04. Οἱ θλίψεις μᾶς ἀφυπνίζουν, μᾶς ταπεινώνουν, μᾶς ἐξαγιάζουν (4-10/11)

Τό θέμα τῶν θλίψεων εἶναι τό προσφιλέστερο ἀπό ὅλα τά θέματα τῶν Φιλικῶν Κύκλων. Διότι ὅλοι οἱ ἄνθρωποι ἔχουμε θλίψεις καί βάσανα. Ὅλοι οἱ ἄνθρωποι ζοῦμε στήν κοιλάδα τοῦ κλαυθμῶνος, ἡ ὁποία εἶναι «πειρατήριον». «Οὐχί πειρατήριόν ἐστιν ὁ βίος ἀνθρώπου ἐπί τῆς γῆς;» (Ἰώβ ζ΄ 1). Ἄραγε ἡ ζωή τοῦ ἀνθρώπου πάνω στή γῆ δέν εἶναι γεμάτη δοκιμασίες καί θλίψεις; Οἱ θλίψεις εἶναι πικρός καρπός τῆς παρακοῆς. Ἐμεῖς τίς δημιουργήσαμε μέ τήν πτώση τῶν Πρωτοπλάστων καί τίς δικές μας πτώσεις. Ἀλλά ὁ Θεός δέν θέλει τόν θάνατο τοῦ ἁμαρτωλοῦ καί ἔρχεται μέ τίς θλίψεις νά θεραπεύσει τίς πληγές πού δημιούργησε ἡ ἁμαρτία. Ἐπιτρέπει τίς θλίψεις γιά τό καλό μας. Ὄχι γιά νά τιμωρήσει αὐτόν πού ἁμάρτησε, ἀλλά γιά νά προσφέρει φάρμακο θεϊκό σ᾿ αὐτόν πού ἀρρώστησε.

Ὁ ἀπόστολος Παῦλος στό ἀποστολικό Ἀνάγνωσμα τῆς Κυριακῆς πού πέρασε (3/11), θεωρεῖ τίς θλίψεις ὡς φάρμακα τῆς ψυχῆς, τά ὁποῖα δίνονται ἀπό τόν Θεό γιά νά μᾶς ὠφελήσουν πνευματικά. Δίνεται στόν καθένα μας κάποια ἀσθένεια, κάποιος σκόλοπας, γιά νά μᾶς ἀφυπνίζει, νά μᾶς ταπεινώνει καί νά μᾶς ἐξαγιάζει, ὅπως θά δοῦμε στό θέμα τοῦ Κύκλου πού θά κάνουμε σήμερα.

Πρῶτα θά διαβάσουμε τό κείμενο καί τήν ἑρμηνεία τοῦ ἁγιογραφικοῦ Ἀναγνώσματος: Β΄ Κορ. ιβ΄ 7-9α. Κείμενο: 7 «Καί τῇ ὑπερβολῇ τῶν ἀποκαλύψεων ἵνα μή ὑπεραίρωμαι, ἐδόθη μοι σκόλοψ τῇ σαρκί, ἄγγελος σατᾶν, ἵνα με κολαφίζῃ ἵνα μή ὑπεραίρωμαι. 8 ὑπέρ τούτου τρίς τόν Κύριον παρεκάλεσα ἵνα ἀποστῇ ἀπ᾿ ἐμοῦ· 9α καί εἴρηκέ μοι· ἀρκεῖ σοι ἡ χάρις μου· ἡ γάρ δύναμίς μου ἐν ἀσθενείᾳ τελειοῦται». Ἑρμηνεία: 7 Καί ἐξαιτίας τῶν πολλῶν καί μεγάλων ἀποκαλύψεων ἐπέτρεψε ὁ Θεός καί μοῦ δόθηκε ἀγκαθωτό ξύλο στό σῶμα, ἀρρώστια ἀθεράπευτη, ἄγγελος τοῦ σατανᾶ, γιά νά μέ χτυπᾶ στό πρόσωπο καί νά μέ ταλαιπωρεῖ, γιά νά μήν ὑπερηφανεύομαι. 8 Γιά τόν πειρασμό αὐτό τρεῖς φορές παρακάλεσα τόν Κύριο νά μοῦ τόν ἀπομακρύνει. 9α Ἀλλά ὁ Κύριος μοῦ εἶπε: Σοῦ εἶναι ἀρκετή ἡ Χάρις πού σοῦ δίνω. Διότι ἡ δύναμή μου ἀναδεικνύεται τέλεια, ὅταν ὁ ἄνθρωπος εἶναι ἀσθενής καί μέ τήν ἐνίσχυσή μου κατορθώνει μεγάλα καί θαυμαστά. Ἑρμηνευτικό σχόλιο: Πολλές ἑρμηνεῖες δίνονται γιά τό ποιός ἦταν ὁ σκόλοπας πού βασάνιζε τόν ἀπόστολο Παῦλο. Ἐπικρατέστερες θεωροῦνται δύο: ὅτι εἶχε ἰσχυρούς πονοκεφάλους ἤ ἀθεράπευτη ἀσθένεια στά μάτια.

