφανοτροφεῖο θηλέων, στό βρεφοκομεῖο, στό νηπιαγωγεῖο καί στό Δημοτικό Σχολεῖο τῆς Ρόδου. Σ᾿ ὅλα αὐτά τά ἱδρύματα, πρίν φύγουν οἱ Ἰταλοί ἀπό τά Δωδεκάνησα, ἔκαναν προπαγάνδα, γιά νά ὑποτάξουν τούς Ὀρθοδόξους στόν Πάπα. Κατά τήν ὁμολογία τῶν κατοίκων τῆς περιοχῆς, ὁ ἅγιος Ἀμφιλόχιος Πάτμου καί ὁ ἀείμνηστος Λάζαρος Χατζηθέμελης ἔσωσαν τά Δωδεκάνησα ἀπό τήν ὑποταγή τους στόν Πάπα.

Ὡς Ἱεροκήρυκας Δωδεκανήσων ὁ ὅσιος Ἀμφιλόχιος περιόδευε μέ τίς δύσκολες γιά τήν ἐποχή ἐκείνη συνθῆκες στήν Πάτμο, στήν Κῶ, στήν Κάλυμνο, στή Νίσυρο, στή Λέρο, στήν Ἀστυπάλαια, στή Σύμη, στή Ρόδο…, ὅπου λειτουργοῦσε, κήρυττε καί ἐξομολογοῦσε πλήθη πιστῶν.

Πάρα πολύ ἀγαποῦσε τά δένδρα καί τά πουλιά. Καί ὁ ἴδιος φύτεψε πάρα πολλά δένδρα στήν Πάτμο. Ὅταν κοντά στό ἡλιοβασίλεμα περπατοῦσε γιά λίγο μέσα στή φύση μέ κάποιο πνευματικό παιδί του, τοῦ ἔλεγε: «Τώρα ἡ φύση προσεύχεται. Νά προσευχηθοῦμε κι ἐμεῖς»! Ἐπίσης πάρα πολύ ἀγαποῦσε τή φιλοξενία καί τήν ἐνέπνευσε καί στά πνευματικά του παιδιά, Τούς ἔλεγε: «Ὅποιους πνευματικούς ἀδελφούς ἐπισκέπτονται τό νησί, νά τούς φιλοξενεῖτε».  Μέχρι σήμερα ὅ,τι καλό γίνεται στά Δωδεκάνησα, ἔρχεται ὡς συνέχεια τῆς πνευματικῆς ἐργασίας τοῦ ἁγίου Ἀμφιλοχίου Πάτμου, ὁ ὁποῖος ἀνέδειξε πολλά πνευματικά παιδιά, οἱ ὁποῖοι ὑπηρέτησαν τήν Ἐκκλησία ὡς Ἐπίσκοποι, ἡγούμενοι Ἱερῶν Μονῶν, ἱερεῖς, κατηχητές καί κατηχήτριες.

Ὁ Ὅσιος τά τελευταῖα τρία χρόνια τῆς ζωῆς του εἶχε πολλά προβλήματα ὑγείας. Προεγνώρισε μέ θεία ἀποκάλυψη τό τέλος του καί εἶπε σέ πνευματικά του παιδιά ὅτι θά φύγει. Τόν παρακάλεσαν νά μείνει κοντά τους τουλάχιστον μέχρι τό Πάσχα τοῦ 1970. Τούς ἀπάντησε: Εἶδα τήν Παναγία καί τόν ἅγιο Ἰωάννη τόν Θεολόγο καί μοῦ εἶπαν: «Πάσχα θά κάνεις στούς οὐρανούς μαζί μας». Πράγματι· κοιμήθηκε πρίν ἀπό τό Πάσχα στίς 16 Ἀπριλίου 1970, ἔχοντας πλήρη διαύγεια τῶν αἰσθήσεών του, ἀφοῦ προηγουμένως εὐλόγησε μία-μία ὅλες τίς ἀδελφές τῆς ἱερᾶς Μονῆς Εὐαγγελισμοῦ μητρός Ἠγαπημένου τῆς Πάτμου καί ἀπό μακριά τίς ἀδελφές πού διακονοῦσαν στή Ρόδο. Μετά τήν ὁσιακή τελευτή του τό σκήνωμά του «πῆρε μορφή οὐράνια, ὄψη χαρούμενη καί εἰρηνική», κατά τή μαρτυρία παρόντων πνευματικῶν του τέκνων. Ἡ σεπτή μνήμη του γιορτάζεται στίς 16 Ἀπριλίου καί ἡ ἀνακομιδή τῶν ἱερῶν λειψάνων του γιορτάζεται στίς 19 Σεπτεμβρίου.

(*)  Ὁ ὅσιος Χριστόδουλος ὁ Λατρηνός εἶναι Ἅγιος τοῦ 11ου αἰῶνος. Ἀσκήτεψε στό ὄρος Λάτρος τῆς Μικρασίας κοντά στή Μίλητο, ἀλλά καί στήν Κῶ καί στήν Πάτμο.