Ἔπειτα θά διαβάσουμε τό πρῶτο Μέρος τοῦ ἄρθρου «Τά φάρμακα τῆς ψυχῆς», «ἐδόθη μοι σκόλοψ τῇ σαρκί»! «Ο ΣΩΤΗΡ», τεῦχ. 2317/15.10.24/σελ. 423-424, ἕως ἐκεῖ πού λέει: «Οἱ πειρασμοί ἀφυπνίζουν τόν ἄνθρω­πο», σελ. 424, α΄ στήλη, καί θά ποῦμε στά Μέλη: Ἡ πρώτη εὐεργεσία τῶν θλίψεων εἶναι ὅτι μᾶς ἀφυπνίζουν, γιά νά θυμόμαστε τόν Θεό. Τί ἔχουμε νά ποῦμε πάνω σ᾿ αὐτό; (Σκέψεις Μελῶν…) Ὅπως ὁ πυρετός εἶναι τό καμπανάκι πού χτυπᾶ γιά νά λάβουμε τά μέτρα μας γιά κάποια ἀσθένεια τοῦ σώματος, ἔτσι καί οἱ θλίψεις εἶναι τό καμπανάκι πού χτυπᾶ γιά νά λάβουμε τά μέτρα μας γιά κάποια ἀσθένεια τῆς ψυχῆς. Ἄν δέν εἴχαμε θλίψεις, μέ τίς ἀνέσεις καί τήν καλοπέραση θά λησμονούσαμε τόν Θεό καί θά ἀπομακρυνόμασταν ἀπό τήν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ Πατέρα. Θά παθαίναμε αὐτό πού γράφει στό Δευτερονόμιο: «Καί ἔφαγεν Ἰακώβ καί ἐνεπλήσθη, καί ἀπελάκτισεν ὁ ἠγαπημένος, ἐλιπάνθη, ἐπαχύνθη, ἐπλατύνθη· καί ἐγκατέλιπε Θεόν τόν ποιήσαντα αὐτόν καί ἀπέστη ἀπό Θεοῦ σωτῆρος αὐτοῦ» (λβ΄ 15).

Οἱ θλίψεις ἀντίθετα μᾶς φέρνουν πιό κοντά στόν Θεό. Μᾶς κάνουν νά Τόν θυμόμαστε. «Κύριε, ἐν θλίψει ἐμνήσθην σου», λέει ὁ προφήτης Ἡσαΐας (κς΄ 16). Κύριε, Σέ θυμήθηκα στή θλίψη μου. Τό ἴδιο νά λέμε κι ἐμεῖς: Κύριε, Σέ θυμηθήκαμε στή θλίψη μας. Ὅταν ὅλα τά εἴχαμε ἄφθονα καί τίποτε δέν μᾶς ἔλειπε, Σέ εἴχαμε ξεχάσει. Τώρα πού ἦλθαν οἱ θλίψεις καί τά βάσανα, Σέ θυμηθήκαμε.

Εἶναι πολύ ὡραῖο τό παράδειγμα τοῦ ἄσωτου υἱοῦ τῆς Παραβολῆς, ὁ ὁποῖος θυμήθηκε τόν πατέρα του, ὅταν ἔφθασε σέ πραγματική ἐξαθλίωση, ὅταν πεινοῦσε καί ζήλευε τήν τροφή τῶν γουρουνιῶν. Τότε ἦλθε στόν ἑαυτό του καί εἶπε: «Πόσοι μισθωτοί ἐργάτες τοῦ πατέρα μου ἔχουν ἄφθονο καί περίσσιο ψωμί, ἐνῶ ἐγώ κινδυνεύω νά πεθάνω ἀπό τήν πείνα!» (Λουκ. ιε΄ 17). Γι᾿ αὐτό καί ὁ ἅγιος Ἀντώνιος, ὁ μέγας αὐτός ἀσκητής τῆς Ἐρήμου, ἔλεγε: «Ἔπαρον τούς πειρασμούς, καί οὐδείς ὁ σῳζόμενος» (PG 65, 77Α). Δηλαδή, ἀπομάκρυνε τούς πειρασμούς καί δέν πρόκειται νά σωθεῖ κανείς.

Ἔπειτα θά διαβάσουμε τό δεύτερο Μέρος τοῦ ἄρθρου, ἕως ἐκεῖ πού λέει: «εἶναι συμπαθεῖς πρός τούς ἄλλους», σελ. 424, β΄ στήλη, καί θά ποῦμε στά Μέλη: Ἡ δεύτερη εὐεργεσία τῶν θλίψεων εἶναι ὅτι μᾶς ταπεινώνουν. Τί ἔχουμε νά ποῦμε πάνω σ᾿ αὐτό; (Σκέψεις Μελῶν…) Ὁ μεταπτωτικός ἄνθρωπος εἶναι πολύ ὑπερήφανος. Κι ἄν δέν ὑπῆρχαν οἱ θλίψεις, γιά νά μᾶς ταπεινώνουν, ἡ ὑπερηφάνειά μας θά φούντωνε τόσο πολύ, πού θά μᾶς ἐξομοίωνε μέ τούς δαίμονες. Γι᾿ αὐτό ἐπιτρέπει ὁ Θεός νά ἔρχονται οἱ θλίψεις καί τά λυπηρά τῆς ζωῆς, γιά νά περιμαζεύουν τήν ὑπερηφάνειά μας καί νά μᾶς βοηθοῦν νά ταπεινοφρονοῦμε σέ ὅλα, σημειώνει ὁ ἱερός Χρυσόστομος: «Τούς πειρασμούς καί τάς θλίψεις συνεχώρησεν εἶναι, δυναμένας αὐτούς (τούς ἀνθρώπους) καταστέλλειν καί πείθειν μετριάζειν ἐν ἅπασιν» (Εἰς τούς ἀνδριάντας, Ὁμιλία Α΄, παράγραφος ς΄, PG 49, 24). Ὡς παράδειγμα ἀναφέρει ὁ ἱερός Χρυσόστομος αὐτό τοῦ ἀποστόλου Παύλου, ὁ ὁποῖος ὁμολογεῖ στή Β΄ πρός Κορινθίους ἐπιστολή του ὅτι τοῦ δόθηκε σωματική ἀσθένεια – «ἐδόθη μοι σκόλοψ τῇ σαρκί» – ἐξαιτίας τῶν πολλῶν καί μεγάλων ἀποκαλύψεων, γιά νά μήν ὑπερηφανεύεται. Γιά τόν πειρασμό αὐτό, συνεχίζει ὁ θεῖος Ἀπόστολος, παρακάλεσα τρεῖς φορές τόν Θεό νά μοῦ τόν ἀπομακρύνει. Ἀλλά ὁ Κύριος μοῦ εἶπε: «Ἀρκεῖ σοι ἡ χάρις μου· ἡ γάρ δύναμίς μου ἐν ἀσθενείᾳ τελειοῦται» (ιβ΄ 9α). Περισσότερο θά ὠφεληθεῖς πνευματικά, ἐάν ὑπομείνεις τόν πειρασμό, παρά ἄν σοῦ τόν ἀπομακρύνω.

Ὁ ὅσιος Ἰσαάκ ὁ Σύρος σημειώνει ὅτι οἱ θλίψεις μᾶς βοηθοῦν νά συναισθανθοῦμε τήν ἀσθένεια τῆς ψυχῆς μας καί νά ταπεινωθοῦμε, γιά νά μή γίνουμε λεία τοῦ φθοροποιοῦ λέοντος τῆς ὑπερηφάνειας. Ἐάν ταπεινωθοῦμε, ἑλκύουμε τή Χάρι τοῦ Θεοῦ καί λαμβάνουμε δῶρα θεϊκά: τή δροσιά τοῦ οὐρανοῦ, τήν αὐτογνωσία, τήν ὑπομονή, τή γνώση τῶν μυστηρίων τοῦ Θεοῦ, τή διάκριση, τούς καρπούς τοῦ Ἁγίου Πνεύματος! Ἐάν δέν ταπεινωθοῦμε, βρισκόμαστε στήν κόψη τοῦ ξυραφιοῦ καί διατρέχουμε μέγα κίνδυνο νά πέσουμε ἐξαιτίας τῆς ὑπερηφάνειας.