1. Ὁ ὅσιος Ἀμφιλόχιος Πάτμου ἦταν προσευχόμενος Ἅγιος. Μιά φορά, καθώς προσευχόταν στό κελλί του στήν Πάτμο, ἄκουσε κάποια Ἑλένη ἀπό τήν Ἰκαρία νά τόν καλεῖ νά σπεύσει νά τή σώσει. Κατέβηκε ἀμέσως στό λιμάνι, βρῆκε ἱστιοφόρο καί ἔφυγε γιά τήν Ἰκαρία. Ὅταν κατέβηκε ἀπό τό καράβι, ρώτησε ἄν ὑπάρχει κάποια Ἑλένη χήρα. Τοῦ εἶπαν ὅτι ἔχασε πρίν ἀπό λίγες ἡμέρες τόν ἄνδρα της καί τοῦ ἔδειξαν ποῦ νά κατευθυνθεῖ. Καθώς βάδιζε, εἶδε μιά ἔξαλλη γυναίκα νά τρέχει ἀπελπισμένη. «Ἑλένη», τῆς εἶπε, «ποῦ πηγαίνεις, γιά σένα ἦλθα». Τοῦ ἀπάντησε ὅτι πηγαίνει στή θάλασσα νά πνιγεῖ. Ἀλλά τότε ἔπεσε στά γόνατά του, ἐξομολογήθηκε καί σώθηκε τήν τελευταία στιγμή.

2. Μετά τήν ὁσιακή τελευτή του πάρα πολλοί ἀσθενεῖς τόν ἐπικαλοῦνται καί θεραπεύονται θαυματουργικά. Ὁ ἱερομόναχος π. Ἀμφιλόχιος Διακάκης στίς 2.30 τά μεσάνυχτα εἶχε ὀξύ πόνο στά σπλάχνα του, κάτι σάν κολικό. «Γέροντά μου, σῶσε με», εἶπε κι ὁ πόνος του ἀμέσως σταμάτησε. Τήν ἄλλη ἡμέρα ἔκανε ἐξετάσεις καί διαπιστώθηκε ὅτι ὑπῆρχε πέτρα στό μέγεθος κριθαριοῦ, ἡ ὁποία ἀποβλήθηκε μέ τήν ἐπίκληση τοῦ ἁγίου Ἀμφιλοχίου Πάτμου καί ὁ ἀσθενής ἀμέσως ἀνακουφίσθηκε.

3. Ἄλλη φορά προσευχόταν καί τόν ἀπασχολοῦσε τό ἐρώτημα: «Πῶς θά σωθοῦν οἱ Ἕλληνες ἀπό τόν ἐξιταλισμό καί τούς μισιονάριους τοῦ Πάπα;» Καί πῆρε τήν ἀπάντηση: «Μέ τήν ἵδρυση Μοναστηριῶν». Γι᾿ αὐτό ἵδρυσε καί κατηύθυνε τόσο πολλά Μοναστήρια, γιά νά γίνεται πνευματική ἐργασία καί νά ὠφελοῦνται ψυχές.

4. Ὅταν λειτουργοῦσε, αἰσθανόσουν ὅτι σέ ἀνεβάζει στόν οὐρανό, καταθέτουν ὅσοι τόν γνώρισαν ὡς Λειτουργό ἱερέα.

5. «Στήν Ἐξομολήγηση», γράφει πνευματικό του παιδί, «ξεκουραζόσουν καί πρίν ἐπιχειρήσεις ἀκόμη νά ἀνοίξεις τήν καρδιά σου στόν Γέροντα, γιατί σοῦ τήν ἄνοιγε πιό μπροστά ἐκεῖνος μέ τό πλατύ πατρικό του χαμόγελο καί τίς ἁπλές ἐρωτήσεις του, πού ἦταν γεμάτες ἀπό ἀγάπη καί ἐνδιαφέρον».

6. Ὁ ὅσιος Ἀμφιλόχιος Πάτμου ἐνέπνευσε πολλά πρόσωπα νά ἀφιερωθοῦν στόν Θεό. Ὁ ἅγιος Ἀμφιλόχιος συμβούλευσε τόν μακαριστό ἱεραπόστολο π. Χρυσόστομο Παπασαραντόπουλο νά πάει στήν Οὐγκάντα καί νά ἐργασθεῖ ἱεραποστολικά.

7. Ἡ φιλοξενία, ἔλεγε ὁ ὅσιος Ἀμφιλόχιος, ἐπισύρει τή Χάρι τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Στό πρόσωπο κάθε ξένου νά βλέπουμε τόν ἴδιο τόν Χριστό.

Μητρός ἠγαπημένου Μονῆς τόν καθηγέτην, τόν ἀγγελικῶς ἐν τῇ Πάτμῳ, τόν βίον μετελθόντα, ἀρτίως τόν λάμψαντα ἡμῖν, ὡς πάμφωτον φωστῆρα ἀρετῆς, Ἀμφιλόχιον τόν Ὅσιον εὐσεβῶς, τιμήσωμεν ἐκβοῶντες· Δόξα τῷ σέ ἐκλέξαντι Χριστῷ, δόξα τῷ σέ ἀναδείξαντι, Δόξα τῷ χορηγοῦντι διά σοῦ πᾶσιν ἰάματα.

Ἐκκλησίας καύχημα ἐδείχθης πάτερ, ἐν ἐσχάτοις ἔτεσι, ταῖς ἀρεταῖς διαλάμπων· ὅθεν σοι μετ᾿ εὐλαβείας ἀναβοῶμεν, ἅπαντες ρύσαι ἡμᾶς ἐκ κινδύνων, Ἀμφιλόχιε τῆς Πάτμου, τό θεῖον κλέος καί σεμνολόγημα.

Χαίροις ἱερέων ἡ καλλονή, χαίροις τῶν ὁσίων ἐγκαλλώπισμα τό σεπτόν· χαίροις τῆς Ἑλλάδος καί πάντων Ὀρθοδόξων ἡ δόξα καί τό κλέος, ὦ Ἀμφιλόχιε!

Τό ἑπόμενο θέμα μας θά εἶναι Ἁγιογραφικό, τό ἐπίκαιρο τῶν Παθῶν: Ματθ. κς΄57-68.