Ἔπειτα θά διαβάσουμε τό ὑπόλοιπο ἄρθρο καί θά ποῦμε στά Μέλη: Ἡ τρίτη εὐεργεσία τῶν θλίψεων εἶναι ὅτι μᾶς ἐξαγιάζουν. Τί ἔχουμε νά ποῦμε πάνω σ᾿ αὐτό; (Σκέψεις Μελῶν…) Οἱ θλίψεις μᾶς ἐξαγνίζουν, μᾶς λαμπικάρουν, μᾶς ἐξαγιάζουν. Μᾶς παιδαγωγοῦν μέ τόν καλύτερο τρόπο, ὥστε νά ὑψωθοῦμε, κατά τό δυνατόν, νά τελειοποιηθοῦμε. Γράφει στήν πρός Ἑβραίους ἐπιστολή ὅτι ὁ Θεός ἐπιτρέπει τίς θλίψεις «ἐπί τό συμφέρον, εἰς τό μεταλαβεῖν τῆς ἁγιότητος αὐτοῦ» (ιβ΄ 10). Μᾶς παιδαγωγεῖ γιά τό συμφέρον μας, γιά νά γίνουμε μέτοχοι τῆς ἁγιότητος καὶ μακαριότητός Του. Στό βιβλίο «Σοφία Σολομῶντος» γράφει ὅτι ὁ Θεός μᾶς ἐξαγνίζει στό καμίνι τῶν θλίψεων σάν τό χρυσάφι πού καθαρίζεται μέ τή φωτιά μέσα στό χωνευτήρι: «ὡς χρυσόν ἐν χωνευτηρίῳ ἐδοκίμασεν αὐτούς» (γ΄ 6). Ὁ ἀπόστολος Παῦλος στή Β΄πρός Κορινθίους ἐπιστολή του γράφει ὅτι οἱ θλίψεις, πού γρήγορα περνοῦν καί εἶναι γι᾿ αὐτό ἐλαφριές, ἑτοιμάζουν σέ ὑπερβολικά μεγάλο βαθμό αἰώνιο βάρος δόξας γιά μᾶς: «Τό γάρ παραυτίκα ἐλαφρόν τῆς θλίψεως ἡμῶν καθ᾿ ὑπερβολήν εἰς ὑπερβολήν αἰώνιον βάρος δόξης κατεργάζεται ἡμῖν» (δ΄ 17). Δηλαδή, μᾶς ἑτοιμάζουν αἰώνια δόξα στή Βασιλεία τοῦ Θεοῦ. Τέλος, ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος ἐπισημαίνει ὅτι ἄλλος εἶναι ὁ καιρός τῆς ξεκούρασης καί τῆς ἀνάπαυσης. Στή ζωή αὐτή χρειάζονται οἱ θλίψεις, διότι αὐτές μᾶς καταρτίζουν, μᾶς τελειοποιοῦν, μᾶς ἐξαγιάζουν: «Ἕτερός ἐστιν ὁ τῆς ἀνέσεως καιρός· διά θλίψεως ὑμᾶς τελειωθῆναι δεῖ» (ΕΠΕ 24, 340).

Ὁπωσδήποτε, οἱ θλίψεις προκαλοῦν πόνο στήν ψυχή. Ἔχουν πικρή γεύση, ὅπως κάποτε συμβαίνει καί μέ τά φάρμακα πού μᾶς χορηγεῖ ὁ γιατρός γιά κάποια σωματική ἀσθένεια. Κρύβουν ὅμως μεγάλη ὠφέλεια. Γι᾿ αὐτό κι ὅταν ἔρχεται ἡ δύσκολη ὥρα τῆς δοκιμασίας, τῆς θλίψεως, ἄς ὁπλιζόμαστε μέ ὑπομονή, μέ πίστη στήν πανσοφία τοῦ Θεοῦ γιά ὅ,τι Ἐκεῖνος ἐπιτρέπει, κι ἄς ζητοῦμε τήν παντοδύναμη Χάρι Του. Ἄς ζητοῦμε καί τίς πρεσβεῖες τῶν Ἁγίων μας, πού σήκωσαν πολύ μεγαλύτερες δοκιμασίες ἀπό τίς δικές μας, ὥστε νά παίρνουμε δύναμη στήν ἀντιμετώπισή τους καί νά γευόμαστε τούς γλυκεῖς καρπούς πού φέρνουν στήν ψυχή. Διότι οἱ θλίψεις μᾶς ἀφυπνίζουν, μᾶς ταπεινώνουν καί μᾶς ἐξαγιάζουν.

Τό ἑπόμενο θέμα μας θά εἶναι ἁγιολογικό, γιά τόν ἅγιο Λουκᾶ, τόν Ἰατρό, Ἀρχιεπίσκοπο Συμφερουπόλεως καί Κριμαίας.